Ο γάλλος δοκιμιογράφος, σκηνοθέτης και διανοούμενος Ραφαέλ Γκλικσμάν, γιος του μαρξιστή φιλοσόφου Αντρέ Γκλικσμάν, που τον έχει αποκηρύξει, παραδίδει ένα μαχητικό δοκίμιο της νέας εποχής. Ενα μανιφέστο μιας γενιάς που καλείται να αναμετρηθεί με διλήμματα για τα οποία θεωρούσε ότι είχαν παλέψει οι προηγούμενες γενιές. Το «Εναντίον της αντιδραστικής σκέψης» είναι μια σειρά δοκιμίων πολιτικής μαχητικότητας, ιστορικής περιήγησης και προσπάθειας αφύπνισης της γενιάς του, καθώς και απόπειρα συγκρότησης ενός νέου οράματος από την πλευρά που υπερασπίζεται τον κοσμοπολιτισμό και την ανοιχτή κοινωνία.

Ο Γκλικσμάν υπογραμμίζει ότι η ανεμελιά και η αφέλεια της γενιάς που μεγάλωσε μέσα στην ασφάλεια της ευρωπαϊκής ενοποίησης έρχεται να αναμετρηθεί με τα διλήμματα της νέας εποχής. Από τη μια μεριά η οικουμενικότητα και ο κοσμοπολιτισμός και από την άλλη ο κόσμος της απέχθειας και της αποστροφής στη δημοκρατία και την ελευθερία. Η διαίρεσή του είναι σκληρή και απόλυτη καθώς από τη μια μεριά στοιχίζονται οι όποιες δυνάμεις του κοσμοπολιτισμού και της ανοιχτής κοινωνίας και από την άλλη χωρίς ιδιαίτερες ταξινομήσεις το σύνολο των αντιπάλων της, ο Πούτιν, το Ισλάμ, το Εθνικό Μέτωπο της Λεπέν. Ολα μαζί χωρίς διακρίσεις.

Τον Γκλικσμάν τον απασχολεί η οικειοποίηση της πατρίδας ως κοινού συμβολικού ορίζοντα από τις δυνάμεις της αντίδρασης που οραματίζονται μια κλειστή και φοβική χώρα, αλλά κυρίως η επιτυχία τους, καθώς πείθουν ότι πάντα έτσι ήταν η Γαλλία. Γι’ αυτό στο βιβλίο του αντλεί παραδείγματα από την ιστορία και προβάλλει τη Γαλλία του Βολταίρου, του Μοντέν και του Ραμπελέ φτάνοντας έως την περίπτωση του περιοδικού «Σαρλί» για να αποδείξει ότι η Γαλλία είναι ιστορικά μια «ανοιχτή κοινωνία».

«Μαλθακότητα»

Ο συγγραφέας δεν διεκδικεί το αλάθητο στην ιστορική ερμηνεία και γενεαλογία που επιχειρεί, αλλά διεκδικεί να ακουστεί και η φωνή αυτής της πλευράς – της γενιάς που τη διαπερνά η «εννοιολογική μαλθακότητα», όπως γράφει. Κατανοεί ότι η «αντίδραση» υπήρχε και θα υπάρχει πάντα και γι’ αυτό ζητά την επαναδιαμόρφωση των αρχών του στρατοπέδου που εκείνος υπερασπίζεται. Πρέπει να δοθεί ξανά, όπως γράφει, «σώμα και ζωή στις ιδέες της ελευθερίας, του κοσμικού κράτους, της ανοχής».

Πέρα από τις όποιες ενστάσεις για ορισμένες κατηγοριοποιήσεις, αλλά και για την εργαλειοποίηση ιστορικών γεγονότων, είναι ένα βιβλίο που θέτει στο επίκεντρο ένα ουσιαστικό ζήτημα: την έλλειψη ενός νέου, συνεκτικού οράματος για τη γενιά που θέλει να υπερασπιστεί την ανοικτή και ελεύθερη κοινωνία. Την ίδια στιγμή που η αντιδραστική πλευρά καταφέρνει να πείθει ότι δρα υπέρ της πατρίδας και να οικειοποιείται το ηθικό κεφάλαιο της έννοιας του πατριωτισμού – κάτι που ο συγγραφέας επιχειρεί να ανατρέψει. Η υπεράσπιση της ελευθερίας περνά μέσα από τη γνώση της Ιστορίας που θα ξαναδώσει νέα επιχειρήματα, κίνητρα και προτεραιότητες σε όσους θέλουν να δώσουν τον αγώνα για μια ανοικτή και ελεύθερη κοινωνία και όχι στην επιστροφή σε σχήματα που έχουν αμετάκλητα καταδικαστεί από την Ιστορία.

Raphael Glucksmann

Εναντίον της αντιδραστικής σκέψης

Μτφ. Βάλια Καϊμάκη,

εκδ. Πόλις, 2018,

σελ. 320

Τιμή: 16 ευρώ