Εκτός από άλλους βέβαια παράγοντες, η αυθαίρετη δόμηση συνέτεινε και αυτή στο καταστροφικό αποτέλεσμα της πυρκαγιάς στο Μάτι.

Αυθαίρετη δόμηση σημαίνει δόμηση όπου και όπως δεν επιτρέπεται, προκειμένου να εξυπηρετηθούν ιδιωτικά συμφέροντα και όχι η πολεοδομική λειτουργία του αποτελέσματός της, το οποίο κατά συνέπεια δεν είναι προσαρμοσμένο και στις ιδιομορφίες της περιοχής όπου δημιουργήθηκε. Συνεπάγεται επομένως κινδύνους για την ποιότητα, αλλά πάνω από όλα για τη συνέχιση της ζωής των οικιστών και ταυτόχρονα στέρηση απολαύσεων για όλους τους άλλους όπως την πρόσβαση στον αιγιαλό ή τον περίπατο σε δάσος.

Η νομιμοποίηση των αποτελεσμάτων της αυθαίρετης δόμησης με ταυτόχρονη, ενίοτε ειλικρινή, προσπάθεια περιστολής των πολεοδομικών αυτών δυσλειτουργιών της, συνήθως όμως αποδοχής τους, εκκινεί το 1968, συνεχίζεται μέχρι σήμερα και συνιστά περίτρανη ομολογία της αδυναμίας του κράτους να ασκήσει την οικιστική του αποστολή. Σπανιότατα επίσης εφαρμόστηκαν οι προβλέψεις των σχετικών νομοθετημάτων για την κατεδάφιση κτισμάτων που κατεξοχήν προκαλούσαν κινδύνους ή στερούσαν απολαύσεις, π.χ. που καταλάμβαναν ή μείωναν κοινόχρηστους χώρους ή εμπόδιζαν την πρόσβαση στον αιγιαλό, ακόμα και σε εκτέλεση δικαστικών αποφάσεων. Ετσι, δημιουργήθηκε η πεποίθηση ότι τελικά η αυθαίρετη δόμηση είναι θεσμός παράλληλος της νόμιμης αλλά πιο συμφέρων. Πεποίθηση, που ενισχύθηκε από αντίστοιχα φαινόμενα που αφθονούσαν και αφθονούν και στη μη εφαρμογή της νομοθεσίας σε άλλους τομείς, όπως στην μη εκπλήρωση φορολογικών, ασφαλιστικών ή στρατολογικών υποχρεώσεων. Ο εντεύθεν εξευτελισμός του κράτους δικαίου και των τριών λειτουργιών τους είναι προφανής.

Από την έναρξη ισχύος του Συντάγματος του 1975, οι διατάξεις του οποίου περιλαμβάνουν τον σεβασμό της αξίας και της προσωπικότητας του ανθρώπου, συνεπώς προεχόντως της ζωής του, και την ισότητα στις θεμελιώδεις αρχές του, καθώς και την προστασία του περιβάλλοντος και την πολεοδόμηση με επιστημονικά κριτήρια, με σωρεία αποφάσεων της Ολομέλειάς του το Συμβούλιο της Επικρατείας είχε κρίνει αντίθετα προς τις συνταγματικές αυτές διατάξεις νομοθετήματα για τη νομιμοποίηση αυθαιρέτων στις περιπτώσεις που παραβίαζαν την αρχή του κράτους δικαίου, την αρχή της ισότητας σε σχέση με όσους είχαν δομήσει νόμιμα, την προστασία του περιβάλλοντος και τα επιστημονικά κριτήρια της πολεοδόμησης, όπως στη δόμηση κοντά ή μέσα σε ρέματα, την ανεπάρκεια κοινόχρηστων χώρων κ.λπ. Και για τη συνέπειά του αυτή είχε κατηγορηθεί για δικαστικό ακτιβισμό! Εξαίρεση, φευ (!) αλλά μόνη, η απόφαση 1858/2015 της Ολομέλειας, η οποία πάντως και αυτή έκρινε αντισυνταγματική την εξαίρεση από την κατεδάφιση προς εκτέλεση δικαστικών αποφάσεων και συνταγματική την, προβλεπόμενη εξάλλου από τον κριθέντα με αυτήν νόμο 4178/2013, κατεδάφιση αυθαιρέτων σε ευαίσθητες περιοχές, όπως π.χ. δάση και ρέματα. Διευκρινίζεται ότι το Συμβούλιο της Επικρατείας δεν είναι αρμόδιο για τον έλεγχο της εφαρμογής της νομοθεσίας, εκτός από την περίπτωση που του ζητηθεί να κρίνει αν η διοίκηση έχει συμμορφωθεί προς απόφασή του, έχει δε επιβάλει τις προβλεπόμενες χρηματικές ποινές στο Δημόσιο όταν δεν έχει αυτό κατεδαφίσει αυθαίρετο κατ’ εφαρμογή απόφασής του.

Είναι τραγικό το ότι έπρεπε να συμβεί μία τέτοια καταστροφή, να πάψουν να ζουν άνθρωποι, προκειμένου να ελπίσουμε ότι θα λειτουργήσει το κράτος δικαίου με την εξαγγελία της εφαρμογής της πολεοδομικής νομοθεσίας για ορισμένες τουλάχιστον περιπτώσεις αυθαίρετης δόμησης και της θέσπισης νέων μέτρων για την πρόληψή της εφεξής. Κυρίως όμως εφαρμογής τους.

Δεν θα πρέπει όμως να συμβεί μία ανάλογη καταστροφή, όπως είναι εξίσου δυνατό και πιθανό, και σε κάποιον από τους πολλούς άλλους τομείς της νομοθεσίας στους οποίους, όπως ενδεικτικώς προαναφέρθηκε, αυτή δεν εφαρμόζεται. Πράγματι, η επιλεκτική εφαρμογή της νομοθεσίας σε έναν τομέα όπου προηγουμένως αυτή δεν εφαρμοζόταν, όταν μάλιστα ταυτόχρονα εξαιρεί και μία σημαντική πτυχή της, τη νομιμοποίηση «οικιστικών πυκνώσεων», δηλαδή συστάδων αυθαιρέτων μέσα σε δάσος, καθώς και η εξακολούθηση της μη εφαρμογής της σε άλλους τομείς, δεν παύει να δίνει την εικόνα ενός κράτους που εξακολουθεί να υφίσταται σε αυτούς έκλειψη, άρα και να δημιουργεί την εντύπωση ότι μπορεί να υποστεί έκλειψη και σε άλλους.

Ο Νικόλαος Ρόζος είναι επίτιμος αντιπρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας