Η Πορτογαλία αλλάζει ριζικά τη μεταναστευτική της πολιτική, περνώντας από χώρα-πρότυπο φιλοξενίας σε μία από τις πιο αυστηρές της Ευρώπης. Παρά τη σοβαρή έλλειψη εργατικών χεριών, η κυβέρνηση υιοθετεί περιοριστικά μέτρα, αφήνοντας την Ισπανία σχεδόν μόνη να υπερασπίζεται τη φιλοευρωπαϊκή γραμμή στο μεταναστευτικό.
Η Λισαβόνα, που μέχρι πρόσφατα θεωρούνταν υπόδειγμα ενσωμάτωσης μεταναστών, αλλάζει πορεία. Ο νέος μεταναστευτικός νόμος την κατατάσσει πλέον ανάμεσα στις πιο περιοριστικές χώρες της ΕΕ, σε μια περίοδο που η πλειονότητα των κρατών-μελών σκληραίνει τη στάση της απέναντι στους αλλοδαπούς.
Απελάσεις και αυστηρότερο πλαίσιο παραμονής
Η κυβέρνηση του Λουίς Μοντενέγκρο ανακοίνωσε την απέλαση σχεδόν 34.000 μεταναστών των οποίων οι αιτήσεις διαμονής απορρίφθηκαν, μεταξύ αυτών και 5.000 Βραζιλιάνοι. Το μέτρο σηματοδοτεί το τέλος μιας εποχής, καθώς η Πορτογαλία, όπου οι ξένοι αποτελούν περίπου το 16% του πληθυσμού, εγκαταλείπει την εικόνα της χώρας που «χωράει όλους».
Δύο νέοι νόμοι σκληραίνουν τις προϋποθέσεις διαμονής και πολιτογράφησης. Η νέα νομοθεσία για τους αλλοδαπούς επιβάλλει αυστηρότερους κανόνες για τη χορήγηση αδειών παραμονής και την οικογενειακή επανένωση, ακόμη και για πολίτες πορτογαλόφωνων χωρών. Όσοι επιθυμούν να εργαστούν ή να εγκατασταθούν στη χώρα θα πρέπει πλέον να λάβουν άδεια πριν από την είσοδό τους στο έδαφος της Πορτογαλίας, καταργώντας τις μέχρι σήμερα πιο ευέλικτες διαδικασίες.
Αλλαγές στον Νόμο περί Ιθαγένειας
Η μεταρρύθμιση του Νόμου περί Ιθαγένειας επεκτείνει τα χρονικά όρια απόκτησης υπηκοότητας στα 7 έως 10 έτη, εισάγει υποχρεωτικά τεστ γλώσσας και πολιτισμού, καθώς και προϋπόθεση οικονομικής αυτάρκειας. Οι αιτήσεις πολιτογράφησης παιδιών μεταναστών που γεννήθηκαν στην Πορτογαλία υπόκεινται πλέον σε αυστηρότερους ελέγχους, ενώ προβλέπεται και δικαστική ανάκληση ιθαγένειας σε περιπτώσεις σοβαρών εγκλημάτων ή δόλιας απόκτησης.
«Δεν θέλουμε Πορτογάλους της ευκαιρίας», δήλωσε χαρακτηριστικά ο Μοντένεγκρο, παρουσιάζοντας το νέο πλαίσιο ως μέτρο «ενάντια στην απαξίωση της πορτογαλικής υπηκοότητας». Η σκληρή γραμμή θεωρείται πολιτική νίκη για την ακροδεξιά Chega του Αντρέ Βεντούρα, ο οποίος έχει μετατρέψει το μεταναστευτικό σε βασικό προεκλογικό του όπλο ενόψει των προεδρικών εκλογών του 2026.
Οικονομία σε αντίφαση
Η μεταστροφή αυτή έρχεται την ώρα που η πορτογαλική οικονομία αντιμετωπίζει έντονη έλλειψη εργατικών χεριών. Ο υπουργός Οικονομίας Μανουέλ Κάστρο Αλμέιδα παραδέχθηκε ότι πολλά κατασκευαστικά έργα «παγώνουν» λόγω έλλειψης εργατών, ενώ η ανεργία βρίσκεται σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα, στο 6,1%, με πρόβλεψη να πέσει στο 5,8%.
Η χώρα έχει έναν από τους υψηλότερους δείκτες κενών θέσεων εργασίας στην Ευρώπη – 1,4%, σχεδόν διπλάσιο από της Ισπανίας. Παρόλα αυτά, το πολιτικό κλίμα στρέφεται προς τη ρητορική της «προστασίας της εθνικής ταυτότητας».
Μέρος ενός ευρωπαϊκού κύματος περιορισμού
Η Πορτογαλία εντάσσεται στο ευρύτερο κύμα περιοριστικών πολιτικών που διατρέχει την Ευρώπη. Η Γαλλία αυστηροποιεί τους όρους οικογενειακής επανένωσης, η Γερμανία «παγώνει» αιτήσεις προστασίας, η Ελλάδα ανακαλεί ευνοϊκά καθεστώτα νομιμοποίησης, ενώ οι χώρες του Βορρά –από τη Δανία έως τη Φινλανδία– υψώνουν εκ νέου φράχτες, κυριολεκτικά και θεσμικά.
Η νέα εποχή της Πορτογαλίας στέλνει σαφές μήνυμα: το πολιτικό ρεύμα στην Ευρώπη έχει αλλάξει. Ακόμη και χώρες που υπήρξαν σύμβολα ανεκτικότητας στρέφονται προς περιορισμό και εσωστρέφεια, με μόνη σχεδόν εξαίρεση την Ισπανία, που συνεχίζει να βλέπει τον μετανάστη ως παράγοντα ανάπτυξης σε μια ήπειρο όπου η «κλειστή πόρτα» φαίνεται να γίνεται το νέο πολιτικό δόγμα.
