«Ενα παιχνίδι δεν είναι το θέατρο;»

Μια μπουρλέσκ κωμωδία μυθοπλασίας, με αναφορά στο 1920 και τους πρώτους έλληνες κωμικούς του βωβού κινηματογράφου, είναι «Οι κωμικοί», η νέα παραγωγή του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος που ανεβαίνει στη Μονή Λαζαριστών σε σκηνοθεσία Δημήτρη Πιατά. Ο έμπειρος ηθοποιός υπογράφει επίσης το σενάριο μαζί με τον Σάκη Σερέφα, δίνοντας φωνή σε ήρωες της έβδομης τέχνης που παρέμειναν βουβοί αφού σήμερα αγνοούμε την ύπαρξή τους.

«Ηταν ένα πολύ ενδιαφέρον εγχείρημα το να βάλεις λόγια στη σιωπή αυτών των κινηματογραφικών ηρώων, που κινούνται βωβοί μπρος στη χειροκίνητη κάμερα, προσπαθώντας με γκριμάτσες και σωματικές συμπεριφορές να υποκαταστήσουν τα λόγια. Πολλές φορές αναρωτήθηκα: αν ήμουν στη θέση τους, μέσα στο φιλμ, τι θα έλεγα; Κατά κάποιον τρόπο άφησα το βωβό και καρτουνίστικο σύμπαν τους να με ρουφήξει για να παίξω κι εγώ λίγο. Ενα παιχνίδι δεν είναι το θέατρο;» δηλώνει στο «ΝΣυν» ο Σάκης Σερέφας.

Ο Μιχαήλ Μιχαήλ του Μιχαήλ

Η ιστορία της παράστασης βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα από τη ζωή και την πορεία του Μιχαήλ Μιχαήλ του Μιχαήλ, ο οποίος υπήρξε από τους πρώτους κωμικούς ηθοποιούς και ιδιαίτερα δημοφιλής στην εποχή του. «Εμαθα για αυτόν τον άνθρωπο συγγράφοντας το έργο. Θα αφήσω να μιλήσει ο ίδιος μέσα από την αυτοβιογραφία του: «Ηταν Κυριακή βράδυ και ο κόσμος είχε πλημμυρίσει το μεγάλο αθηναϊκό θέατρο όπου επρόκειτο να εμφανιστώ ως παλιάτσος. Ηρθαν να γλεντήσουν με έναν παλιάτσο που η καρδιά του αιματωνόταν και πονούσε, για έναν παλιάτσο που πονούσε και ήταν έτοιμος να ξεσπάσει όχι σε γέλιο, για να κάνει και τους άλλους να γελάσουν, μα σε κλάμα, σε κλάμα σπαραχτικό. Γυρνώντας στην πλατεία τούς λέω: Γέλα, παλιάτσο! Ο κόσμος πληρώνει!»» γράφει. «Αυτός ο «Ελλην Σαρλώ», ο «Σαχλό», όπως τον επονόμασαν οι συγκαιρινοί του. Ο οποίος μετά από έναν αιώνα, «ο διασημότερος των ασήμων ηθοποιών», όπως έγραφαν τότε οι εφημερίδες, «ανασταίνεται» για πρώτη φορά μέσα σε αυτό το έργο. Πού να το φανταζόταν…» αναφέρει ο συγγραφέας.

Για τις ανάγκες της παράστασης ο Δημήτρης Πιατάς και ο Σάκης Σερέφας έκαναν μεγάλη έρευνα συγκεντρώνοντας υλικό από βιβλιοθήκες, αρχεία και βιβλιογραφία. Ετσι, έχτισαν το έργο με πυρήνα δύο ταινίες της εποχής του βωβού κινηματογράφου «Ο Βιλλάρ στα Γυναικεία Λουτρά του Νέου Φαλήρου» και «Ο γάμος της Κοντσέτα – Μόσχου με τον Μιχαήλ». Μέσα από αυτές ζωντανεύουν οι φιγούρες των πραγματικών κωμικών ηθοποιών τού τότε, οι οποίοι έζησαν και έπαιξαν ρόλο στη διαμόρφωση της καλλιτεχνικής ιστορίας της χώρας μέσα σε ταραγμένα χρόνια. Ολοι αυτοί, αν και ξεχάστηκαν μέσα στον χρόνο, άνοιξαν τον δρόμο για τους μεταγενέστερους συναδέλφους τους.

Ονόματα ξεχασμένα

«Γεωργία Βασιλειάδου, Αχιλλέας Μαδράς, Σωτηρία Ιατρίδου, Ερβέ Βιλλάρ, Σπυρίδων Δημητρακόπουλος, Τάλλα Κρανόφσκα Βαλέτα, Δήμος Βρατσάνος, Κώστας Βατίστας, Ηρώ Χαντά, Μιχαήλ Μιχαήλ του Μιχαήλ, Κοντσέτα Μόσχου, Ιωσήφ Χεπ. Εκτός από τη Βασιλειάδου, ονόματα άγνωστα σήμερα, ξεχασμένα, σχεδόν εξωτικά. Ονόματα που τα χώνεψε η λήθη. Κι όμως, αυτοί είναι οι άνθρωποι, ηθοποιοί, παραγωγοί και σκηνοθέτες, που με τα σώματά τους έχτισαν το βωβό σινεμά στην Ελλάδα στη δεκαετία του ’20. Ανθρωποι του θεάτρου, μαθημένοι να ρουφούν τις ανάσες του κοινού πάνω στο σανίδι, βρέθηκαν απέναντι από μια μηχανή που κατέγραφε τις συσπάσεις και τα σουσούμια σωμάτων και προσώπων που δεν εξέπεμπαν ήχο, σαν άφωνα νευρόσπαστα μιας νέας τεχνολογίας, η οποία λες και χρειαζόταν την ενέργειά τους για να πάρει μπρος. «Μαζί με μας θα πεθάνει μια μέρα και το κοινό μας. Κανείς δεν θα μας θυμάται». «Τι είναι μια ταινία όταν τη βλέπεις; Δεν μοιάζει με όνειρο; Ε, σαν όνειρο ξεχνιέται κιόλας» ακούγονται να λένε μέσα στο έργο. Και το πίστευαν αυτό που έλεγαν. Γιατί βρέθηκαν στο γύρισμα μιας εποχής στην οποία κυριαρχούσε η πεποίθηση ότι ο κινηματογράφος είναι μια εφήμερη μόδα που θα πεθάνει σύντομα, σε αντίθεση με το θέατρο» τονίζει ο συνδημιουργός του κειμένου.

Στη σκηνή των «Κωμικών» ζωντανή μουσική συνυπάρχει με ιστορικά ντοκουμέντα και ιδιαίτερες ερμηνείες ηθοποιών όπως οι Γιώργος Καύκας, Πολυξένη Σπυροπούλου, Παναγιώτης Καμμένος, Ελένη Μισχοπούλου, Νίκος Νικολάου, Πάνος Σκουρολιάκος, Αννη Τσολακίδου, Ιορδάνης Αϊβάζογλου, Χρύσα Ζαφειριάδου και Κωνσταντίνος Χατζησάββας που ανέλαβαν να ενσαρκώσουν κάποιους από τους ρόλους. Στην παράσταση επίσης συμμετέχει ο Δημήτρης Πιατάς, όπως και ο Λάκης Λαζόπουλος, ο οποίος μέσα από μια κινηματογραφημένη σκηνή υποδύεται τον Τσάρλι Τσάπλιν σε μεγάλη ηλικία. Φιλοδοξία όλων είναι να αναδειχθούν οι ποιότητες εκείνες των ανθρώπων της προπολεμικής κωμωδίας με φόντο σημαντικά ιστορία γεγονότα όπως η δικτατορία του Πάγκαλου, το νέο ημερολόγιο, το κόψιμο των χαρτονομισμάτων στα δύο και η οικονομική κρίση.

Γέλιο και πόνος

«Ενας κωμικός πρέπει να έχει πονέσει πολύ στη ζωή του. Η φόδρα του γέλιου είναι ο πόνος. Το χιούμορ στο θέατρο είναι ένας τρόπος να αφηγηθείς δραματικές καταστάσεις φωτίζοντάς τες μέσα από το γέλιο που μπορεί να πηγάζει από αυτές. Είναι θέμα οπτικής. Εάν βάλετε μια δραματική ταινία ή μια σπλάτερ και μηδενίσετε τον ήχο, σε πολλά σημεία του έργου αντί να κλάψετε ή να τρομάξετε θα ξεκαρδιστείτε από τα γέλια. Εμείς οι άνθρωποι είμαστε ταυτόχρονα και κωμικοί μέσα στον πόνο μας. Το έργο «Οι Κωμικοί» είναι μια πικρή κωμωδία. Οι άνθρωποι αυτοί βασανίστηκαν για να μας κάνουν να γελάσουμε» καταλήγει ο Σάκης Σερέφας.