Η Κίνα του Μάο, του Ντενγκ και του Σι

Σαν ένα μυστικό το οποίο θα βγει ξαφνικά από την Απαγορευμένη Πόλη μοιάζουν οι σημερινοί πανηγυρικοί – αυτό είναι αναμφίβολο – εορτασμοί για τη συμπλήρωση ενός έτους από την ίδρυση του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας. Η ηγεσία του κόμματος δεν έχει αποκαλύψει πολλά από όσα θα συμβούν στο Πεκίνο και άλλες πόλεις, ενώ τα κρατικά ελεγχόμενα Μέσα έχουν απλώς προαναγγείλει ότι ο πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ θα εκφωνήσει έναν «σημαντικό» λόγο στην κεντρική πλατεία της πόλης, την Τιενανμέν – εκεί όπου, εκτός των άλλων, το 1989 κρίθηκε η μετέπειτα πορεία της Κίνας.

Μέσα στα 100 χρόνια που πέρασαν, το κόμμα «έγραψε ένα εξαίρετο κεφάλαιο στην ιστορία της ανάπτυξης του κινεζικού έθνους και της προόδου της ανθρωπότητας», δήλωσε ο Σι την Τρίτη, σε μια τελετή αφιερωμένη στα πιο υποδειγματικά μέλη του ΚΚ Κίνας. Σίγουρα δε, ο ίδιος θα επιχειρήσει να επαναβεβαιώσει με όσα πει ότι δικαίως χαρακτηρίζεται ως ο πιο ισχυρός ηγέτης μετά τον Μάο Τσετούνγκ – έστω κι αν αυτό μάλλον υποτιμά την αποφασιστική συνεισφορά του «ενδιάμεσου» Ντενγκ Σιαοπίνγκ, καθώς η στροφή που επέβαλε είναι αυτή που επέτρεψε ουσιαστικά στον Σι να θέσει τον πήχη των φιλοδοξιών του τόσο ψηλά αφότου ανέλαβε γενικός γραμματέας το 2012 και πρόεδρος περίπου έναν χρόνο αργότερα.

Πρακτικά, μπορούμε να θεωρήσουμε τη σημερινή Κίνα και τον μηχανισμό που την κινεί, το (κατ’ όνομα, πλέον) Κομμουνιστικό Κόμμα, ως «παιδιά» των τριών συγκεκριμένων ηγετών. Και μαζί, των τριών διαφορετικών ιστορικών περιόδων στις οποίες αυτοί κυριάρχησαν και έβαλαν ανεξίτηλη τη σφραγίδα τους.

Ο Μάο βρέθηκε στο τιμόνι τής σχεδόν διαλυμένης χώρας του σε μια βίαιη περίοδο, όταν στην Κίνα κυριαρχούσε το χάος, ενώ οι τότε αποικιοκράτες κυριαρχούσαν σε μεγάλο τμήμα της και κυρίως στις παράκτιες περιοχές. Ετσι, ανέλαβε να αποκαταστήσει την πληγωμένη περηφάνια ενός από τα πιο ιστορικά έθνη στην πορεία της ανθρωπότητας, συνδυάζοντας τα δύο πανίσχυρα και εξαιρετικά γοητευτικά ιδεολογικά και πολιτικά ρεύματα της εποχής: το εθνικοαπελευθερωτικό και το μπολσεβίκικο, τα οποία μάλιστα ήδη είχαν καταφέρει να προκαλέσουν μεγάλες ανατροπές σε πολλά άλλα κράτη και περιοχές.

Ταραγμένη περίοδος

Ο Ντενγκ πήρε τη σκυτάλη σε μια εξίσου ταραγμένη περίοδο, στο φόντο ενός φιλόδοξου εγχειρήματος που έγινε γνωστό ως «Πολιτιστική Επανάσταση» (αν και δεν είναι αυτό το πλήρες όνομά της) και είχε φτάσει σε αδιέξοδο έπειτα από δέκα χρόνια, χωρίς να καταφέρει να πετύχει τους στόχους του. Σχεδόν αμέσως, φρόντισε να κόψει τον γόρδιο δεσμό που συνέδεε την Κίνα με το «μαοϊκό» της παρελθόν, διακηρύττοντας έναν τρίτο δρόμο ανάμεσα στην «ορθοδοξία» της ΕΣΣΔ και τον άγριο, νεοφιλελεύθερο καπιταλισμό της Δύσης – σε μια στιγμή, μάλιστα, που και τα δύο μοντέλα έδειχναν να βρίσκονται σε κρίση. Η Κίνα εισήλθε έτσι σε μια τροχιά αλματώδους οικονομικής ανάπτυξης, με διψήφια ποσοστά για τις επόμενες δεκαετίες, που την έφεραν δεύτερη πίσω μόνο από τις ΗΠΑ.

Ο Σι, τέλος, παρέλαβε την Κίνα ήδη πολύ ισχυρή, αναγνωρίζοντας εξαρχής ότι είχε μπροστά του δύο μεγάλα ιστορικά καθήκοντα, στενά δεμένα το ένα με το άλλο. Αφενός, να τιθασεύσει τις δυνάμεις της αγοράς που αναπτύσσονταν ανεξέλεγκτα σε αρκετές περιπτώσεις και να γεφυρώσει τις τεράστιες ανισότητες που είχαν δημιουργηθεί – κάτι που επιχείρησε με τον «πόλεμο κατά της διαφθοράς» και τις διώξεις αξιωματούχων και επιχειρηματιών, ανάμεσά τους και του αφεντικού της Alibaba, Τζακ Μα. Αφετέρου, να διαμηνύσει σε όλο τον κόσμο και πρώτα από όλα στις ΗΠΑ, ότι η Κίνα είναι πλέον υπερδύναμη και θα διεκδικήσει όλα όσα θεωρεί ότι της ανήκουν, ειρηνικά ή και δυναμικά. Οσο για το «όπλο» που επιστράτευσε για να πετύχει, είναι επίσης γνωστό και δοκιμασμένο: ο εθνικισμός.

Σήμερα ίσως μάθουμε κάτι παραπάνω για την επόμενη ημέρα.