Αναζήτηση
Πριν από λίγους μήνες κι ενώ βρισκόμουν αντιμέτωπη με ένα σοβαρό πρόβλημα υγείας στο στενό οικογενειακό μου περιβάλλον, μια φίλη, σε μια προσπάθειά της να με καθησυχάσει, μου είπε: «Ολα θα πάνε καλά. Θα περάσω από τον Αγιο Κέβιν να ανάψω ένα κεράκι». Στην αρχή δεν έδωσα σημασία. Θεώρησα ότι πάνω στην ταραχή μου είχα παρακούσει. Οταν όμως το πρόβλημα ξεπεράστηκε, ανακάλεσα σε κάποια στιγμή ηρεμίας τη συζήτησή μας και επανήλθα ζητώντας διευκρινίσεις. «Ποιος είναι ο Αγιος Κέβιν;».
Το ραντεβού δόθηκε λίγες μέρες αργότερα, επί της οδού Αχαρνών, δίπλα στον σταθμό του ηλεκτρικού Κάτω Πατήσια. Μερικά μόλις μέτρα πιο ‘κεί, ανάμεσα σε δεκάδες κουρεία που λειτουργούν μετανάστες, μικρά και μεγαλύτερα παντοπωλεία με λιχουδιές από τον αραβικό κόσμο και χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ κι εστιατόρια με πιάτα από το Ιράν ως τη Ρωσία, προβάλλει ένα εκκλησάκι. Κεραμιδοκόκκινο, με τριπλό καμπαναριό και μια μικρή αυλή γεμάτη λουλούδια που θα ταίριαζε περισσότερο στο περιβάλλον ενός νησιού, παρά στον γκρίζο και τσιμεντένιο αστικό ιστό.
Μια αυτοσχέδια πινακίδα στην είσοδο μας καλωσορίζει στο παρεκκλήσι της Οσίας Ξένης που αποτελεί μετόχι του Αγίου Νικολάου Σύρου. Κι αφού μας παροτρύνει να πάρουμε όλα τα απαραίτητα μέσα προστασίας για την πανδημία, μας προσκαλεί να γνωρίσουμε το παρεκκλήσι με τους κέλτες αγίους. Ενα παρεκκλήσι που μετρά μόλις λίγους μήνες ζωής καθώς η αγιογράφησή του ολοκληρώθηκε κατά τη διάρκεια της πρώτης περιόδου εγκλεισμού, την περασμένη άνοιξη.
Αγιος-Πατρίκιος
Με την πρώτη ματιά τίποτα δεν μοιάζει αξιοπερίεργο στο εκκλησάκι. Πιστοί προσκυνούν κι ανάβουν ένα κερί. Οι γνωστοί άγιοι κοσμούν τους τοίχους. Μέχρι τη στιγμή που το βλέμμα πέφτει σε ένα άνοιγμα στη μέση του ναού, στα δεξιά. «Φύλακες» της εισόδου εκατέρωθεν οι Αγιοι Παντελεήμων και Χαράλαμπος. Ανάμεσά τους, η επιγραφή «Ιερόν παρεκκλήσιον κελτών αγίων».
Μόλις τρία τετραγωνικά μέτρα, ασφυκτικά γεμάτα με 21 αγίους, τα ονόματα των οποίων στους περισσότερους από εμάς θυμίζουν περισσότερο ηθοποιούς του κινηματογράφου και σε καμία (μάλλον) περίπτωση αγίους, και μάλιστα του ορθόδοξου δόγματος.
Αγιος Κέβιν, Αγιος Αλμπάν, Αγία Μπριτζίντ, Αγία Χίλντα, Αγιος Μπρένταν… Ολοι τους μειλίχιοι, αυστηροί στην όψη, οι περισσότεροι με ένα συμπονετικό βλέμμα και αρκετοί εξ αυτών περιστοιχισμένοι από ζώα: δελφίνια, λαγούς, κοτσύφια.
Αγιοι-Γκομπνάτα-και-Μπρένταν
«Είναι ο πρώτος χώρος στην Αθήνα που είναι αφιερωμένος στους κέλτες ορθόδοξους αγίους (σ.σ.: ένα ακόμη παρεκκλήσιο αφιερωμένο στους συγκεκριμένους αγίους υπάρχει στο ησυχαστήριο του Οσίου Πορφυρίου στο Μήλεσι Αττικής) και δεν θα μπορούσε να βρεθεί καλύτερη οικοδέσποινα από την Οσία Ξένη για να αγκαλιάσει «ξένους» αγίους» λέει στα «ΝΕΑ» ο εφημέριος, πατήρ Γεώργιος Γανωτής, ο οποίος δεν λειτουργεί μόνο σε μια εκκλησία με «ξένους» αγίους, αλλά και σε μια γειτονιά γεμάτη μετανάστες από κάθε γωνιά του πλανήτη.
Το παρεκκλήσιο των κελτών αγίων μέχρι πριν από περίπου έναν χρόνο δεν ήταν παρά μια αποθήκη, σε άθλια κατάσταση, όπως μας περιγράφει, με κεριά που μύριζαν και κανείς ούτε ήθελε ούτε τολμούσε να τραβήξει την κουρτίνα που κάλυπτε την είσοδό της. «Σήμερα είναι ένα στολίδι που συνδυάζει την ομορφιά με τη γνώση», μας λέει με περηφάνια.
Ποιοι είναι όμως αυτοί οι κέλτες άγιοι; Είναι άγιοι που έζησαν τους πρώτους αιώνες όταν ο χριστιανισμός έφτασε στη Βρετανία, την Ουαλία, την Ιρλανδία. Εν συνεχεία χάθηκαν μετά την επικράτηση της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας και του προτεσταντισμού στις περιοχές αυτές, οπότε και καταστράφηκαν πολλά μοναστήρια, ενώ τα λείψανα των αγίων χρησιμοποιήθηκαν ακόμη και για να φτιαχτούν μάνδρες.
Αγιος Κέβιν
Ο Αγιος Κέβιν, ένας από τους σημαντικότερους αγίους της Ιρλανδίας, επί παραδείγματι, έζησε τον 6ο αι. και καταγόταν από οικογένεια βασιλικής γενιάς, όπως διαβάζουμε στην έκδοση «Οι κέλτες άγιοι στο παρεκκλήσι της Οσίας Ξένης» που διατίθεται μόνο από τον ναό. Ζούσε σαν ερημίτης στην Κοιλάδα των Δύο Λιμνών, κοντά στο Δουβλίνο, τρεφόταν με τσουκνίδες και ήταν ιδιαίτερα καλλίφωνος. Μάλιστα, μια ενυδρίδα κάποτε λέγεται ότι του έφερε το χειρόγραφο των ψαλμών που του έπεσε στη λίμνη, έγιναν φίλοι και ψάρευε για λογαριασμό του. Απεικονίζεται δε κρατώντας στο δεξί του χέρι μια φωλιά με κοτσύφια νεοσσούς, καθώς λέγεται ότι κρατούσε επί μέρες τη φωλιά τους στο χέρι του, ακίνητος, έως ότου η κοτσυφίνα κλωσήσει τα αβγά της και ταΐσει τα μικρά ώστε να είναι ικανά να πετάξουν.
Αγιοι-Κέβιν-Μελανκέλ
Η Αγία Μπριτζίντ ζήτησε από τον Χριστό να την κάνει άσχημη ώστε να μη θέλει να την παντρευτεί κανείς για να μπορέσει να μονάσει. Η επιθυμία της πραγματοποιήθηκε, αλλά εν καιρώ ξαναβρήκε το φυσικό της κάλλος και φέρεται να έκανε πλήθος θαυμάτων σχηματίζοντας μόνο το σημείο του σταυρού. Σε εκείνη οφείλονται και οι σταυροί από καλάμια – δημοφιλείς και στην Ελλάδα – για προστασία από το κακό. Ο Αγιος Μπρένταν, αν και σε ορισμένους είναι γνωστός ως μυθιστορηματικός χαρακτήρας του έργου «Το ταξίδι του Μπρένταν», γεννήθηκε στα τέλη του 5ου αι. στην Ιρλανδία και πέραν του γεγονότος ότι ίδρυσε πολλά μοναστήρια στην πατρίδα του, την Ουαλία, τη Σκωτία και τη Γαλλία, ενδέχεται να έκανε μια μεγάλη θαλάσσια εξερεύνηση που να τον οδήγησε στις ακτές της Βόρειας Αμερικής, εξού και απεικονίζεται σε πλοίο συντροφιά με δελφίνια κι άλλα έμβια όντα της θάλασσας. Την Αγία Χίλντα που έζησε τον 7ο αι. συμβουλεύονταν βασιλείς, πρίγκιπες και επίσκοποι της Αγγλίας καθώς τη θεωρούσαν πνευματική μητέρα της χώρας.
Ανάμεσά τους κι ένας πολύ γνωστός άγιος σε όλους, ακόμη και σήμερα: ο Αγιος Πατρίκιος, ο σκωτσέζος ιεραπόστολος που δίδαξε τον χριστιανισμό στην Ιρλανδία. Ασωτος στα νεανικά του χρόνια κι αιχμάλωτος πειρατών, κατάφερε να δραπετεύσει κι εν συνεχεία έγινε ιεραπόστολος διδάσκοντας το μυστήριο της Αγίας Τριάδας χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα το τριφύλλι που, αν και αποτελείται από τρία μέρη, είναι ένα φυτό.
Ενα από τα ερωτήματα που προκύπτουν είναι ότι, εφόσον οι συγκεκριμένοι άγιοι είναι εν πολλοίς άγνωστοι, πώς η καθηγουμένη του Ιερού Ησυχαστηρίου Παναγίας Βρυούλων της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών, γερόντισσα Φιλοθέη, κατάφερε να δημιουργήσει τις 21 αγιογραφίες που κοσμούν το παρεκκλήσι; «Δεν ήταν εύκολο. Βασίστηκα σε πληροφορίες από τα συναξάρια και χρησιμοποίησα και τη φαντασία μου. Η αγιογραφία δεν είναι copy paste. Πολλές φορές από άγνοια και φόβο προχωράμε σε στείρες αντιγραφές ώστε να μην αποδώσουμε στοιχεία που δεν ταιριάζουν με το ορθόδοξο πνεύμα. Αν παρατηρήσουμε όμως τους βυζαντινούς αγιογράφους, θα διαπιστώσουμε ότι υπήρξαν τολμηροί», εξηγεί η ηγουμένη, η οποία ασχολείται με την αγιογραφία τα τελευταία 22 χρόνια κι ενώ δεν είχε καμία επαφή ούτε με τη ζωγραφική ούτε με την αγιογραφία μέχρι τη γνωριμία της με τον δάσκαλό της, ιερέα Σταμάτη Σκλήρη.
Αγία-Μπρίτζιτ
Από τη δημιουργία των σχεδίων ως την ολοκλήρωση του έργου η γερόντισσα Φιλοθέη χρειάστηκε περίπου ενάμιση χρόνο και δούλεψε με σκόνες αγιογραφίας και κόλλα. Οι δυσκολίες δεν έλειψαν, όπως μας λέει, όταν προβλήματα υγρασίας στην οροφή έγιναν αιτία να πέσουν τα αγγελάκια που είχε ζωγραφίσει και χρειάστηκε να επανατοποθετηθούν.
Η ιδέα για την αγιογράφηση του παρεκκλησίου ανήκει στον φιλόλογο Κωνσταντίνο Γανωτή (πατέρα του εφημέριου), ο οποίος γνώριζε για τους κέλτες αγίους μέσω του πνευματικού του πατέρα Οσίου Πορφυρίου. Ο τελευταίος μάλιστα είχε πει πως «όταν οι Ελληνες ανακαλύψουν τους κέλτες αγίους, οι αγγλικανοί θα γίνουν ορθόδοξοι».
Για ποιο λόγο όμως οι άγνωστοι ακόμη και στους εκκλησιαστικούς κύκλους κέλτες άγιοι κατέλαβαν μια θέση σε έναν ναό στην καρδιά της Αθήνας; «Δεν μας ενδιαφέρει απλώς να κάνουμε γνωστούς τους συγκεκριμένους αγίους στον κόσμο, αλλά να δείξουμε τον οικουμενικό χαρακτήρα της Ορθοδοξίας. Πολλές φορές έχουμε μια τοπικιστική προσέγγιση, πιστεύουμε ότι η θρησκεία μας αφορά τη μεσογειακή λεκάνη και δεν συνειδητοποιούμε ότι είμαστε κομμάτι ενός μεγαλύτερου παζλ. Οταν ανακαλύπτεις τους ξένους αγίους, ανακαλύπτεις ότι η Εκκλησία είναι παγκόσμια υπόθεση. Οικουμενική. Και καταλαβαίνεις ότι οι άγιοι δεν είναι χειριστικά δικοί μας και ότι η Εκκλησία δεν βρίσκεται στο τσεπάκι μας» εξηγεί ο πατήρ Γεώργιος Γανωτής, ο οποίος παραδέχεται ότι η υποδοχή των συγκεκριμένων αγίων ήταν αρχικά συγκρατημένη από τους πιστούς. «Οσο περνάει ο καιρός, όμως, προσκυνούν κι ενδιαφέρονται να μάθουν για τους αγίους που έζησαν τόσο μακριά από τον τόπο μας. Ερχονται παιδιά που θέλουν να δουν και τα ζωάκια καθώς σχεδόν όλοι αυτοί οι άγιοι είχαν κάποια ιδιαίτερη σχέση με τα ζώα, ήταν φυσιολάτρες. Αγοράζουν το βιβλίο που έχουμε εκδώσει για να πάρουν περισσότερες πληροφορίες. Προσεγγίζουν το παρεκκλήσι ως ένα κομμάτι του ναού που ήδη αγαπούν», καταλήγει.
