Ο Ερντογάν απέναντι στη «Συμμαχία των Αοράτων»

Ο ένας είναι στη φυλακή, οι άλλοι τέσσερις αόρατοι στα μέσα ενημέρωσης. Κι όμως. Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δεν αισθάνεται καθόλου καλά απέναντί τους. Οι πέντε αντίπαλοι του «σουλτάνου» στις προεδρικές εκλογές της 24ης Ιουνίου, αλλά και στις βουλευτικές που θα διεξαχθούν την ίδια μέρα, φαντάζονται αλλιώς τη χώρα τους. Δεν θέλουν μια Τουρκία της οποίας όλες οι εξουσίες θα είναι συγκεντρωμένες στα χέρια ενός προσώπου, του προέδρου, αλλά μια κοινοβουλευτική δημοκρατία όπως ήταν εκείνη πριν από το δημοψήφισμα με το οποίο εγκρίθηκε η συνταγματική αναθεώρηση. Θα ήθελαν επίσης μια Τουρκία που δεν θα τελεί σε καθεστώς έκτακτης ανάγκης από το καλοκαίρι του 2016, όταν εκδηλώθηκε η αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος. Και μια Τουρκία που δεν θα φυλακίζει τους δημοσιογράφους της και δεν θα κάνει εκκαθαρίσεις στον στρατό της και στη Δικαιοσύνη της.

Ο κατεξοχήν εκφραστής αυτής της «άλλης Τουρκίας» είναι ο Μουχαρέμ Ιντζέ, υποψήφιος του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος. Είναι αυτός που έχει τις περισσότερες πιθανότητες να αντιμετωπίσει τον Ερντογάν στον β’ γύρο –σε περίπτωση που ο πανίσχυρος πρόεδρος δεν αποσπάσει το 50% των ψήφων στον πρώτο. Ο Ιντζέ καταγγέλλει ότι σπανίως καλείται σε πολιτικά τοκ σόου στην τηλεόραση, ότι δυσκολεύεται να βρει μέρη για τις προεκλογικές του συγκεντρώσεις ή να νοικιάσει πινακίδες για τις αφίσες της προεκλογικής του εκστρατείας. «Αμφιβάλλουμε ότι οι εκλογές αυτές θα είναι δίκαιες και ελεύθερες» είχε πει σε πρόσφατη συνέντευξή του. «Ο Ταγίπ Ερντογάν θα επιστρατεύσει κάθε μέσο που θα έχει στη διάθεσή του από το κράτος, χρήματα, αεροπλάνα, τα πάντα».

Ο ίδιος ο Ερντογάν λέει ότι θα σεβαστεί το αποτέλεσμα των εκλογών –εκλογών που ήταν προγραμματισμένες για τα τέλη του 2019, αλλά ο ίδιος επέσπευσε γι’ αυτόν τον Ιούνιο. Ως λόγο επικαλέστηκε τις συνταγματικές αλλαγές. Αλλά για τους αντιπάλους του ο πραγματικός λόγος είναι οι επώδυνες αποφάσεις που καλείται να λάβει για την ανόρθωση μιας οικονομίας της οποίας ο πληθωρισμός βρίσκεται στα ύψη και το νόμισμα έχει χάσει μεγάλο μέρος της αξίας του. Ο Ερντογάν δεν θέλει να πάρει τις αποφάσεις αυτές και να έχει τις εκλογές μπροστά του. Ηταν ο ίδιος εξάλλου που τον Δεκέμβριο του 2016 κάλεσε τους υποστηρικτές του να υπερασπιστούν την τουρκική λίρα πουλώντας τα δολάρια, τα ευρώ και τον χρυσό που είχαν στην κατοχή τους.

Δεν ήταν λίγοι εκείνοι που ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα –μέσα σε μία εβδομάδα μετατράπηκαν σε λίρες περίπου 450 εκατομμύρια δολάρια. Και το μετάνιωσαν: μέσα σε 18 μήνες έχασαν το ένα τέταρτο των χρημάτων τους, ενώ η πτώση της λίρας έχει οδηγήσει τον πληθωρισμό σε διψήφια ποσοστά και σε παράλληλη κατάρρευση της αγοραστικής δύναμης. Την ίδια ώρα, οι τουρκικές επιχειρήσεις βουλιάζουν κάτω από το βάρος των χρεών τους σε ξένο νόμισμα, με το συνολικό χρέος να υπολογίζεται σε 300 δισεκατομμύρια δολάρια, ποσό που αντιστοιχεί στο ένα τρίτο του ΑΕΠ της χώρας. Η ευθύνη, παρατηρεί το «Εκόνομιστ», βαραίνει αποκλειστικά τον τούρκο πρόεδρο. Τα τελευταία χρόνια, ο Ταγίπ Ερντογάν ευνόησε τα φτηνά επιτόκια και τους υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης αδιαφορώντας για τον πληθωρισμό. Οταν τον περασμένο Μάιο ανακοίνωσε ότι θα ασκήσει μεγαλύτερο έλεγχο στην Κεντρική Τράπεζα και υπέδειξε ως αιτία του πληθωρισμού τα υψηλά επιτόκια, η λίρα πήρε την κατιούσα.

Το κλειδί των εκλογών βρίσκεται στον έλεγχο που θέλει να ασκήσει ο Ερντογάν παντού. Σύμφωνα με το νέο Σύνταγμα, ο πρόεδρος έχει την εξουσία να εκδίδει διατάγματα, να διορίζει τους αντιπροέδρους και τους υπουργούς της κυβέρνησης χωρίς την έγκριση του Κοινοβουλίου, αλλά και να έχει λόγο στον διορισμό των μελών του ανώτατου δικαστηρίου. Οι δημοσκοπήσεις λένε ότι θα νικήσει στον πρώτο γύρο, χωρίς όμως να πετύχει την απόλυτη πλειοψηφία, και ότι στον δεύτερο θα επικρατήσει του Ιντζέ. Αυτός ο τελευταίος, πάλι, υπόσχεται ότι θα σταματήσει τις αυθαίρετες συλλήψεις και ότι θα κόψει τις αλόγιστες σπατάλες του κράτους –στο πλαίσιο αυτό θα μετατρέψει σε πανεπιστήμιο ένα προεδρικό συγκρότημα που χτίστηκε στην Αγκυρα και κόστισε 600 εκατομμύρια δολάρια.

«Οταν γίνω πρόεδρος, θα αποκτήσουμε πρεσβεία στη Συρία» υποσχέθηκε στους οπαδούς του πριν από μερικές ημέρες –η Αγκυρα έχει διακόψει τις διπλωματικές της σχέσεις με τη Δαμασκό από το 2012. Ο Ερντογάν λέει από την πλευρά του ότι ο Ιντζέ δεν έχει τα κατάλληλα προσόντα για τη θέση του προέδρου. «Το να κυβερνάς μια χώρα δεν είναι μια δουλειά για ερασιτέχνες αλλά για αριστοτέχνες» δήλωσε την περασμένη εβδομάδα. Ο Ιντζέ πάντως δεν έχει πάψει να ελπίζει. Υπολογίζει, μεταξύ άλλων, στις ψήφους των Κούρδων, οι οποίοι αποτελούν το 25% του εκλογικού σώματος. Κάπως έτσι ο Ιντζέ επισκέφθηκε στις φυλακές τον Σελαχατίν Ντεμιρτάς, τον υποψήφιο του κουρδικού κόμματος που φυλακίστηκε από τον Ερντογάν. Κι αν η αντιπολίτευση έχει μειωμένες ελπίδες στις προεδρικές εκλογές, τα πράγματα θα μπορούσαν να εξελιχθούν διαφορετικά στις βουλευτικές, όπου το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης απειλείται ευθέως.

Η προοπτική μιας νίκης έφερε τα κόμματα της συνήθως κερματισμένης αντιπολίτευσης πιο κοντά. Τέσσερα κόμματα, μεταξύ των οποίων το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα, το εθνικιστικό Καλό Κόμμα και το Ισλαμιστικό Κόμμα Ευτυχίας, σχημάτισαν μια συμμαχία για να διεκδικήσουν από κοινού την εξουσία. Το φιλοκουρδικό Δημοκρατικό Κόμμα του Λαού δεν συμμετέχει στη συμμαχία. Ωστόσο, εκείνη η επίσκεψη του Ιντζέ στον φυλακισμένο Ντεμιρτάς λέει πολλά –το ίδιο και η προγραμματική του δέσμευση να διδάσκεται η κουρδική γλώσσα στα σχολεία. Οι αναλυτές αναγνωρίζουν τον Ιντζέ ως έναν χαρισματικό κοσμικό ηγέτη, ενώ επισημαίνουν ότι εάν η αντιπολίτευση καταφέρει να παραμείνει ενωμένη, έχει καλές πιθανότητες να πετύχει τον στόχο της.

Η αντιπολίτευση μπορεί να υπολογίζει και στην κούραση των ψηφοφόρων του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης. Αυτό που της χρεώνεται πάντως είναι ότι δεν έχει παρουσιάσει ένα ευρύτερο σχέδιο για την Τουρκία και το μέλλον της, ένα σχέδιο που θα απαντά στην υπόσχεση του Ερντογάν ότι ώς το 2023 θα έχει μετατρέψει τη χώρα του σε οικονομική δύναμη –υπόσχεση που διανθίζει με φαραωνικά κατασκευαστικά σχέδια και μια καθαρά εθνικιστική ρητορική. «Το βασικό μήνυμα της αντιπολίτευσης είναι «φτάνει με τον Ερντογάν»» εξηγούσε στην «Ουάσιγκτον Ποστ» τούρκος αναλυτής. «»Είσαι πολύ καιρό στην εξουσία, εκπροσωπείς το παρελθόν». Αλλά αυτό το μήνυμα θα είχε νόημα εάν ο Ερντογάν ήταν 80 ετών. Ο Ερντογάν παραμένει δυνατός και, παρά τις αδυναμίες του, αυτό δεν μπορεί να μην το λαμβάνει κανείς υπόψη του».

Ο Ντεμιρτάς που κρατείται ως ύποπτος για τρομοκρατικές πράξεις, διαμαρτύρεται. «Είναι πολύ άδικο να βρίσκομαι εγώ εδώ, ενώ την ίδια ώρα άλλοι υποψήφιοι τρέχουν από συγκέντρωση σε συγκέντρωση» ανέφερε σε μήνυμα που ανέβασαν στον λογαριασμό του στο Twitter οι δικηγόροι του. Ως φυλακισμένος, ο κούρδος ηγέτης είναι ο πιο αόρατος απ’ όλους. Η Ανώτατη Εκλογική Επιτροπή προσπαθεί να κρατήσει τα προσχήματα με την υπόσχεση ότι όλοι οι υποψήφιοι θα έχουν δύο δεκάλεπτα χρόνο στην κρατική τηλεόραση για να εκθέσουν τις απόψεις τους. Για τον Ντεμιρτάς, μάλιστα, μετέβη συνεργείο στις φυλακές για να βιντεοσκοπήσει το μήνυμά του. Αλλά τα προσχήματα δεν αρκούν. Η αντιπολίτευση καταγγέλλει την ελλιπή κάλυψη, ενώ το Καλό Κόμμα έφτασε να μηνύσει το κρατικό τηλεοπτικό δίκτυο TRT για τα ελάχιστα λεπτά που έχει αφιερώσει στις δραστηριότητές του.