Τι κοινό μπορεί να έχουν δυο μουσικά έργα τα οποία χωρίζει απόσταση ενάμιση αιώνα; Ο Λεωνίδας Καβάκος δίνει την απάντηση διευθύνοντας –αφιλοκερδώς –την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών στο «Κοντσέρτο για βιολί και ορχήστρα σε ρε ελάσσονα» του Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ και τη «Συμφωνία αρ. 4 σε μι ύφεση μείζονα» του Αντον Μπρούκνερ.

ΘΡΗΣΚΕΙΑ – ΠΟΛΙΤΙΚΗ. Είναι ένας πολύ δυνατός συνδυασμός τα δύο έργα. Είναι σαν προσευχή με διαφορετική ηχητική αντίληψη και σε διαφορετική κλίμακα. Για το «Κοντσέρτο» του Μπαχ έχουμε μια ορχήστρα εγχόρδων και για τη «Συμφωνία» ένα σύνολο με σύνθετο και περίπλοκο ηχόχρωμα το οποίο παραπέμπει στο εκκλησιαστικό όργανο. Και οι δύο συνθέτες δημιουργούν μια κατάνυξη και κατά την άποψή μου είναι το σημείο που συναντώνται τα δύο έργα. Υπάρχει μια εσωτερική σύνδεση παρόλο που απέχουν χρονικά. Η μεταφυσική αναζήτηση και αγωνία, η προσπάθεια του ανθρώπου για τη θέωση διαποτίζουν τη δημιουργία και του Μπαχ και του Μπρούκνερ. Προβληματισμοί παρόντες σε όλες τις εποχές. Οι άνθρωποι διαμορφώνουν την εποχή τους και η δική μας εποχής έχει πολλά θέματα ανοιχτά. Μέσα από την ευμάρεια και τις ανέσεις που μας παρέχει η καθημερινή ζωή ξεχνάμε να τα σκαλίσουμε. Χωρίς αυτά δεν μπορούμε να προχωρήσουμε και τα βρίσκουμε μπροστά μας. Αφενός η θρησκεία με την έλλειψη πνευματικής ηγεσίας και με τα παραδείγματα που παρέχει δημιουργεί σύγχυση, αφετέρου η πολιτική με την ανικανότητά της επίσης συμβάλλει σε αυτό το αδιέξοδο.

ΟΙ ΦΑΡΟΙ. Υπάρχουν εκείνοι που ανεξάρτητα από την εποχή και τις συνθήκες προσπαθούν να εκπληρώσουν την υψηλή αποστολή. Ευτυχώς που υπάρχουν οι φάροι, οι μεγάλες μορφές σε όλους τους χώρους και εκπέμπουν το φως τους. Μας υπενθυμίζουν ότι «υπάρχει κάτι που πρέπει να δούμε, να ψάξουμε, να διερευνήσουμε, να πλησιάσουμε και να κατανοήσουμε». Μόνο μέσα από αυτή τη μελέτη μπορούμε να προχωρήσουμε και ν’ ανελιχθούμε. Δεν θεωρώ τον εαυτό μου τέτοιο φάρο. Οχι από σεμνότητα. Αναφέρομαι σε προσωπικότητες που με τα έργα τους –τα οποία δεν είναι απλώς όμορφα και αρέσουν –και τις ηθικές αξίες τους διαπερνούν τον χρόνο. Εκεί βρίσκεται το μεγάλο μυστήριο, αυτοί είναι οι φάροι. Μακριά από το χυδαίο φαινόμενο που παρατηρείται στα μουσεία όπου μπαίνουν σαν βάνδαλοι μέσα οι μάζες των ανθρώπων και ουσιαστικά βιάζουν τους χώρους χωρίς να αφουγκράζονται. Μπαίνουν μέσα για να βγάλουν σέλφι και να τους δουν οι φίλοι τους.

ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ. Με το κοινό συνδέονται και οι δημιουργοί και οι εκτελεστές. Χωρίς αυτούς άλλωστε δεν μπορεί να ακουστεί το έργο. Ο ρόλος ο δικός μας είναι να ερμηνεύουμε. Ο Ερμής δεν είναι το μήνυμα αλλά ο αγγελιαφόρος. Το μήνυμα είναι το κείμενο, το έργο που προσπαθούμε να μεταφέρουμε στον κόσμο. Σε μια συναυλία προέχουν η επικοινωνία και η ερμηνεία. Αυτό που παράγει ο άνθρωπος στη σκηνή. Το δύσκολο είναι να πλησιάσεις τον σκοπό της τέχνης σου. Αυτό επιτυγχάνεται μόνο μέσα από την αδιάκοπη μελέτη σε συνδυασμό με το ταλέντο που έχει ο καθένας. Και για να ορίσεις την απόσταση του σκοπού σου πρέπει να ξέρεις με ακρίβεια πού πας. Αυτό στην τέχνη δεν μπορεί να γίνει ποτέ. Πρόκειται για μια πορεία που σε καθοδηγεί αυτό που μελετάς. Το πού θα σε πάει δεν το ξέρεις. Επίσης την ίδια στιγμή που βρίσκεται σε αυτή την διαδικασία –της πορείας –πρέπει να είσαι σε θέση και να το κρίνεις. Αυτό δεν είναι καθόλου εύκολο. Ο αντικειμενικός σκοπός και η ουσία της όλης διαδικασίας είναι να κοινωνηθεί το «κείμενο», το μουσικό έργο –αναφέρομαι στον δικό μας χώρο. Δεν υπάρχει ποτέ συγκεκριμένος προορισμός. Με τη μελέτη αποκτάς μεγαλύτερη συναίσθηση περισσότερων λεπτομερειών και μέσα από αυτές μπορείς να προχωρήσεις.

ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ. Το γεγονός ότι υπάρχει κάτι «συγκεκριμένο» στη μουσική, ένα έργο, ας πούμε, δεν μπορείς ποτέ να το «πιάσεις». Αυτό είναι η μαγεία και το μεγαλείο της συγκεκριμένης τέχνης. Σε αφήνει να το πλησιάσεις. Είναι μια ευρεία σφαίρα που δεν μπορεί να προσδιοριστεί χωροχρονικά. Μπορεί να μην προσφέρει τον προορισμό ή τον σκοπό, δίνει όμως το μεγάλο δώρο του «ταξιδιού».

ΠΙΣΤΗ – ΘΕΟΣ. Πιστεύω ότι για να υπάρχει σχέδιο πρέπει να υπάρχει σχεδιαστής. Η ουσία δεν είναι αν είμαι θρησκευόμενος. Πρέπει να δούμε πώς οι άνθρωποι σήμερα αντιλαμβανόμαστε στην εποχή μας τον Θεό. Αρνούμαστε να δεχθούμε κάτι που εμείς δεν μπορούμε να ακουμπήσουμε και να ελέγξουμε. Αυτό είναι μια κατάντια της εποχής μας και οφείλεται απολύτως στην έλλειψη μόρφωσης. Δυστυχώς η εποχή βοηθάει στο να βυθιζόμαστε σε λήθαργο, να είμαστε ικανοποιημένοι με αυτό που ζούμε και να μην αναζητάμε τίποτα πίσω από τις «μορφές». Η δύναμη, ενέργεια, η έμπνευση, η ιδέα: από πού έρχονται και πώς εμείς φτάνουμε στο σημείο να τις ανακαλύψουμε. Αν δεν θέτεις ερωτήματα, δεν μπορείς να προχωρήσεις στη ζωή σου. Η συνειδητοποίηση αυτών των ερωτημάτων είναι η προσέγγιση της ουσίας της ζωής.

ΕΥΤΥΧΙΑ – ΔΥΣΤΥΧΙΑ. Θεωρώ ευλογία το ότι έχω τη δυνατότητα να καταπιάνομαι με σπουδαία μουσικά έργα. Δεν θα μπορούσα να φανταστώ ένα μεγαλύτερο δώρο από τη ζωή. Αλλά από εκεί και πέρα δεν υπάρχει ζωή χωρίς τα πάνω και τα κάτω της. Είναι νομοτέλεια. Αυτό που με στενοχωρεί σε προσωπικό επίπεδο είναι ό,τι μπορεί να πληγώσει τον κάθε άνθρωπο. Με στενοχωρεί όμως η έλλειψη της συναίσθησης ευθύνης. Οταν η ζωή εκλαμβάνεται μόνο ως δικαίωμα. Αυτό το θεωρώ αλαζονεία.

Τελευταία Νέα