Ο άνθρωπος που είδε πρώτος τη Γη από ψηλά!

Η επιστροφή του στη Γη φάνταζε μάλλον αδύνατη. Με πιθανότητες επιβίωσης μόλις 5%, η απόφαση των Αρχών να τον προάγουν σε ταγματάρχη ενώ βρισκόταν ακόμη στο Διάστημα έμοιαζε λογική. Κι όμως, ο Γιούρι Αλεξέγεβιτς Γκαγκάριν, ένας 27χρονος σοβιετικός κοσμοναύτης, θα διέψευδε τις εκτιμήσεις και θα επέστρεφε ζωντανός από την «τρελή» αποστολή του: από το πρώτο ταξίδι τού ανθρώπου στο Διάστημα.

Στις 12 Απριλίου 1961, ακριβώς 57 χρόνια πριν από σήμερα, η Μόσχα εξέδιδε ανακοίνωση με την οποία ενημέρωνε την ανθρωπότητα για κάτι που ώς τότε ακουγόταν απίστευτο: ο Γιούρι Γκαγκάριν, γιος εργατών από το Κλούσινο της Σοβιετικής Ενωσης, γινόταν ο πρώτος άνθρωπος που αντίκριζε τον πλανήτη μας από ψηλά. «Κοιτάζω τη Γη και είναι τόσο όμορφη», ήταν οι πρώτες λέξεις του που έφτασαν από το Διάστημα. Ο άνθρωπος είχε γεφυρώσει ένα χάσμα που έμοιαζε αδιάβατο. Και ο κόσμος γύριζε πλέον σελίδα.

Ηταν Τετάρτη του Πάσχα. Στις 09.07 ώρα Μόσχας το «Vostok 1» ξεκινούσε την ιστορική τροχιά του. Ο Γκαγκάριν δεν είχε τον έλεγχο του σκάφους, επειδή κανείς δεν γνώριζε ασφαλώς με ποιον τρόπο θα μπορούσε να τον επηρεάσει η έλλειψη βαρύτητας. Η πορεία του ελεγχόταν από επιστημονικό επιτελείο στη Γη και σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης ο πιλότος θα ξεκλείδωνε το χειριστήριο χρησιμοποιώντας έναν κωδικό που του είχε παραδοθεί σε σφραγισμένο φάκελο. Ο μικρόσωμος Γκαγκάριν είχε εργαστεί ως πιλότος σε εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες πριν επιλεγεί το 1959 μαζί με άλλα 200 άτομα για να ακολουθήσει εκπαίδευση κοσμοναύτη. Επειτα από μια πολύ σκληρή προετοιμασία και ψυχολογική εκπαίδευση έμειναν δύο υποψήφιοι: ο Γκαγκάριν και ο Γκέρμαν Τίτοφ. Τελικώς επελέγη ο Γκαγκάριν.

Περίπου 25 λεπτά μετά την εκτόξευσή του από τη διαστημική βάση, το «Vostok» μπήκε σε ελλειπτική τροχιά με ταχύτητα 7,61 χιλιομέτρων το δευτερόλεπτο ή περίπου 27.400 χιλιομέτρων την ώρα. Το πρώτο βήμα είχε γίνει. Υστερα από 67 λεπτά τροχιάς οι επιτελείς έδωσαν εντολή στο σκάφος να πυροδοτήσει τους κινητήρες επιβράδυνσης ώστε να ξεκινήσει η επιστροφή. Το «Vostok» ήταν εξοπλισμένο με προμήθειες που θα επαρκούσαν για δέκα ημέρες σε περίπτωση απροόπτου, όμως τελικά δεν χρειάστηκαν. Ο Γκαγκάριν ξαναμπήκε στην ατμόσφαιρα της Γης βιώνοντας δυνάμεις έξι έως οκτώ φορές μεγαλύτερες από την έλξη της βαρύτητας αλλά διατηρώντας πλήρως τη συνείδησή του. Ενώ βρισκόταν σε ύψος επτά χιλιομέτρων πάνω από τη Γη και χρησιμοποιώντας το εκτινασσόμενο κάθισμά του και στη συνέχεια ένα αλεξίπτωτο, ο κοσμοναύτης ακολούθησε ελεύθερη πτώση και στις 10.55 ώρα Μόσχας προσεδαφίστηκε κοντά στην πόλη Σαρατόφ. Μια αγρότισσα γιαγιά, η Αννα Τακτάροβα, με την εγγονή της Ρίτα και την αγελάδα τους ήταν οι πρώτοι άνθρωποι που τον είδαν ζωντανό. «Είμαι Ρώσος, είμαι Ρώσος», τους είπε και το κοριτσάκι τον ρώτησε: «Ερχεσαι αλήθεια από το Διάστημα;». Ενα ταξίδι διάρκειας 108 λεπτών είχε δώσει απαντήσεις σε προαιώνια ερωτήματα.

Σύσσωμος ο πλανήτης παρακολουθούσε τις εξελίξεις με κομμένη την ανάσα. Τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων δημοσίευαν επί μία εβδομάδα την είδηση της επανδρωμένης διαστημικής πτήσης με διθυραμβικούς τίτλους. Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι συγκεντρώθηκαν στην Κόκκινη Πλατεία επευφημώντας τον Γκαγκάριν, ο οποίος τιμήθηκε με το μετάλλιο «Ηρωας της Σοβιετικής Ενωσης» και ταξίδεψε στα πέρατα του κόσμου για να μιλήσει σχετικά με τη μεγάλη επιτυχία. Τον Φεβρουάριο του 1962 ο μεγάλος κοσμοναύτης επισκέφθηκε και την Αθήνα, επίσκεψη που έλαβε ιδιαίτερο χαρακτήρα λόγω της πολιτικής κατάστασης της εποχής. Η κοσμοσυρροή ήταν τόσο μεγάλη, που η πομπή του χρειαζόταν 20 λεπτά για να διανύσει 150 μέτρα. Ενθουσιώδεις Αθηναίοι θέλησαν να τον σηκώσουν στα χέρια, ενώ ο κόσμος τον έραινε με κόκκινα γαρίφαλα. Σήμερα, εξοικειωμένοι με τις μεγάλες τεχνολογικές κατακτήσεις, είναι ίσως δύσκολο να φανταστούμε τη μαγεία που ασκούσε στην ανθρωπότητα το γεγονός.

Μια ιδιαίτερη περιγραφή για το πώς έζησε την ιστορική εκείνη ημέρα δίνει στα «ΝΕΑ» ο διακεκριμένος αστρονόμος και επίτιμος πρόεδρος του Πλανηταρίου του Ιδρύματος Ευγενίδου Διονύσης Σιμόπουλος. «Θυμάμαι, ήταν Πέμπτη μετά το Πάσχα του 1961 και δύο μόνο μήνες πριν από την αποφοίτησή μας από το Γ’ Γυμνάσιο Αρρένων της Πάτρας. Κουστουμαρισμένοι, ως συνήθως, οι φίλοι μου κι εγώ κάναμε τις βόλτες μας στην Αγίου Νικολάου, εκμεταλλευόμενοι τις λίγες ημέρες των πασχαλινών διακοπών που απέμεναν. Μπροστά από τη Γωνιά του Βιβλίου –γωνία Ρήγα Φεραίου και Αγίου Νικολάου –σταθήκαμε όπως πάντα να χαζέψουμε τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων. Κι εκεί, σε όλα τα πρωτοσέλιδα, φιγούρα αξέχαστη, η φωτογραφία του ρώσου κοσμοναύτη Γιούρι Γκαγκάριν κάτω από τους πηχυαίους τίτλους «της κατάκτησης του Διαστήματος από τον άνθρωπο»! Δεν θυμάμαι ακριβώς, αλλά κάτι πρέπει να μας έκανε κλικ γιατί, παρόλο που σκοπεύαμε να δούμε κάποια ταινία στο Ιντεάλ, τον χειμερινό κινηματογράφο, κάναμε μεταβολή και γυρίσαμε στην ομάδα αεροπροσκόπων στα Ψηλαλώνια», λέει και συνεχίζει: «Το επόμενο Σαββατοκύριακο είχαμε ετοιμάσει στα γρήγορα μια αεροδιαστημική έκθεση, με διάφορα εκθέματα και προβολές κινηματογραφικών ταινιών 16 mm, με τη βοήθεια του αείμνηστου Δημήτρη Πλέσσα της Αμερικανικής Βιβλιοθήκης, στην Πλατεία Ολγας. Για την περίπτωση μάλιστα είχα δανειστεί και μερικές κατασκευές με σπιρτόξυλα που είχε φτιάξει με ιδιαίτερη μαεστρία ο και μέχρι τώρα αγαπητός μου φίλος –της αντίζηλης 2ης Ομάδας Προσκόπων –Γιώργος Δάσιος. Ακόμη και σήμερα δεν παύει να μου υπενθυμίζει ότι οι κατασκευές εκείνες δεν επέστρεψαν ποτέ στην κατοχή του!».