Ηταν 3 Ιουλίου του 2015 και η μεγάλη διαδήλωση υπέρ του Οχι στο δημοψήφισμα εξελισσόταν ομαλά, με την Πλατεία Συντάγματος να βουλιάζει από κόσμο. Είχε πια βραδιάσει και έπειτα από διάφορες ομιλίες, χαιρετισμούς και μουσικά διαλείμματα ο Αλέξης Τσίπρας ετοιμαζόταν να μιλήσει στο συγκεντρωμένο πλήθος. «Οχι, δεν θα μας ρίξουν, δεν θα τη ρίξουν αυτήν την κυβέρνηση. Ο,τι και να κάνουν, δεν θα τη ρίξουν» φωνάζει ο ομιλητής. Αντίθετα με ό,τι φαντάζεται κανείς, αυτά δεν ήταν λόγια του Πρωθυπουργού, αλλά του διάσημου καλλιτέχνη που τον προλόγισε. Δύο χρόνια μετά, με παρακαταθήκη μια συμμετοχή στην Επιτροπή Αναθεώρησης του Συντάγματος που έληξε μάλλον άδοξα, ο Γιώργος Κιμούλης είναι ο νέος πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Κέντρου Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος.

Ο Κιμούλης δεν ήταν ο μόνος από τον χώρο του πολιτισμού που στήριξε ανοιχτά τον ΣΥΡΙΖΑ. Μαζί του, εκείνη τη νύχτα στο Σύνταγμα, στα πάνελ των καναλιών αλλά και στα ψηφοδέλτια, βρέθηκαν πολλοί συνάδελφοί του. Αλλοι, από χρόνια αριστεροί, είδαν στην ανοδική πορεία του κόμματος τα όνειρα μιας ζωής. Πράγματι, τι διαφορετικό μπορούσαμε να περιμένουμε από ιστορικές προσωπικότητες σαν τον Μίκη Θεοδωράκη, αν όχι να συνταχθεί με τη νέα Αριστερά που ερχόταν;

Η παράδοση θέλει τους καλλιτέχνες ανοιχτά προοδευτικούς και, προφανώς, το να έχουν άποψη είναι το φυσιολογικό σε μια δημοκρατία. Λίγο καιρό πριν από τις πρώτες εκλογές του 2015, ωστόσο, οι αντοχές όλων δοκιμάστηκαν. Η επικείμενη επικράτηση ενός κόμματος φρέσκου και αδοκίμαστου είχε δημιουργήσει τάση: λίγο μοντέρνος, λίγο πολιτικός, λίγο ΣΥΡΙΖΑ. Υπήρχαν οι πιο προσεκτικοί, που διάλεγαν τα λόγια τους ένα ένα, υπήρχαν και οι άλλοι, που ξανοίγονταν περισσότερο. «Είμαι ΣΥΡΙΖΑ friendly» δήλωνε τον Δεκέμβριο του ’14 ο Σταμάτης Κραουνάκης, ενώ εκστρατεία υπέρ του κόμματος είχε ξεκινήσει ο Στάθης Δρογώσης στο twitter. Πολλοί θεώρησαν το «Τσαντίρι» του Λάκη Λαζόπουλου εκπομπή προπαγάνδας, ενώ ανορθόδοξοι σύμμαχοι, όπως η Αντζυ Σαμίου και η Δήμητρα Ματσούκα, δεν έκρυβαν τη συμπάθειά τους στο πρόσωπο του Αλέξη Τσίπρα. Θάνος Μικρούτσικος, Αλκίνοος Ιωαννίδης, Γιάννης Κότσιρας και άλλοι 177 ακαδημαϊκοί, διανοούμενοι και καλλιτέχνες υπέγραψαν τη λίστα με εκείνους που στήριζαν την υποψηφιότητα του Αλέξη Τσίπρα για την προεδρία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Αργότερα, οι πιο πολλοί έπραξαν το ίδιο σε παρόμοιο κείμενο υπέρ του Οχι. Κάποιοι, επηρεασμένοι από τα όσα συνέβαιναν, βρέθηκαν και στην εξέδρα.

Οι κερδισμένοι. Τα όσα ακολούθησαν είναι γνωστά σε όλους. Οσοι άντεξαν την εποχή της πιεστικής διαπραγμάτευσης αξιοποιήθηκαν όσο περισσότερο γινόταν. Η Αννα Βαγενά, ο Γιώργος Πάντζας και ο Πάνος Σκουρολιάκος ανανέωσαν τη βουλευτική τους θητεία, ο Θέμης Μουμουλίδης κέρδισε μια καινούργια και η Λυδία Κονιόρδου βρέθηκε σε κυβερνητικό θώκο. Ο σκηνοθέτης Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος, μετά την καραμπόλα του Γιαν Φαμπρ, έγινε καλλιτεχνικός διευθυντής στο Φεστιβάλ Αθηνών, ενώ ο Διονύσης Τσακνής παρέμεινε διευθύνων σύμβουλος στην ΕΡΤ.

Αυτοί που έφυγαν. Ωστόσο, το πραγματικό ενδιαφέρον έχουν πάντα αυτοί που φεύγουν. Οσο περνούσε ο καιρός, οι πρώην ψηφοφόροι – νυν οργισμένοι με τον ΣΥΡΙΖΑ καλλιτέχνες αυξάνονταν και πληθύνονταν. Σε μερικούς η μεταστροφή ήταν εμφανής. Ο Ντίνος Καρύδης, για παράδειγμα, περιέγραψε ιδιαιτέρως γλαφυρά στα κοινωνικά δίκτυα το πόσο μεγάλο λάθος θεωρεί τη στήριξη που παρείχε στον ΣΥΡΙΖΑ. Αλλοι, σαν τον Γιάννη Μποσταντζόγλου και τον Γρηγόρη Βαλτινό, μπορεί να μην προμοτάρισαν ανοιχτά το κόμμα δύο χρόνια πριν, αλλά σήμερα δηλώνουν ξεκάθαρα τι δεν θα ξαναψηφίσουν στις επόμενες εκλογές. Ο Μίκης δεν έχει πια καλά λόγια να πει για τον Αλέξη Τσίπρα. Τα παιδιά της εξέδρας σιωπούν εντελώς ή κάνουν, έστω και έμμεσα, την αυτοκριτική τους. Ο λογαριασμός του Δρογώση στο twitter είναι πια πιο ήσυχος και ο Κραουνάκης τραγουδάει αντικυβερνητικά. Ο Κλέων Γρηγοριάδης, που κέρδισε μια viral παρουσία επιτιθέμενος στο Mega και στη Μαρία Σαράφογλου, ομολόγησε πως μία φορά ψήφισε ΣΥΡΙΖΑ και δεν θα υπάρξει δεύτερη. Η Χάρις Αλεξίου, τα κόκκινα γάντια της οποίας μόνο προεκλογική αφίσα δεν έγιναν, χαρακτήρισε αυτήν τη συμβολική κίνηση αλληλεγγύης προς τις απολυμένες καθαρίστριες του υπουργείου Οικονομικών «αφελή»· δεν ήξερε, εξηγεί, πόσο θα την εκμεταλλεύονταν! Μέσα σε όλα αυτά, μέχρι και αγενείς είπαν τους κυβερνητικούς βουλευτές. Ο Βασίλειος Κωστέτσος, κατά δήλωσή του πρώην ψηφοφόρος τους, καταγγέλλει πως περνούν από το μαγαζί του και δεν χαιρετούν καν.

Μερικές αντιδράσεις μπορεί όντως να φαίνονται κάπως αστείες. Πώς άραγε να παραδεχτεί κανείς ότι έκανε λάθος; Η πρόσφατη εμπειρία δείχνει ότι μάλλον είναι πιο εύκολο να νιώσουμε εξαπατημένοι, παρά να συνειδητοποιήσουμε πως θέλαμε να εξαπατηθούμε. Ετσι κι αλλιώς, δεν ήταν οι καλλιτέχνες που χόρευαν συρτάκι στην πλατεία –ακόμα κι αν κάποιοι από αυτούς έπαιζαν τη μουσική.