«Η Ευρώπη είναι ένα εργοστάσιο μεταναστών»

Ο βέλγος δημιουργός Γιοακίμ Λαφός επιστρέφει, ύστερα από την βραβευμένη στις Κάννες ταινία του «Πέρα από τη λογική». Το νέο του φιλμ που διανέμεται σήμερα στις αίθουσες, με τίτλο «Λευκοί Ιππότες», ξεκινά από ένα αληθινό περιστατικό: τη σύλληψη μελών της μη κυβερνητικής οργάνωσης Zoe’s Arc στο Τσαντ της Κεντρικής Αφρικής, το 2007, όταν προσπάθησαν να μεταφέρουν παράνομα ορφανά παιδιά στη Γαλλία με σκοπό να υιοθετηθούν από γάλλους πολίτες.

Υπάρχει μια πολύ χαρακτηριστική σεκάνς στην οποία η δημοσιογράφος, προσπαθώντας να πείσει ένα παιδί να φάει το γιαούρτι που του προσφέρουν, αρχίζει να το τρώει μπροστά στα μάτια του.

Ω, η σκηνή που μόλις αναφέρατε είναι όλη η ταινία για μένα και σας ευχαριστώ που ξεκινάμε έτσι, είστε ο πρώτος που το κάνει. Η έρευνα και η όλη συγγραφή του σεναρίου μού πήρε περίπου τέσσερα χρόνια, αυτή η σκηνή όμως ήταν ο ακρογωνιαίος λίθος των σημάνσεών μου. Βάλτε τον εαυτό σας στη θέση αυτού του παιδιού. Θα δεχόσασταν στ’ αλήθεια τη βοήθεια αυτών των ανθρώπων; Εγώ δεν θα άγγιζα το παραμικρό από τα σκ… τους. Το παιδί δεν έχει και πολλά περιθώρια αντίδρασης. Το μόνο που του απομένει είναι η άρνηση. Δεν λέει μια λέξη, αλλά αυτή την άρνηση εκφράζει διά της σιωπής του. Είναι σαν να λέει «Δεν θα φάω το φαγητό σας, δεν θα μπω στο αεροπλάνο σας».

Στο μεταξύ όμως, η δημοσιογράφος μιλάει εξ ονόματός του.

Φυσικά. «Ω, μικρό μου παιδί, έλα, πάμε μαζί στη Γαλλία, είναι τόσο άσχημα τα πράγματα εδώ, υπάρχει τόση βία, τόση αγριότητα, έλα να σε σώσουμε». Ταυτόχρονα είναι εκείνη που αρνείται πεισματικά να πάρει μια ξεκάθαρη πολιτική θέση. «Είμαι εδώ μονάχα για την καταγραφή της αλήθειας» λέει. Και ξαφνικά βρίσκεται με το μέρος τους, για να υιοθετήσει ένα παιδί –όταν όμως έρθουν τα δύσκολα θα επιδείξει τη δημοσιογραφική της ταυτότητα για να γλιτώσει τα χειρότερα. Οφείλω να παραδεχτώ πως απ’ όλους τους χαρακτήρες της ταινίας η δημοσιογράφος είναι μακράν η πιο αντιπαθής.

Δεν θα έλεγα πως αυτό είναι ολοφάνερο.

Σιχαίνομαι τις ταινίες εκείνες στις οποίες ο σκηνοθέτης κραυγάζει το μήνυμά του από την αρχή μέχρι το τέλος. Με ενδιαφέρουν εκείνες οι ταινίες που καταγράφουν τα πολλαπλά πρόσωπα ενός προβλήματος, και νομίζω πως αυτό καταγράφεται στους «Λευκούς Ιππότες». Αν όμως με ρωτήσετε την προσωπική μου γνώμη γι’ αυτούς τους γάλλους «ήρωες» θα ομολογήσω πως τους απεχθάνομαι. Απεχθάνομαι την πολιτική του ελέους, τον οίκτο.

Η φιλανθρωπία όμως δεν στηρίζεται στο έλεος των άλλων;

Η φιλανθρωπία είναι κάτι εντελώς διαφορετικό, ως ιδέα, από αυτό που έχει καταντήσει σήμερα.

Ποια η διαφορά;

Μπήκε στη μέση ο ναρκισσισμός. Από τη μια έχεις τον δυτικό άνθρωπο που προσπαθεί να λύσει τα προσωπικά του προβλήματα μέσα από την προσφυγή του στον κοινωνικό αγώνα, αποδεικνύοντας έτσι στους άλλους τον ανθρωπισμό και την ανωτερότητα του, και από την άλλη εκείνους που τον ελέγχουν κατά το δοκούν μέσω του οίκτου και της ενοχής. Είναι μια φρικτή συνθήκη, ένα απόλυτο αδιέξοδο. Ετσι, ας πούμε, μια ταινία με έναν πολιτικό λόγο που καταδεικνύει αυτούς τους μηχανισμούς δεν θα μπορούσε να βρεθεί στο διαγωνιστικό των Καννών. Η νέα ταινία του Σον Πεν όμως… Βλέπετε, ο Πεν είναι διεθνώς αναγνωρισμένος ανθρωπιστής (γέλια).

Και η ταινία σας όμως μιλάει για μια ανθρωπιστική κρίση.

Ναι, αλλά την προκαλούμε εμείς. Η Ευρωπαϊκή Ενωση σήμερα είναι ένα εργοστάσιο μεταναστών, με στόχο κατ’ εξοχήν αποικιοκρατικό. Και φυσικά, οι μεγαλοαστοί αρνούνται να το παραδεχτούν. Οι δεξιοί βλέπουν μονάχα το πρόβλημα, οι αριστεροί επιθυμούν να εξαργυρώσουν τον ανθρωπισμό τους με μια καλή πράξη, αλλά το ποιος προκαλεί αυτή την ανισορροπία και το γιατί δεν δείχνει να απασχολούν κανέναν.

Η ιστορία είναι αληθινή, σωστά;

Ναι, και αυτό με καθυστέρησε πολύ. Ο περισσότερος κόσμος πιστεύει πως όταν έχεις για αφετηρία σου, ένα πραγματικό συμβάν, τα πάντα είναι πιο εύκολα, τουλάχιστον στο επίπεδο της συγγραφής του σεναρίου. Δυστυχώς ισχύει ακριβώς το αντίθετο, επειδή πρέπει να κάνεις έρευνα κοπιαστική και να εξακριβώσεις μέχρι τέλους την ιστορία σου. Στο Παρίσι οι θεατές απόρησαν: Μα, αυτοί είναι καλοί άνθρωποι έλεγαν για τους «ήρωές» μου, προσπαθούν να κάνουν το σωστό, να σώσουν αυτούς τους μικρούς Αφρικανούς.

Εκεί δεν αναρωτιέστε αν και κατά πόσο πετύχατε τον στόχο σας;