Στον αντίποδα των χαρωπών χίπηδων

Η φούσκα συσκευασίας αεροπλάστ εξασφαλίζει προστασία για κάθε προϊόν άξιο μεταφοράς, ό,τι σχήμα κι αν έχει. Η Αντζελα Δημητρακάκη στο τελευταίο της μυθιστόρημα ταξιδεύει με πολύτιμα δραματουργικά υλικά στα μπαγκάζια της. Προσπερνώντας εν μέρει τις παραπάνω οδηγίες χρήσεως. Μια διελκυστίνδα χειραφέτησης εντός πολυπρισματικού ιδεοσυστήματος που εξερευνά με πείσμα την ενδοχώρα των κοινωνικών μετεξελίξεων. Εκκινώντας από τον προσδιορισμό του βιώματος σε ατομικό επίπεδο.

Κεντρική ηρωίδα η Αντιγόνη. Η καταγωγή της οποίας κρατά από την τραγωδία του Σοφοκλή χωρίς να το υποδεικνύει η συγγραφέας. Αγνοώντας τους νόμους των ανθρώπων που έχουν επιβληθεί οριζόντια, θέλει να κηδέψει τρόπον τινά τον εαυτό της σ’ ένα ταξίδι αυτογνωσίας και να αναγεννηθεί ως άλλη. Η απόφαση έχει παρθεί. Το τελικό αποτέλεσμα, άγνωστο. Μαζί της μια παρέα ετερόκλητων ανθρώπων που σχηματίζουν ένα αμάλγαμα ευρωπαϊκού κοινοτισμού. Ολοι μαζί βρίσκονται διαρκώς σε κίνηση: Ο Ικέρ και ο Μαρτί από την Ισπανία, ο Κάι από την πρώην Ανατολική Γερμανία, η Μέλανι από την Αγγλία. Εκεί κοντά στα σαράντα πάνω – κάτω, αστικής ανατροφής και αδιεξόδων. Προσεγγίζουν την εκτός τειχών Αριστερά της ουτοπικής διαισθαντικότητας, των πλουραλιστικών κοινωνικών δομών, της περιπλάνησης. Λίκνο τους, το Πορ’ Μπόου. Μια μικρή πόλη των γαλλοϊσπανικών συνόρων στα Πυρηναία όπου εκεί μάλλον αυτοκτόνησε (δεν έχει ξεκαθαρίσει ιστορικά) ο μαρξιστής φιλόσοφος Βάλτερ Μπένγιαμιν.

Μύχιες σκέψεις

Το μυθιστόρημα χωρίζεται σε ισάριθμα κεφάλαια όσα και οι κύριοι χαρακτήρες του. Ξετυλίγονται οι μύχιες σκέψεις τους τόσο απέναντι στον εαυτό τους όσο και σε σχέση με τους υπολοίπους. Η Αντιγόνη λοιπόν είναι συγγραφέας. Εγκλωβισμένη σ’ έναν βασανιστικό γάμο στο Ελσίνκι με τον σύζυγο και τον γιο της Στέφαν. Απέναντι στον φινλανδό σύζυγο νιώθει ισοπεδωμένη. Ο γιος παραμένει το σκίρτημα της ψυχής. Η Αντιγόνη πραγματοποιεί μια ρηξικέλευθη κίνηση: εγκαταλείπει με πόνο το παιδί. Πασχίζει να συναντήσει τους δρόμους που την ορίζουν ως υπαρξιακό περιεχόμενο. «Κανείς δεν ζει όπως ακριβώς θέλει» διαβάζουμε. Κατεβαίνει στην Αθήνα, μπλέκεται στα επεισόδια. Η αρτιμέλειά της σε κίνδυνο. Αντιπαρατίθεται με τους γονείς της. Κατηγορείται για παλινδρόμηση. Ξαναφεύγει. Ζευγαρώνει με τον διχασμένο Ικέρ. Ο οποίος καταβάλλει προσπάθεια να ολοκληρωθεί ως προσωπικότητα. Και έχει μια αλλόκοτη σχέση με την αδελφή του. Ξορκίζει τις εμμονικές του παρορμήσεις με τον ναρκισσισμό του.

Ο Μαρτί από τη Μανρέσα ανακαλύπτει από την αρχή την αυτοβιογραφία του. Μπήκε στη διαδικασία να σπουδάσει Ψυχολογία για να αποδείξει πως η μοναδική αλήθεια του σύγχρονου πολιτισμού βασίζεται στο ψέμα. Τον απέρριψαν. Θέλει να περάσει στη μαχόμενη πλευρά της ζωής. Ιδρύει ένα κοινόβιο. Η Μέλανι, ένα αερικό που η σχέση της με τον Μαρτί περνά από τα σαράντα κύματα. Είναι μια γυναίκα που πειραματίζεται με τους ανεμόμυλους των καθορισμένων δοξασιών. Αποζητά την ευδαιμονία της αγνότητας. Αν υπάρχει. Ο Κάι είναι καπετάνιος της «Πραγματικότητας». Ενός πλοίου που μεταφέρει αμφισβητίες ήδη από τη δεκαετία του ’70. Ανιχνεύουν την ευρύτητα των ιδεών και των πράξεων. Εξετάζουν τις ψευδαισθήσεις. Με την Αντιγόνη υπάρχει ένα διαρκές παιχνίδι έλξης – απώθησης. Μια ειρωνεία σκέτη.

Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία πως η Αντζελα Δημητρακάκη διαθέτει ένα αξιοπρόσεκτο μορφωτικό οπλοστάσιο. Αυτό λειτουργεί ως αρωγός για να στηθεί το πλαίσιο μέσα στο οποίο αναπνέει ένα σύγχρονο μυθιστόρημα όπως το «Αεροπλάστ». Οπου αεροπλάστ το υλικό που προστατεύει άλλα υλικά σε μεγάλα ταξίδια. Η Δημητρακάκη το χρησιμοποιεί μεταφορικά με διττό τρόπο: η ηρωίδα είναι μια μοναχική γυναίκα κλεισμένη στον εαυτό της και αυτό την προστατεύει από το να «διαλυθεί» στα ταξίδια της, από την άλλη όμως «σκίζει» το αεροπλάστ, βγαίνει από το κουκούλι της και τα παίζει όλα για όλα.

Η διαμόρφωση των ερμηνευτικών σχημάτων χαρακτήρων και δρωμένων συντελείται σε επάλληλα επίπεδα. Η πρόσοψη που κρύβεται είναι πιο κοντά στην αλήθεια. Αν και η επίδραση του όρου σχετικοποιείται από τη Δημητρακάκη. Καθ’ όλη τη διάρκεια του οδοιπορικού, οι χώροι που ορίζουν τόπους γίνονται ένα φόντο στον τοίχο. Ο χρόνος είναι το μέγεθος που εκρήγνυται, παράγοντας διανύσματα και παλμικούς χτύπους.

Το χείλος του γκρεμού

Η Αντιγόνη, το μυθιστορηματικό alter ego της Δημητρακάκη, απεχθάνεται τις περιστολές. Ή μάλλον θέλει να είναι σε θέση να κατασκευάζει τους κανόνες του παιχνιδιού κάθε φορά από την αρχή. Πλέκει και μπλέκεται στο γαϊτανάκι της καταστροφής αποφασίζοντας πως θα φτάσει έως το χείλος του γκρεμού. Η σχεδόν εθελούσια αποκοπή από το παιδί της, η σφοδρότητα των μετέπειτα επιλογών οδηγούν την ηρωίδα στο μονοπάτι της άδηλης επιβίωσης. Ενα πλάσμα ανήσυχο και ανέστιο. Με προσόν την κοφτή αμεσότητά της, είναι σε θέση να στηρίξει και τις πιο παράλογες απαιτήσεις. Ενα πρόσωπο που ρισκάρει σε μια εποχή που οι περισσότεροι κρύβονται πίσω από πλαδαρές βεβαιότητες. Η Αντιγόνη απεκδύεται τον συμβιβασμό με τις «υποχρεώσεις». Το βόλεμα μοιάζει με προσβολή στα μάτια της. Δεν πουλά ψευτοηρωισμούς, αφήνεται να την παρασύρουν οι περιστάσεις. Οχι με την αφέλεια των αρχετυπικών μοτίβων της δεκαετίας του ’60, αλλά με τη διαρκή επανεκκίνηση. «Απολαμβάνω την ελευθερία μου ως ένα θεμελιακά αρνητικό πεπραγμένο» λέει. Κάπως έτσι η Δημητρακάκη βλέπει την ηρωίδα της, Ελληνίδα που εγκαταστάθηκε αρχικά στο Ελσίνκι λόγω διδακτορικού, ως εκπρόσωπο ενός νέου είδους ανθρώπου. Θέλει να ζει παντού και πουθενά, με μικρές ενδιάμεσες στάσεις. Αυτό για τη Δημητρακάκη έχει μια σκληρότητα. Που βρίσκεται στον αντίποδα των χαρωπών χίπηδων. Βλέπει τον ευρωπαϊκό χώρο ως συνάντηση αυτόνομων κοινοτήτων με πολυεθνικό χαρακτήρα. Επίσης βλέπει με συμπάθεια την ανάδειξη ενός παγκόσμιου εργατικού δυναμικού που είναι πρόθυμο να μετακινείται.