Η Ευρώπη βρίσκεται ανάμεσα σε εκείνους που θέλουν να εισέλθουν, σε εκείνους που θέλουν να εξέλθουν και σε εκείνους που θέλουν να την καταστρέψουν. Οι εισερχόμενοι είναι απεγνωσμένοι, οι εξερχόμενοι είναι εξαγριωμένοι και οι καταστροφείς κυματίζουν σημαίες. Αυτή η επίθεση από τρία μέτωπα, πρώτη φορά στην Ιστορία, έχει κάνει την Ευρωπαϊκή Ενωση των 28 κρατών πιο ευάλωτη στη διάσπαση και λιγότερο ικανή να προχωρήσει σε περαιτέρω ενοποίηση.

Μια ειρηνική Ευρώπη σχεδόν χωρίς σύνορα αποτελεί το μεγάλο επίτευγμα του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα. Το ότι μπορεί κάποιος να ταξιδέψει από τη Γερμανία στην Πολωνία σχεδόν χωρίς να καταλάβει ότι διασχίζει σύνορα και να μην μπορεί να φανταστεί τα εκατομμύρια που είχαν σφαγιασθεί εκεί πριν από επτά δεκαετίες αποτελεί μαρτυρία αυτού του επιτεύγματος. Η Ευρωπαϊκή Ενωση είναι το πιο ανιαρό θαύμα του κόσμου.

Αυτή η Ευρώπη δεν κινδυνεύει άμεσα από διάλυση. Σιγά σιγά όμως ξεφτίζει. Ας αρχίσουμε με εκείνους που θέλουν να μπουν σε αυτήν. Δεν έχουν τίποτα να χάσουν επειδή ήδη έχουν χάσει τα πάντα. Σε πολλές περιπτώσεις προέρχονται από το Αφγανιστάν (όπου ο πόλεμος κρατάει δεκαετίες), τη Συρία (τέσσερα εκατομμύρια πρόσφυγες και βάλε), τη Σομαλία, το Ιράκ, την Ερυθραία και από άλλες χώρες της Αφρικής. Στο τέλος της οδύσσειάς τους που περιλαμβάνει σαπιοκάραβα και δουλεμπόρους που τους εκμεταλλεύονται, αυτοί οι πρόσφυγες προσπαθούν να μπουν στο τούνελ της Μάγχης. Παρεμποδίζουν τις μετακινήσεις και το εμπόριο. Προκαλούν τριβές στις αγγλογαλλικές σχέσεις. Μάλιστα η «Ντέιλι Μέιλ» ζήτησε την ανάπτυξη του στρατού.

Οι ένοπλες δυνάμεις ή η κατασκευή τοίχων όμως δεν θα λύσουν τίποτα. Οι 3.000 απελπισμένοι στο Καλαί αποτελούν κομμάτι ενός μεγαλύτερου ζητήματος. Περισσότεροι από 100.000 πρόσφυγες ή μετανάστες έχουν φθάσει σε ευρωπαϊκό έδαφος διασχίζοντας τη Μεσόγειο τους τελευταίους μήνες. Μεγάλος αριθμός από αυτούς έχει πνιγεί. Ο πόλεμος, η καταπίεση, οι διώξεις και οι οικονομικές δυσκολίες –μαζί με τη μαγνητική έλξη που ασκούν οι εικόνες ευημερίας και ασφάλειας –έχουν δημιουργήσει ένα τεράστιο μεταναστευτικό κύμα.

Η Ευρώπη κοιτά σχεδόν αδιάφορα. Η στενομυαλιά επικρατεί. Δεν υπάρχει ενότητα ούτε κοινός στόχος. Επειτα από πολλές πιέσεις, οι ευρωπαίοι ηγέτες δέχθηκαν να φιλοξενήσουν 40.000 πρόσφυγες. Περισσότεροι από 3,5 εκατ. πρόσφυγες βρίσκονται τώρα στην Ιορδανία, στον Λίβανο και στην Τουρκία, χώρες πολύ φτωχότερες από τις ευρωπαϊκές. Η ντροπή μιας ηπείρου είναι γραμμένη στη μιζέρια των προσφύγων.

Οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν ιστορία να απωθούν απεγνωσμένους πρόσφυγες –και μετά να το μετανιώνουν. Η ΕΕ δημιουργήθηκε για να σταματήσει τους αλλεπάλληλους πολέμους, που άφηναν εκατομμύρια αστέγους χωρίς δυνατότητα να επιστρέψουν. Ισως φαίνεται παράξενο να ανακαλούμε τους στόχους της ΕΕ, είναι όμως απαραίτητο για την επιβίωσή της. Φυσικά υπάρχουν δικαιολογίες: μεγάλη ανεργία, μικρή ή ανύπαρκτη ανάπτυξη. Ωστόσο αυτοί δεν είναι λόγοι για να κλείσουν οι πόρτες. Οι αριθμοί των προσφύγων, αν και μεγάλοι, είναι δυνατόν να απορροφηθούν από μια κοινότητα μισού δισεκατομμυρίου ανθρώπων. Εκείνο που χρειάζεται είναι συντονισμένη στρατηγική και πολιτική αποφασιστικότητα για μια καινούργια και πιο δραστήρια Ευρώπη.

Τελευταία Νέα