Αναζήτηση
Για να μαθαίνουν οι νεότεροι –καθώς δεν το ακούνε συχνά: Υπουργικό Συμβούλιο ονομάζεται το συλλογικό όργανο της Πολιτείας το οποίο αποτελείται από τον Πρωθυπουργό, υπουργούς και υφυπουργούς –απαντάται δε και με την ονομασία «κυβέρνηση». Ως θεσμός εμφανίστηκε περί τα τέλη του 16ου αιώνα την Αγγλία. Στην Ελλάδα υπάρχει από το 1833, αλλά είναι θολό μέχρι πότε ίσχυε!
Η τελευταία φορά που έγινε λόγος ήταν το περασμένο καλοκαίρι. Πάντως συμβαίνει και στην… Αμερική: υπάρχουν υπουργοί, αλλά όχι και Υπουργικό Συμβούλιο ως συλλογικό όργανο διακυβέρνησης. Απλώς εκεί δεν έχουν Σύνταγμα που να αναφέρει ότι «την Κυβέρνηση αποτελεί το Υπουργικό Συμβούλιο» (άρθρο 81) και ότι «η Κυβέρνηση καθορίζει και κατευθύνει τη γενική πολιτική της χώρας» (άρθρο 82).
Αυτό υποτίθεται ότι συνέβη χθες, όταν οι υπουργοί ύστερα από καιρό ξανασυναντήθηκαν μεταξύ τους. Ως Πρωθυπουργός ο Αντώνης Σαμαράς συγκάλεσε το Υπουργικό Συμβούλιο, κάτι που δεν συνηθίζει και αυτό μάλλον δεν βοηθάει τους μελετητές του μέλλοντος: τα Πρακτικά των συνεδριάσεων είναι μέρος της πολιτικής Ιστορίας της χώρας. Με τη σημερινή σύνθεσή του το Υπουργικό Συμβούλιο έχει συνέλθει τυπικά αμέσως μετά τη συγκρότησή του στις αρχές του περασμένου Ιουνίου και για δεκαπέντε λεπτά στις αρχές Αυγούστου, προκειμένου να ευχηθεί ο Πρωθυπουργός «καλές διακοπές» στους υπουργούς.
Κωνσταντίνος Καραμανλής. Αν αρχίσουμε από αυτό την αναδρομή στα χρόνια της Μεταπολίτευσης, στην πρώτη περίοδο με πρωθυπουργό τον Κωνσταντίνο Καραμανλή οι έννοιες «υπουργός» και «διακοπές» ήταν ασύμβατες. Και όταν έπειτα από… πέντε χρόνια –για την ακρίβεια το καλοκαίρι του 1979 –ο Κ. Μητσοτάκης, νεοφερμένος στο οβάλ γραφείο και έχοντας το θάρρος, ζήτησε να δοθούν ολιγοήμερες άδειες «για να ξεκουραστούν» οι υπουργοί, ο Καραμανλής έδειξε πλήρη κατανόηση απαντώντας «όποιος είναι κουρασμένος να μου το πει για να τον απαλλάξω». Παρά την ισχύ και τον αυταρχικό χαρακτήρα του, ο τότε πρωθυπουργός ασκούσε τη διακυβέρνηση αποκλειστικά μέσω του Υπουργικού Συμβουλίου. Ενδιαμέσως συγκαλούσε το λεγόμενο τότε «Μικρό Υπουργικό Συμβούλιο» –που αργότερα μετονομάσθηκε σε Κυβερνητική Επιτροπή –τους υπουργούς που κατείχαν τα σημαντικότερα χαρτοφυλάκια.
Γεώργιος Ράλλης. Το ίδιο μοντέλο υιοθέτησε και ο Γεώργιος Ράλλης και αν άλλαξε κάτι επί των ημερών του, είναι ότι οι υπουργοί δεν έμπαιναν στη συνεδρίαση με το φόβο της «κατσάδας» που συνήθιζε ο ιδρυτής της ΝΔ.
Ανδρέας Παπανδρέου. Για τον Ανδρέα Παπανδρέου οι συνεδριάσεις του Υπουργικού Συμβουλίου ήταν συχνές και αναγκαίες για να διαμορφώνει συνθήκες ενιαίας λειτουργίας των κυβερνήσεών του, τις οποίες «αναδομούσε» –κατά τη δική του έκφραση –συχνά. Το Υπουργικό Συμβούλιο και η Κυβερνητική Επιτροπή συνεδρίαζαν σε τακτά διαστήματα, ακόμη και σε δύσκολες περιόδους όπως ήταν το 1988-89, αλλά και μετά το 1993 όταν η εύθραυστη υγεία του δεν του επέτρεπε πολλές μετακινήσεις και πολύωρη απασχόληση. Ενίοτε συγκαλούσε συνεδριάσεις μόνο για να ακούσει τις τοποθετήσεις των υπουργών και είναι γνωστή η αμφιλεγόμενη απάντησή του, στις αρχές του 1994, όταν ρωτήθηκε έπειτα από μια συνεδρίαση, απάντησε: «Εγώ απλώς προήδρευσα». Ο ηγέτης του ΠΑΣΟΚ διατηρούσε καλή προσωπική σχέση με τους υπουργούς του, ακόμη και όταν τους αποκεφάλιζε και συχνά τους τηλεφωνούσε ο ίδιος για να τους αναγγείλει ότι «βοήθησαν», αλλά έκρινε αναγκαίο να τους αντικαταστήσει και «θα αξιοποιηθούν» εκ νέου εν καιρώ.
Κωνσταντίνος Μητσοτάκης. Παλαιός κοινοβουλευτικός ο Κ. Μητσοτάκης που είχε σχεδόν στερητικό σύνδρομο όταν δεν συγκαλούσε το Υπουργικό Συμβούλιο, και επί των ημερών του οι συζητήσεις ήταν ουσιαστικές, ακόμη και όταν υπήρχαν αντιδικίες, όπως αυτές που εκδηλώνονταν ανάμεσα στον Μιλτιάδη Εβερτ και στον Αντώνη Σαμαρά προτού αποχωρήσει. Στο Υπουργικό Συμβούλιο συζητήθηκε τότε κατ’ επανάληψη ένα από τα πιο κρίσιμα θέματα της νεότερης πολιτικής Ιστορίας: το Σκοπιανό.
Κώστας Σημίτης. Συστηματικά συγκαλούσε το Υπουργικό Συμβούλιο ο Κ. Σημίτης, που δεν έπαιρνε καμία απόφαση χωρίς να τη συζητήσει με τους υπουργούς σε επίσημη συνεδρίαση με πρακτικά. Το περίφημο «μπλοκάκι του Σημίτη» –που κατ’ ουσίαν δεν υπήρχε, αλλά έτσι αποκαλούσαν οι υπουργοί τις σημειώσεις που έβγαζε σε κάθε συνεδρίαση για να τσεκάρει αν υλοποιήθηκαν οι αποφάσεις της προηγούμενης –πέρασε στην Ιστορία.
Κώστας Καραμανλής. Τακτικές συνεδριάσεις συγκαλούσε και ο Κώστας Καραμανλής, παρότι προτιμούσε να παρακολουθεί το κυβερνητικό έργο με κατ’ ιδίαν συναντήσεις με τους υπουργούς με τους οποίους –εν αντιθέσει προς τον θείο του –διατηρούσε ζεστές προσωπικές σχέσεις και μιλούσε μαζί τους με άνεση. Χαρακτηριστικό εκείνης της περιόδου ήταν ότι ο πρωθυπουργός προνοούσε λίγο πριν από κάθε συνεδρίαση του Υπουργικού Συμβουλίου να συναντάται ιδιαιτέρως με τον… Γιώργο Σουφλιά για να προλαμβάνει ενδεχόμενες «γκρίνιες» του με τους άλλους υπουργούς και πρωτίστως με τον Γ. Αλογοσκούφη.
Γιώργος Παπανδρέου. Το Υπουργικό Συμβούλιο άλλαξε λειτουργία επί των ημερών του Γ. Παπανδρέου, καθώς υποκατέστησε τη συζήτηση με τους υπουργούς με τις διαβόητες «άτυπες συνεδριάσεις» στις οποίες κάθε υπουργός –δεν –έλεγε τη γνώμη του, παρουσία και άσχετων πρόσωπων που παρίσταντο ως «συνεργάτες του Πρωθυπουργού». Με μια τέτοια άτυπη συζήτηση – συνεδρίαση αντιμετωπίστηκε και το Μνημόνιο, το οποίο στην επίσημη συνεδρίαση απλώς επικυρώθηκε με συνοπτικές διαδικασίες. Αλλωστε δεν είχε ζητηθεί ποτέ και σχετική εξουσιοδότηση του οργάνου, όπως συνέβαινε με τους πρωθυπουργούς έως τότε όταν επρόκειτο να αναλάβουν κρίσιμες πρωτοβουλίες. Ο Γ. Παπανδρέου έδινε εκτός από τυπικό και πανηγυρικό χαρακτήρα στις συνεδριάσεις ενίοτε και έχει μείνει η φράση του Δημήτρη Κρεμαστινού τον Ιούλιο του 2012: «Εζησα να το δω και αυτό: υπουργούς να χειροκροτούν τον πρωθυπουργό στο Υπουργικό Συμβούλιο».
