Αναζήτηση
«Προσωπικά θα ένιωθα ασφαλής αν έμενα έξω από το σπίτι μου» ανέφερε μετά τον μεγάλο σεισμό στην Κεφαλονιά. Πολλοί ήταν αυτοί που αναρωτήθηκαν για τους λόγους που έκανε αυτές τις προβλέψεις ανησυχώντας τους κατοίκους της Κεφαλονιάς. Και στήριξαν τις «ενστάσεις τους» στο γεγονός ότι ο Βασίλης Παπαζάχος έκανε λόγο για παράθυρο χρόνου σε βάθος δεκαετίας.
«Δεν μπορούμε να κάνουμε βραχυπρόθεσμες προβλέψεις, παρά μόνο μεσοπρόθεσμες με ορίζοντα τη δεκαετία. Οπως γίνεται με όλα τα πράγματα, κάτι κερδίζεις και κάτι χάνεις. Ετσι, αν μείνουν στα σπίτια τους χωρίς να γίνουν οι απαραίτητες διορθώσεις, κινδυνεύουν να χάσουν τη ζωή τους» εξηγεί ο 84χρονος σήμερα ομότιμος καθηγητής. «Εάν ο κόσμος δεν είχε φοβηθεί και έμενε στο σπίτι του, μπορεί με τον δεύτερο σεισμό να είχαμε θύματα. Σε περίοδο διέγερσης ο κόσμος πρέπει να μένει έξω από τα σπίτια του και η στέγασή του είναι ευθύνη της Πολιτείας».
THE BIG ONE. Ο «Νέστορας της σεισμολογίας», όπως τον αποκαλούν οι συνάδελφοί του, είναι κατηγορηματικός. Δεν πρέπει να φοβόμαστε μήπως υπάρξει πανικός στον κόσμο. Μάλιστα, του αρέσει να φέρνει το παράδειγμα της Καλιφόρνιας. Εκεί για χρόνια περιμένουν έναν μεγάλο σεισμό –μεγέθους περίπου 8 ρίχτερ -, «The Big One» όπως τον αποκαλούν: γίνονται συνεχείς έλεγχοι στα σπίτια, διανέμονται φυλλάδια στους πολίτες, γίνεται ενημέρωση και ο κόσμος δεν πανικοβάλλεται. Γιατί να μην συμβαίνει το ίδιο και εδώ;
Ο Βασίλης Παπαζάχος γεννήθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου 1930 και βγήκε στη σύνταξη το 1991 έχοντας αναγνωριστεί διεθνώς, μεταξύ άλλων, ως πρωτοπόρος στη μεσοπρόθεσμη πρόγνωση των σεισμών. Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι σε εργασία που γάλλου σεισμολόγου Μινιάν –που δημοσιεύτηκε στο διεθνές περιοδικό «Τectonophysics» το 2008 –από τις 80 διεθνείς δημοσιεύσεις που μνημονεύονται οι 15 ήταν της ερευνητικής ομάδας Παπαζάχου.
Θα περίμενε λοιπόν κανείς να έχει επαναπαυθεί στις δάφνες του και να περνάει το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας διηγούμενος ιστορίες στα δυο του εγγόνια, την 9χρονη Ηρώ και τον 6χρονο Βασίλη, αλλά και τη σύζυγό του Κατερίνα με την οποία είναι μαζί από το 1965 –ο ρόλος της οποίας, όπως λέει, ήταν καθοριστικός στην εξέλιξή του. Δεν συμβαίνει όμως κάτι τέτοιο στην περίπτωσή του. Και τι κάνει; Μελετάει με την ομάδα του, στην οποία μετέχουν οι καθηγητές Σεισμολογίας Γιώργος Καρακαΐσης, ο γιος του Κώστας Παπαζάχος, ο αναπληρωτής καθηγητής Μανώλης Σκορδύλης και ο ερευνητής Χρήστος Παπαϊωάννου, ακόμη τους σεισμούς. Η 15ωρη εργασία είναι κάτι συνηθισμένο γι’ αυτόν, τον οποίο οι νεότεροί του αποκαλούν «ιερό τέρας της σεισμολογίας».
Από τις μεγαλύτερες επιτυχίες της ομάδας είναι η πρόβλεψη του σεισμού των Κυθήρων το 2006 και του σεισμού της Ρόδου το 2008. Και αυτές οι προβλέψεις δημοσιεύτηκαν σε κορυφαία διεθνή περιοδικά. Βέβαια, λίγο αφότου βγήκε στη σύνταξη παραλίγο να «λοξοδρομήσει» από τη σεισμολογία για να ασχοληθεί με τα κοινά, κατεβαίνοντας για δήμαρχος στον τότε Δήμο Μενελαΐδος στα Αγραφα, που είναι ο τόπος καταγωγής του. «Είχα πολύ χρόνο στη διάθεσή μου και κάποιοι φίλοι με έπεισαν να θέσω υποψηφιότητα. Δεν εκλέχτηκα και μπορώ να πω με σιγουριά ότι δεν με πείραξε, αφού αφοσιώθηκα σε αυτό που πραγματικά θέλω να κάνω» εξηγεί.
«Τριάντα τώρα χρόνια προσπαθώ να κατανοήσω το φαινόμενο στον ελληνικό χώρο και άλλα τριάντα να προβλέψω τους σεισμούς» αρέσκεται να λέει. Κι αν για τον περισσότερο κόσμο ο σεισμός είναι ένα γεγονός τρομακτικό που συνδέεται με καταστροφές, για τον Βασίλη Παπαζάχο είναι μια από τις φυσικές διαδικασίες που κάνει τη γη φιλόξενη για τους ανθρώπους.
Ο Παπαζάχος μέχρι τα 16 του, παράλληλα με το σχολείο, έκανε αγροτικές και κτηνοτροφικές δουλειές στο Σμόκοβο Καρδίτσας για να βοηθήσει την οικογένειά του. Το 1946 πήγε Γυμνάσιο στη Φουρνά Ευρυτανίας, απ’ όπου καταγόταν η μητέρα του. Δύο χρόνια αργότερα έρχεται στην Αθήνα.
Σπούδασε Φυσική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, όπου και πήρε διδακτορικό το 1961 με επιβλέποντα τον αείμνηστο καθηγητή Αγγελο Γαλανόπουλο. Στη διάρκεια των σπουδών του εργαζόταν ως έκτακτος βοηθός στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών. Ακολουθεί το ταξίδι στην Αμερική, όπου έμεινε από το 1961 έως το 1964, όπου και παίρνει το δίπλωμα του γεωφυσικού από το Πανεπιστήμιο του Σεν Λιούις στο Μισούρι.
Ακόμη θυμάται τα λόγια ενός καθηγητή του στην Αμερική. «Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνεις για να προχωρήσεις στην επιστήμη σου είναι να ασχοληθείς με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές» του είπε. Και πάνω στον τεράστιο IBM που προσπαθούσε να μάθει υπήρχε μια ταμπέλα στα ελληνικά που έγραφε: «Σκέψου».
Η χούντα τον βρίσκει να εργάζεται στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, απ’ όπου τον απέλυσαν το 1968. Τότε ήταν που ετοιμαζόταν να φύγει και πάλι για την Αμερική, όπου τον είχαν προσλάβει ως καθηγητή στο Μπέρκλεϊ. Είχε μαζέψει όλα του τα χαρτιά, ήταν έξω από την αμερικανική πρεσβεία με τη σύζυγό του Κατερίνα και τον μικρό γιο τους Κώστα, όταν έκανε πίσω. «Αλλαξα γνώμη και τελικά μείναμε στην Ελλάδα» συνεχίζει ο Βασίλης Παπαζάχος.
Το 1977 ανεβαίνει στη Θεσσαλονίκη όπου εκλέγεται παμψηφεί καθηγητής στο Γεωλογικό του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου. Ο σεισμός της Θεσσαλονίκης το 1978 ήταν ο μεγάλος σταθμός της ζωής του. Θυμάται ότι τον κάλεσε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής που ήταν ένα βήμα πριν εκδώσει ανακοίνωση για να φύγουν οι κάτοικοι από την πόλη. «Οχι» ήταν η απάντηση του Βασίλη Παπαζαχου, ο οποίος είχε στηρίξει όλες τις προβλέψεις του σε έναν σεισμογράφο που ήταν εγκατεστημένος μέσα σε ένα αυτοκίνητο.
Η διαμάχη με την ομάδα ΒΑΝ. Τη δεκαετία του ’80-’90 έγινε ευρύτερα γνωστός και για τη διαμάχη του με τον Παναγιώτη Βαρώτσο και την ομάδα ΒΑΝ για την πρόγνωση των σεισμών. Σήμερα, αποστασιοποιημένος από τα γεγονότα, περιορίζεται να πει ότι επρόκειτο απλώς για μια διαμάχη επιστημόνων. «Πριν από κάθε σεισμό προηγείται ένα ηλεκτρικό σήμα, το οποίο προέρχεται από πολλές εστίες. Πίστευαν –είχα κάνει και εγώ αυτό το λάθος –ότι οι προσεισμοί προηγούνται, αλλά το θέμα είναι ότι δεν μπορούμε να διακρίνουμε ποιος είναι ο πρώτος και ποιοι ακολουθούν» εξηγεί.
