Ενα μέλλον made in Europe

Κατά τη διάρκεια των τελευταίων τριών ετών, η Ευρωπαϊκή Ενωση, αντιμέτωπη με την κατεπείγουσα ανάγκη να ηρεμήσει τις αναστατωμένες αγορές και να θέσει τα θεμέλια μιας βάσιμης ανάκαμψης, επικέντρωσε τις δυνάμεις της κυρίως στη δημοσιονομική σταθερότητα καθώς και στη μείωση των ελλειμμάτων και του χρέους. Τώρα, με την επιστροφή της ηρεμίας και την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης, οι ευρωπαϊκές ηγεσίες θα πρέπει να στρέψουν την προσοχή τους στην πραγματική οικονομία και τη βιομηχανική παραγωγή. Η Σύνοδος των Υπουργών Οικονομικών του Φεβρουαρίου θα μπορούσε να είναι μια καλή αρχή.

Για να αποφασίσουν ποιος είναι ο καλύτερος δρόμος για το μέλλον, οι ευρωπαίοι ηγέτες θα πρέπει να κοιτάξουν στο παρελθόν. Οι επενδύσεις στη βιομηχανία, ιστορικά μια από τις βασικές πηγές ανάπτυξης στην Ευρώπη, είναι το κλειδί για την αναζωογόνηση της ευρωπαϊκής οικονομίας.

Την τελευταία δεκαετία η βιομηχανική πολιτική τέθηκε στο περιθώριο προς όφελος του χρηματοπιστωτικού τομέα και του τομέα των υπηρεσιών. Η βιομηχανική παραγωγή θεωρήθηκε στόχος του παρελθόντος, ενώ η Ευρώπη δεν φαινόταν πια το κατάλληλο μέρος για τον βιομηχανικό ανταγωνισμό. Πολλές ευρωπαϊκές χώρες μπήκαν από τότε σε μια περίοδο αποβιομηχάνισης. Η βιομηχανική παραγωγή στην Ιταλία, για παράδειγμα, έχει μειωθεί κατά 20% από το 2007.

Παρ’ όλα αυτά, ο βιομηχανικός τομέας εξακολουθεί να διαδραματίζει έναν σημαντικό ρόλο στην οικονομία της ΕΕ απασχολώντας περισσότερα από 34 εκατομμύρια άτομα και αποτελώντας το 80% των εξαγωγών, ενώ κατέχει ένα σημαντικό μερίδιο της ιδιωτικής επένδυσης στην έρευνα και την ανάπτυξη. Η βιομηχανία επηρεάζει όλους τους άλλους τομείς της ευρωπαϊκής οικονομίας, μεταξύ των οποίων και τον τομέα των υπηρεσιών.

Πράγματι, παρά το γεγονός ότι οι αυτοί που λαμβάνουν αποφάσεις έχουν στρέψει αλλού την προσοχή τους και παρά τον ανταγωνισμό των αναδυόμενων οικονομιών, οι ευρωπαϊκές χώρες εξακολουθούν να κατέχουν τα σκήπτρα στον βιομηχανικό τομέα χάρις στις πολλές επιχειρήσεις που κατάφεραν να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα και να εξελιχθούν. Αυτή η εξέλιξη ενισχύει την πεποίθηση ότι η επιτυχία της Ευρώπης στο μέλλον θα εξαρτηθεί από την ικανότητά της να συνδυάσει την παραδοσιακή οικονομική της ισχύ με τη δύναμη της καινοτομίας.

Οι χώρες της ΕΕ θα πρέπει να συνεργαστούν στενά για να δημιουργήσουν εκείνες τις συνθήκες που χρειάζεται ένας επιτυχημένος βιομηχανικός τομέας. Για παράδειγμα, η Ιταλία παρουσίασε πρόσφατα το πρόγραμμα «Destinazione Italia», σκοπός του οποίου είναι η υιοθέτηση ενός πιο απλού φορολογικού συστήματος, η μείωση της γραφειοκρατίας και η εξασφάλιση ενός καλύτερου επιχειρηματικού περιβάλλοντος μέσω της ενίσχυσης του συστήματος απονομής της δικαιοσύνης. Ενα τέτοιο πλαίσιο θα επιτρέψει στις επιχειρήσεις να αναπτυχθούν προσελκύοντας ξένες και εγχώριες επενδύσεις.

Αλλά η εθνική προσπάθεια δεν αρκεί. Οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις αποτελούν μέρος του παγκόσμιου συστήματος παραγωγής. Ενα εξάρτημα που παράγεται από μια επιχείρηση στην Μπρέσια μπορεί να προορίζεται για έναν εξοπλισμό που παράγεται στη Στουτγάρδη, το οποίο με τη σειρά του μπορεί να συνδέεται με ένα μηχάνημα που παράγεται στη Μάλαγα. Υπό αυτές τις συνθήκες, καμία χώρα δεν μπορεί να φτάσει μόνη της στη μέγιστη απόδοσή της. Η δική της επιτυχία εξαρτάται από την επιτυχία και των άλλων.

Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος αποκατάστασης του ευρωπαϊκού ανταγωνισμού θα ήταν να συνδυαστούν οι δεξιότητες κάθε κράτους-μέλους της ΕΕ ώστε να δημιουργηθεί μια όλο και πιο παραγωγική ευρωπαϊκή αλυσίδα, η οποία θα βρίσκεται στην κορυφή της παγκόσμιας αλυσίδας παραγωγής. Για να γίνει κάτι τέτοιο, όμως, θα πρέπει να ισχυροποιηθεί η σύνδεση ανάμεσα στις εθνικές οικονομίες και να δημιουργηθεί μια πραγματική, ελεύθερη ενιαία αγορά που θα λειτουργεί ως ενιαίο πλαίσιο των παραγωγικών δυνατοτήτων κάθε χώρας.

Η επίτευξη αυτού του σκοπού ζητάει περισσότερες στοχευμένες πολιτικές από την Ευρωπαϊκή Ενωση. Για να αντεπεξέλθουμε στον παγκόσμιο ανταγωνισμό θα πρέπει να επενδύσουμε στις καθοριστικές συνιστώσες της μελλοντικής βιομηχανικής παραγωγής: την ενεργειακή αποδοτικότητα και την τεχνολογική καινοτομία. Η Ευρωπαϊκή Ενωση θα πρέπει να λάβει μέτρα που θα ενισχύσουν τον ανταγωνισμό στη βιομηχανία της ενέργειας ρίχνοντας το βάρος στη μείωση του χάσματος που χωρίζει τις τιμές ενέργειας μεταξύ των ευρωπαϊκών βιομηχανιών, αλλά και του χάσματος με τις Ηνωμένες Πολιτείες και τις αναδυόμενες οικονομίες. Μια σωστά δομημένη εσωτερική αγορά ενέργειας είναι αποφασιστικής σημασίας.

Μια άλλη σημαντική πρωτοβουλία, η Ευρωπαϊκή Περιοχή Ερευνας, έχει ήδη δρομολογηθεί και αναμένεται να ολοκληρωθεί μέσα στο 2014. Δημιουργώντας μια κοινή ατζέντα των εθνικών προγραμμάτων έρευνας και διευκολύνοντας τη διακίνηση της επιστημονικής γνώσης και του εξειδικευμένου επιστημονικού προσωπικού –επιτρέποντας, ας πούμε, σε ένα κορυφαίο εργαστήριο στην Ιταλία να προσλάβει ερευνητές από την Φινλανδία ή την Πορτογαλία –θα δημιουργήσουμε ένα εξαιρετικό περιβάλλον για την καινοτομία.

Στις ευρωπαϊκές βιομηχανίες θα πρέπει επίσης να εξασφαλιστεί πιο εύκολη πρόσβαση στα κονδύλια. Μια από τις πιο επιβλαβείς κληρονομιές της οικονομικής κρίσης είναι το πάγωμα των πιστώσεων. Σε κάποιες χώρες οι μισές αιτήσεις για δάνεια απορρίπτονται ενώ το χρηματοδοτικό κόστος έχει φτάσει σε δυσθεώρητα ύψη. Δεν υπάρχει κανένας λόγος για τον οποίο τα δάνεια στο Μπολτσάνο της Βόρειας Ιταλίας πρέπει να έχουν διπλάσια επιτόκια από τα δάνεια στο Ινσμπουργκ της Αυστρίας.