Αναζήτηση
Στις 17 Ιουλίου συμπληρώνονται 75 χρόνια από την έναρξη του ισπανικού εμφύλιου πολέμου, της αιματηρής τρίχρονης σύγκρουσης που στοίχισε τη ζωή σε περίπου μισό εκατομμύριο ανθρώπους. Και παρ’ ότι η ισπανική κυβέρνηση δεν έχει προγραμματίσει ούτε μία επίσημη εκδήλωση για τον πόλεμο που άρχισε με απόπειρα πραξικοπήματος στρατιωτικών, είναι σίγουρο ότι θα υπάρξουν πολλές και έντονες συζητήσεις για τον δικτάτορα Φρανσίσκο Φράνκο.
Μία από τις πιο πρόσφατες αντιπαραθέσεις ξέσπασε τον Μάιο με την κυκλοφορία ενός βιογραφικού λεξικού – που πληρώθηκε με χρήματα του Δημοσίου – το οποίο επαινεί την ηγεσία του Φράνκο στη διάρκεια του πολέμου και περιγράφει την κυβέρνησή του ως «απολυταρχική αλλά όχι ολοκληρωτική». Η συζήτηση για την κληρονομιά του Φράνκο υποδαυλίζεται και από την απόφαση της σοσιαλιστικής κυβέρνησης να συστήσει μια επιτροπή που θα αποφασίσει για το μέλλον της Κοιλάδας των Πεσόντων, μιας τεράστιας υπόγειας εκκλησίας που χτίστηκε προς τιμήν όσων πέθαναν προς δόξα του φασισμού. Η επιτροπή υποτίθεται ότι θα προτείνει επίσης αν θα πρέπει να μεταφερθεί από εκεί ό,τι έχει απομείνει από τη σορό του Φράνκο σε ένα λιγότερο αμφιλεγόμενο νεκροταφείο, κοντά στην παλιά κατοικία του στην περιοχή Ελ Πάρδο, προάστιο της Μαδρίτης.
«Νιώθω ότι οι Ισπανοί αισθάνονται λιγότερο άνετα σήμερα για τον εμφύλιο πόλεμο απ’ ό,τι πριν από 20 ή 30 χρόνια πριν», λέει ο Αλβάρες Γιούνκο, καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Κομπλουτένσε της Μαδρίτης. «Από το 2000 και μετά, υπάρχει μια νέα γενιά της Αριστεράς που αναζωπύρωσε τη συζήτηση, καθώς δεν γνώριζε τον Φράνκο και θέλει να καταλάβει τι συνέβη στους προγόνους της». Οι ισπανικές κυβερνήσεις έμειναν πιστές στη συμφωνία που επετεύχθη μετά τον θάνατο του Φράνκο το 1975, να μη χρησιμοποιηθεί αυτό το σκοτεινό κομμάτι της Ιστορίας της χώρας για πολιτικούς σκοπούς. Δεν είναι λίγοι οι ιστορικοί που υποστηρίζουν ότι αυτή η συμφωνία μπορεί να διευκόλυνε την επιστροφή της Ισπανίας στη δημοκρατία, την απέτρεψε όμως να πάρει μέτρα που θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην επούλωση των παλιών πληγών.
Για παράδειγμα, ο βρετανός ιστορικός Νάιγκελ Τάουνσον που ζει στη Μαδρίτη, θεωρεί πως το καλύτερο θα ήταν η κατασκευή ενός νέου μουσείου για τους πεσόντες, προς τιμήν όλων των θυμάτων του εμφυλίου, απ’ όλες τις πλευρές. Το γεγονός ότι μια τέτοια πρόταση δεν έχει καν συζητηθεί, δείχνει – σύμφωνα με τον δρα Τάουνσον – ότι «καμία πληγή δεν έχει κλείσει και υπάρχουν ακόμα μεγάλες διαφωνίες για το τι συνέβη». Εν τω μεταξύ, για τον εμφύλιο συνεχίζουν να γράφονται δεκάδες βιβλία με νέες αποκαλύψεις. Την περασμένη Κυριακή, η κεντροδεξιά εφημερίδα «El Mundo» δημοσίευσε στην πρώτη σελίδα ρεπορτάζ για μια έρευνα που επιβεβαίωσε τις ταυτότητες των ανδρών που δολοφόνησαν τον ποιητή Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα.
Το μνημείο στην Κοιλάδα των Πεσόντων είναι πιθανότατα ο μεγαλύτερος μαζικός τάφος στην Ευρώπη, όπου βρίσκονται θαμμένοι 34.000 άνθρωποι – οι περισσότεροι πολεμούσαν στο πλευρό του Φράνκο, όμως πιστεύεται ότι θάφτηκαν και εκατοντάδες Δημοκρατικοί. Μάλιστα έντεκα οικογένειες Δημοκρατικών κρατουμένων ζητούν να επιστραφούν σε αυτούς οι σοροί των δικών τους για να τις θάψουν αλλού. Η κυβέρνηση Θαπατέρο έχει ανακοινώσει ότι θα υλοποιήσει τις προτάσεις της επιτροπής που συστάθηκε, όταν δοθούν στη δημοσιότητα, στο τέλος του χρόνου. «Η Κοιλάδα των Πεσόντων είναι ένα πολύ ιδιαίτερο σύμβολο επειδή είναι ακριβώς το αντίθετο της συμφιλίωσης», λέει η Μερσέντες Καμπρέρα, βουλευτής και πρώην υπουργός Παιδείας. «Και γι’ αυτό μια συμβιβαστική λύση απέχει ακόμα πολύ».
