Κάτι λιγότερο από δεκατέσσερα χρόνια ελευθερίας και ανεξαρτησίας πρόλαβαν να χαρούν οι Κύπριοι: από τις 15 Αυγούστου 1960, οπότε η Κύπρος ανακηρύχθηκε επίσημα ανεξάρτητο κράτος ύστερα από 82 ετών βρετανική κατοχή, μέχρι τις 20 Ιουλίου του 1974, ημέρα που έγινε η τουρκική εισβολή εξ αιτίας της οποίας το νησί είναι ακόμη και σήμερα, 36 χρόνια μετά, διχοτομημένο.


Και φαίνεται πως η τύχη της ήταν από την αρχή προδιαγεγραμμένη, αφού η περιβόητη Συμφωνία της Ζυρίχης μεταξύ των εγγυητριών δυνάμεων Βρετανίας, Ελλάδας και Τουρκίας με τη συμμετοχή και κυπριακής αντιπροσωπείας υπό τον Μακάριο, η οποία είχε επιτευχθεί λίγους μήνες νωρίτερα (φθινόπωρο του 1959), είχε τόσα πολλά κενά και ασάφειες που ήταν βέβαιο ότι εξ αρχής υπονόμευε τη βιωσιμότητα του νεοσύστατου κράτους. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Τουρκία για να εισβάλει στην Κύπρο επικαλέστηκε τις «υποχρεώσεις της» που απέρρεαν από τη Συμφωνία της Ζυρίχης! Την οποία βεβαίως ερμήνευσε με τον τρόπο που τη συνέφερε, ποντάροντας στην ανοχή των ισχυρών φίλων της, κυρίως των ΗΠΑ.

Είναι αλήθεια ότι τα χρόνια που η Κύπρος πρόλαβε να ζήσει ανεξάρτητη και ενωμένη δεν ήταν όλα ειρηνικά και η συμβίωση και συνεργασία των δύο κοινοτήτων δεν ήταν η καλύτερη δυνατή. Εθνικισμοί που καλλιεργήθηκαν και από τις δύο πλευρές, συχνά με τη βοήθεια και ενθάρρυνση τόσο της Ελλάδας (κυρίως την περίοδο της χούντας) όσο και της Τουρκίας, έφεραν πολλές φορές Ελληνοκυπρίους και Τουρκοκυπρίους στα πρόθυρα της ένοπλης σύρραξης.

Από την άλλη πλευρά, η ισχυρή προσωπικότητα του Μακαρίου, ο οποίος ακολουθούσε αδέσμευτη εξωτερική πολιτική, είχε ενοχλήσει σχεδόν όλες τις δυτικές κυβερνήσεις. Σε βαθμό που οι περισσότερες επιθυμούσαν να απαλλαγούν από τον «Κάστρο της Μεσογείου», αλλά δεν εύρισκαν τρόπο να το κάνουν, καθώς ο ηγέτης της Κύπρου ήταν εξαιρετικά δημοφιλής στο εσωτερικό της χώρας του και ικανότατος διπλωμάτης.

Η κατάσταση επιδεινώθηκε μετά την επιβολή της δικτατορίας στην Ελλάδα. Ο Μακάριος ήταν, φυσικά, αντίθετος σε όλα τα επίπεδα με τους συνταγματάρχες, οι οποίοι στη γνωστή πατριδοκαπηλία τους προσέθεσαν και την επιθυμία τους για την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, πράγμα βέβαια που ο Μακάριος απέκλειε κατηγορηματικά.

Τελικά στις 15 Ιουλίου 1974 ο νεόκοπος δικτάτορας της Αθήνας Δ. Ιωαννίδης επιχείρησε αυτό που δεν είχε τολμήσει ο προκάτοχός του Γ. Παπαδόπουλος: σχεδίασε και υλοποίησε πραξικόπημα επιδιώκοντας όχι μόνο την κατάληψη της εξουσίας από τα ανδρείκελά του στο νησί, αλλά και τη φυσική εξόντωση του Μακαρίου.

Το ότι επέζησε ο Κύπριος ηγέτης ήταν η μεγάλη αποτυχία των πραξικοπηματιών, που οδήγησε και στην ουσιαστική κατάρρευση του εγχειρήματος, το οποίο όμως πρόλαβε να δημιουργήσει μια ολέθρια συνέπεια: προσέφερε στους Τούρκους την αφορμή που έψαχναν για να επέμβουν στρατιωτικά στην Κύπρο ως εγγυήτρια δύναμη (με βάση τη Συμφωνία της Ζυρίχης) δήθεν για να αποκαταστήσει την τάξη, η οποία όντως είχε διαταραχθεί από το πραξικόπημα. Μόνο που η Τουρκία, αντί να αποκαταστήσει την τάξη, πράγμα άλλωστε που δεν ήταν δική της και εν πάση περιπτώσει μόνο δική της αρμοδιότητα, κατέλαβε και εξακολουθεί να κατέχει μέχρι σήμερα το 40% του εδάφους της Κύπρου.

Απόδειξη ότι η Τουρκία είχε άλλους στόχους είναι το ότι προχώρησε σε πολεμικές- κατακτητικές επιχειρήσεις και αφότου είχε συμφωνηθεί η κατάπαυση του πυρός κατά την αρχική εισβολή εφαρμόζοντας στις 14-15 Αυγούστου 1974 τον «Αττίλα 2» και το ότι τα επόμενα χρόνια μετέφερε κι εγκατέστησε στην Κύπρο χιλιάδες εποίκους σε μια προσπάθεια να αλλοιωθεί η πληθυσμική σύνθεση του νησιού υπέρ της τουρκοκυπριακής κοινότητας. Και βέβαια το γεγονός ότι ακόμη και σήμερα, 36 χρόνια μετά, αρνείται να δεχθεί μια δίκαιη και βιώσιμη λύση του κυπριακού προβλήματος το οποίο η ίδια δημιούργησε.

Τα αποσπάσματα από τις αφηγήσεις των αμερικανών διπλωματών προέρχονται από την έκδοση των «ΝΕΩΝ»: «21η Απριλίου 1967-2007.

40 χρόνια από το πραξικόπημα της χούντας», το οποίο επιμελήθηκε η δημοσιογράφος Αριστοτελία Πελώνη

Η συνέχιση των επιχειρήσεων μετά την κατάπαυση του πυρός και η πολιτική του εποικισμού αποκαλύπτουν τις αληθινές προθέσεις της Τουρκίας

Ο Μακάριος

Η ισχυρή και ανεξάρτητη προσωπικότητα του Μακαρίου ενοχλούσε τους δυτικούς ηγέτες. Χαρακτηριστική είναι η εικόνα που δίνει για τον κύπριο ηγέτη ο Αμερικανός Μπάριγκτον Κινγκ, πολιτικός σύμβουλος της πρεσβείας των ΗΠΑ στη Λευκωσία από το 1964 μέχρι το 1967: «Ετρεφα κάποιου είδους σεβασμό για την παράξενη ικανότητά του να κάνει τα πράγματα όπως ήθελε και όχι και πολύ σεβασμό για τα κίνητρά του και για το τι σκάρωνε. Νομίζω ότι είχαμε την τάση να θεωρούμε τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο λίγο σαν τον Νάσερ: ότι ήταν εν δυνάμει κακή επιρροή για κάποιους γείτονες… Επίσης είχαμε το ίδιο πρόβλημα, ότι έπαιρνε όπλα από τη Σοβιετική Ενωση και είχε διάφορες άλλες διασυνδέσεις μαζί τους, ενώ ανεχόταν και ενθάρρυνε το Κομμουνιστικό Κόμμα, διασφαλίζοντας πάντα ότι δεν θα έπαιρνε εκλογική πλειοψηφία». Στη φωτογραφία ο Μακάριος περίλυπος στα ερείπια του Προεδρικού Μεγάρου της Κύπρου, το οποίο βομβάρδισαν οι πραξικοπηματίες για να τον σκοτώσουν.

Οι αγνοούμενοι

Την εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο ακολούθησε και μία ανθρωπιστική τραγωδία. Περίπου 200.000 πολίτες υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους. Αλλοι δεν πρόλαβαν, αιχμαλωτίστηκαν, πολλοί εκτελέστηκαν και περίπου 1.600 η τύχη αγνοείται ώς σήμερα. Σκοτώθηκαν επίσης πολλοί στρατιώτες και αξιωματικοί, Ελληνες και Κύπριοι. Στη φωτογραφία τούρκος στρατιώτης ανάβει το τελευταίο τσιγάρο σε έναν ελληνοκύπριο στρατιώτη αιχμάλωτο, λίγο πριν από την εκτέλεσή του Η διάλυση

Αντίθετα απ΄ ό,τι θα περίμενε κανείς από ένα στρατιωτικό καθεστώς, η χούντα της Ελλάδας είχε επιφέρει τέτοια διάλυση στις Ενοπλες Δυνάμεις της χώρας, που την κρίσιμη στιγμή της τουρκικής απόβασης στην Κύπρο αποδείχτηκαν εντελώς απροετοίμαστες να την αποκρούσουν. Εγινε μια επιστράτευση- παρωδία και ουσιαστικά οι Τούρκοι βρήκαν την Κύπρο ανοχύρωτη. Αντιστάθηκαν βέβαια οι στρατιώτες της ΕΛΔΥΚ και της Εθνοφρουράς, αλλά χωρίς αεροπορική και ναυτική υποστήριξη ήταν καταδικασμένοι. Στη φωτογραφία ελληνοκυπριακό αντιτορπιλικό, κατεστραμμένο από τους τουρκικούς βομβαρδισμούς, σύρεται προς την ακτή της Κερύνειας από τούρκους στρατιώτες… Ο δικτάτορας

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ: Ο αόρατος δικτάτορας της Ελλάδας υπήρξε ο αρχιτέκτονας του κυπριακού δράματος. Ο Ρόμπερτ Ντίλον, τότε υπεύθυνος ελληνικών, τουρκικών, κυπριακών και ιρανικών υποθέσεων του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, θυμάται γι΄ αυτόν: «Η CΙΑ είχε αναφέρει ότι ο ταξίαρχος Ιωαννίδης, σε μια συζήτηση με έναν από τους ανθρώπους της, είχε πετάξει και σπάσει πράγματα πάνω από το τραπέζι και είχε ορκιστεί ότι θα απάλλασσε τον κόσμο απ΄ τον παλιοκομμουνιστή τον Μακάριο, που κατέστρεφε την Κύπρο».

Από το πραξικόπημα στην πτώση της χούντας


Η εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο μπορεί να εκδηλώθηκε το πρωί της 20ής Ιουλίου 1974, αλλά είχε προηγηθεί μια σειρά γεγονότων τα οποία οδήγησαν σε αυτή. Οχι ασφαλώς ότι τη δικαιολογούν ή τη νομιμοποιούν, αλλά- δυστυχώς- έδωσαν στην Τουρκία την αφορμή και το άλλοθι που χρόνια έψαχνε για να επέμβει στρατιωτικά στο νησί και να υλοποιήσει τα σχέδιά της.

Τα κυριότερα από αυτά τα γεγονότα συνέβησαν με την ακόλουθη σειρά:

Ιανουάριος 1973

Ομάδες παραστρατιωτικών της Κύπρου, με τις ευλογίες του Γρίβα, προβαίνουν σε πρωτοφανείς βιαιότητες εναντίον αστυνομικών τμημάτων, δημοσίων υπηρεσιών της Κύπρου καθώς και εναντίον περιοχών με κυρίως τουρκικό πληθυσμό. Το νησί απειλείται με εμφύλιο.

8 Φεβρουαρίου 1973

Ο Μακάριος, ανεπιθύμητος και για τους Τούρκους, ανακηρύσσεται ξανά πρόεδρος της Κύπρου, διά βοής, χωρίς εκλογές, αφού ήταν ο μοναδικός υποψήφιος. Την προηγούμενη ημέρα 200.000 λαού συγκεντρώθηκαν στη Λευκωσία, ζητώντας να σταματήσουν οι βιαιότητες των ομάδων του Γρίβα και αποθέωσαν τον Μακάριο, ως μόνο εγγυητή της ενότητας της Κύπρου.

25 Νοεμβρίου 1973

Ο ταξίαρχος Δημήτρης Ιωαννίδης ανατρέπει στην Αθήνα τον δικτάτορα Παπαδόπουλο, δημιουργεί κυβέρνηση ανδρεικέλων και στην ουσία κυβερνά ο ίδιος από το παρασκήνιο. Θανάσιμος εχθρός του Μακαρίου, εκπονεί αμέσως τα σχέδια για την ανατροπή του.

Ιούνιος 1974

Ο Ιωαννίδης καταφέρνει να πάρει την τυπική έγκριση της χούντας για να κάνει πραξικόπημα στην Κύπρο. Ενημερώνει τους Αμερικανούς της CΙΑ για τις προθέσεις του, οι οποίοι δεν είναι σίγουρο ότι τον πίστεψαν.

15 Ιουλίου 1974

Εκδηλώνεται το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου, με κύριο φορέα την ελληνική στρατιωτική δύναμη στο νησί και την κυπριακή εθνοφρουρά, η οποία όμως ελέγχεται από ελλαδίτες πιστούς στον Ιωαννίδη αξιωματικούς. Ο Μακάριος διασώζεται. Πρόεδρος της Κύπρου διορίζεται ο γνωστός «τουρκοφάγος» εξτρεμιστής Νίκος Σαμψών, «κόκκινο πανί» για τους Τούρκους.

20 Ιουλίου 1974

Οι Τούρκοι έχουν πλέον τη δικαιολογία που έψαχναν και εισβάλλουν στην Κύπρο δήθεν για να αποκαταστήσουν την τάξη. Η επιχείρησή τους είχε τον κωδικό «Αττίλας». Στις 22 Ιουλίου συμφωνείται κατάπαυση του πυρός, με τη μεσολάβηση των ΗΠΑ και της Αγγλίας, αλλά οι Τούρκοι την παραβιάζουν.

23 Ιουλίου 1974

Αργά το απόγευμα η χούντα στην Ελλάδα καταρρέει και ανακοινώνεται ότι εκλήθη από το Παρίσι ο Κωνσταντίνος Καραμανλής για να αναλάβει τα ηνία της χώρας.

24 Ιουλίου 1974

Ξημερώματα: Ο Καραμανλής ορκίζεται πρωθυπουργός και σχηματίζει πολιτική κυβέρνηση.

Στην Κύπρο οι πραξικοπηματίες καταρρέουν επίσης και πρόεδρος αναλαμβάνει ο Γλαύκος Κληρίδης, πρόεδρος της Βουλής.

14-15 Αυγούστου 1974

Οι Τούρκοι επαναλαμβάνουν τις πολεμικές επιχειρήσεις στο νησί εφαρμόζοντας τον «Αττίλα 2». Καταλαμβάνουν το 40% του κυπριακού εδάφους, αρχίζουν εθνοκάθαρση, εγκαθιστούν μόνιμα πλέον στρατό κατοχής και διχοτομούν την Κύπρο. Κατάσταση που διατηρείται μέχρι σήμερα.

Τελευταία Νέα