Αναζήτηση
Καθώς ο πρόσφατος λόγος της βασίλισσας συνέπεσε με βουτιά στις αγορές, θυμήθηκα την παρατήρηση που έκανε η Εξοχότητά της στους καθηγητές του London School of Εconomics λίγο μετά την κατάρρευση της Lehman Βrothers που συνέβη το φθινόπωρο του 2008: Γιατί δεν προέβλεψε κανείς την κρίση αυτή;
Η επίσημη απάντηση των οικονομολόγων που δόθηκε σε τρισέλιδη επιστολή, ύστερα από άλλους έξι μήνες βαθέος στοχασμού, ήταν ότι φυσικά και οι ειδικοί προέβλεψαν την κρίση. Το πρόβλημα, είπαν, ήταν οι πολιτικοί, οι τραπεζίτες και τα καλοπληρωμένα στελέχη του χρηματοοικονομικού κλάδου που δεν έλαβαν σοβαρά υπόψη τις προειδοποιήσεις αυτές.
Ο λόγος που αναφέρομαι στο γεγονός αυτό είναι ότι οι οικονομολόγοι έκαναν λάθος στη διάγνωσή τους για την καταστροφή. Η ερώτηση της βασίλισσας στην πραγματικότητα ήταν γιατί πολιτικοί και οικονομολόγοι δεν μπόρεσαν να προβλέψουν τις καταστροφικές επιπτώσεις τού να επιτρέψουν την κατάρρευση της μεσαίου μεγέθους αυτής τράπεζας.
Το ερώτημα, πώς η κατάρρευση της Lehman Βrothers εξελίχθηκε σε μια από τις μεγαλύτερες οικονομικές κρίσεις δεν απαντήθηκε ποτέ ικανοποιητικά. Και σήμερα φαντάζει απίστευτο
Το μεγάλο μάθημα της χρηματοοικονομικής κρίσης είναι ότι δεν πρέπει να επιτραπεί σε καμία τράπεζα να καταρρεύσει. Το ίδιο ισχύει τώρα για την Ελλάδα
ότι η αδυναμία να γίνουν κατανοητά τα πραγματικά μαθήματα από τη Lehman μπορεί να προκαλέσει μια νέα οικονομική καταστροφή.
Το βασικό μάθημα της Lehman ήταν ότι δεν πρέπει να επιτρέπεται σε καμιά σημαντική τράπεζα να καταρρεύσει. Οταν κινδυνεύει ολόκληρο το χρηματοοικονομικό σύστημα το κόστος παροχής απεριόριστων κρατικών εγγυήσεων θα είναι πάντα μικρότερο από το να επιτραπεί σε κάποια μεγάλη τράπεζα να καταρρεύσει. Μπορεί τέτοιου είδους σωτηρίες να επικροτούν ανεύθυνες συμπεριφορές, αλλά αυτό είναι ένα θέμα που πρέπει να αντιμετωπιστεί με αυστηρότερο ρυθμιστικό πλαίσιο αφού τελειώσει η κρίση.
Ακριβώς η ίδια ανάλυση ισχύει σήμερα για τον κίνδυνο χρεοκοπίας ή εξόδου από την ευρωζώνη της Ελλάδας ή άλλης ευρωπαϊκής χώρας. Εάν συνέβαινε μια τέτοια χρεοκοπία, θα προκαλούσε παγκόσμια οικονομική καταστροφή, ακόμη μεγαλύτερη από αυτή της Lehman. Κι όμως, η πιθανότητα μιας ελληνικής χρεοκοπίας ή αναδιάρθρωσης χρέους προάγεται ενεργά από κάποιους από τους πιο σεβαστούς οικονομικούς σχολιαστές στον κόσμο. Ο γερμανός υπουργός Οικονομικών έχει ζητήσει επανειλημμένα προσωρινή έξοδο από την ευρωζώνη για την Ελλάδα λόγω παραβάσεων της κυβέρνησής της. Ο γερμανός εκπρόσωπος στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δήλωσε δημοσίως ότι τίθεται ενάντια στην απόφαση της ΕΚΤ να αγοράσει ελληνικά κρατικά ομόλογα. Και η μεγαλύτερη στήλη στους (προ)χθεσινούς «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς» απαίτησε «να προχωρήσει η Ελλάδα σε ελεγχόμενη χρεοκοπία», προετοιμάζοντας το έδαφος για οργανωμένη αναδιάρθρωση. Μια τέτοια αναδιάρθρωση, πιστεύουν οι «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς», θα τιμωρήσει τις γαλλικές και γερμανικές τράπεζες που ήταν τόσο απερίσκεπτες ώστε να δανείσουν πολλά χρήματα στην Ελλάδα και τις οποίες «οι κυβερνήσεις τους προτιμούν να τις σώσουν με πονηρό τρόπο μέσω της Ελλάδας».
Αυτές ήταν ακριβώς οι απειλές, σε κάποιες περιπτώσεις από τις ίδιες αρχές που είχαν γίνει πριν αφεθεί να καταρρεύσει η Lehman. Δεν προκαλεί έκπληξη λοιπόν ότι οι επενδυτές αρχίζουν να αμφισβητούν το πόσο γερές είναι οι εγγυήσεις κατά κάθε είδους χρεοκοπίας, οι οποίες υποτίθεται ότι χορηγήθηκαν πριν από δύο εβδομάδες από τις κυβερνήσεις της ευρωζώνης και την ΕΚΤ.
Εκείνο που προκαλεί πραγματική ανησυχία για την τρέχουσα κατάσταση είναι πως ο κόσμος μόλις πρόσφατα είδε το πόσο καταστροφική μπορεί να είναι η πρακτική να επιτρέπεται η χρεοκοπία εν μέσω οικονομικής κρίσης με στόχο να τιμωρηθούν (υποτίθεται) απερίσκεπτοι δανειστές. Κι όμως, κορυφαίοι παράγοντες χάραξης πολιτικής και σχολιαστές φαίνεται ότι δεν έχουν μάθει τίποτε από την εμπειρία της Lehman και ότι δεν έχουν ξεχάσει τίποτε από τις προκαταλήψεις τους.
Το γεγονόςείναι ότι εάν επιτραπεί στην Ελλάδα να καθυστερήσει τις πληρωμές των χρεών της, οι ξένες τράπεζες που έχουν αγοράσει ελληνικό χρέος 338 δισ. ευρώ θα προσπαθήσουν άμεσα να ξεφορτωθούν τα 333 δισ. ευρώ κρατικών χρεών της Πορτογαλίας και πιθανότατα τα 1.500 δισ. ευρώ χρεών της Ισπανίας. Και κανείς δεν ξέρει τι θα κάνουν με τα κρατικά χρέη των 2 τρισ. ευρώ της Ιταλίας. Η βουτιά της αξίας ελληνικών ομολόγων και ομολόγων της Ιβηρικής θα απειλήσει άμεσα με χρεοκοπία πολλές από τις μεγάλες γαλλικές και γερμανικές τράπεζες, που θα χρειαστούν κρατικές εγγυήσεις αξίας τρισεκατομμυρίων ευρώ για να σωθούν.
Εάν η Ελλάδα ή άλλη χώρα της ευρωζώνης έβγαινε προσωρινά από αυτή, όπως ζήτησε ο γερμανός υπουργός Οικονομικών, οι επιπτώσεις πιθανότατα θα ήταν ακόμη πιο καταστροφικές. Οι αγορές θα αντιμετώπιζαν άμεσα το ευρώ όχι σαν ενιαίο νόμισμα αλλά απλά
Η βουτιά της αξίας ελληνικών ομολόγων και ομολόγων της Ιβηρικής θα απειλήσει άμεσα με χρεοκοπία πολλές από τις μεγάλες γαλλικές και γερμανικές τράπεζες, που θα χρειαστούν κρατικές εγγυήσεις αξίας τρισεκατομμυρίων ευρώ για να σωθούν
ως ένα νόμισμα τύπου Αργεντινής ή Ταϊλάνδης, που έχει καταρρεύσει αρκετές φορές.
Οι πολίτες των νότιων ευρωπαϊκών χωρών θα μεταφέρουν άμεσα τις καταθέσεις τους σε τράπεζες στη Γερμανία και την Ολλανδία, οδηγώντας μέσα σε λίγες εβδομάδες σε κατάρρευση ολόκληρη την ιδέα του ευρώ- και πιθανότατα σε κατάρρευση όλες τις τράπεζες της Νότιας Ευρώπης.
Οποιαδήποτε τέτοια εξέλιξη θα διαλύσει κάθε ελπίδα παγκόσμιας ανάκαμψης από την κρίση του 2008 και θα προκαλέσει ανεπανόρθωτη ζημιά στα δημόσια οικονομικά που βρίσκονται ήδη στο χείλος της καταστροφής. Είναι προφανές ότι κάτι τέτοιο πρέπει να αποφευχθεί, σχεδόν ασχέτως κόστους.
Το καταπληκτικόείναι ωστόσο πως μια ελληνική τραγωδία στην Ευρώπη φαίνεται όλο και πιο πιθανή, αναβιώνοντας τις μνήμες της Lehman Βrothers. Το πακέτο σωτηρίας των 750 δισ. ευρώ που ανακοινώθηκε πριν από δύο εβδομάδες από τις κυβερνήσεις της Ε.Ε. αρχίζει να διανθίζεται με τόσους περιορισμούς που θυμίζει το αρχικό σχέδιο των 700 δισ. δολ. του προέδρου Μπους. Οι 16 ηγέτες της ευρωζώνης φαίνεται να μιμούνται τη σύγχυση της αμερικανικής κυβέρνησης και να την πολλαπλασιάζουν επί 16.
Και αυτή τη φορά τον ρόλο του ανίδεου οικονομικά προέδρου Μπους τον έχει η Ανγκελα Μέρκελ. Ακόμη κι εγώ που είμαι σκεπτικιστής του ευρώ, το βρίσκω σχεδόν απίστευτο δύο μόλις χρόνια μετά τη Lehman να κάνει η Ευρώπη τα ίδια λάθη με αυτά της κυβέρνησης Μπους. Ομως όπως μάθαμε ξανά και ξανά τη μακρά αυτή περίοδο αναταραχής, το αδύνατο μπορεί να γίνει αναπόφευκτο χωρίς καν να προλάβει να χαρακτηριστεί απίστευτο.
