Η άγνωστη Ιστορία των Βαλκανικών Πολέμων θα είναι στο επίκεντρο της 6ης Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου που αρχίζει αύριο στη Θεσσαλονίκη
«Άνοιξε η πόρτα σιγά· ένα φορείο φάνηκε· σε λίγο ένας άνθρωπος, ξαπλωμένος απάνω, αναίσθητος ακόμη από το χλωροφόρμιον.Μα

γιατί τον εχλωροφόρμισαν;- Τούκοψε ο κ. Νικολετόπουλος το πόδι.- Ε!!

Φρόντισα για την τοποθέτησί του· ύστερα κατέβηκα κάτω στο χειρουργείον.- Πώς έγινε έτσι γρήγορα αυτή η εγχείρησις;- Ήτο ανάγκη· η φλεγμονή ανήρχετο· θα πέθαινε.- Πούνε το πόδι;- Να, εκεί μέσα…». Η γλαφυρή αφήγηση της εθελόντριας νοσοκόμας Λουκίας Ζαδέ, σε κείμενό της για τους Βαλκανικούς Πολέμους («Όταν ήμουν στον πόλεμο. Ήπειρος, Νοέμβριος 1912- Μακεδονία, Απρίλιος 1913») είναι ένα από τα ντοκουμέντα της βαλκανικής ιστορίας, τα σπάνια χειρόγραφα, τους παλιούς χάρτες, τις εφημερίδες της εποχής και τις φωτογραφίες που βγαίνουν από τα αρχεία του Ελληνικού Λογοτεχνικού και Ιστορικού Αρχείου (ΕΛΙΑ) και το Μουσείου Μπενάκη για να παρουσιαστούν στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου της Θεσσαλονίκης που ανοίγει αύριο τις πύλες της με κεντρικό θέμα «Βιβλίο και Ιστορία».

Στη Διεθνή Έκθεση- με τιμώμενη χώρα τη Γερμανία- θα δούμε ακόμη, ανάμεσα σε άλλα, ένα χειρόγραφο του Γεωργίου Δροσίνη για τον Βασιλιά Κωνσταντίνο ή τις «Πολεμικές Σελίδες» του Σπύρου Μελά, έκδοση του 1913.

Το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου που οργανώνει την έκθεση για 6η χρονιά, αφιερώνει στην Ιστορία ακόμη και τις εξήντα εκδηλώσεις της «παιδικής γωνιάς»-με άξονα τη μυθολογία και το ταξίδι στον χρόνο. Ενώ αρκετές ταινίες και ιστορικά ντοκιμαντέρ για τον Μεσοπόλεμο, τους Βαλκανικούς, κ.ά. θα προβάλλονται συνεχώς στον χώρο της Έκθεσης αλλά και στο «Ολύμπιον».

Το ΕΛΙΑ, που έχει πλέον γραφεία και στη Θεσσαλονίκη, στέλνει επτά μεγάλα κάδρα (υπεύθυνος ο ιστορικός Δημήτρης Μπαχάρας): πρωτοσέλιδα δεκάδων εφημερίδων και περιοδικών, χαρτονομίσματα, φωτογραφικό υλικό από το μέτωπο, αλληλογραφία του Κουντουριώτη, γραμματόσημα, ένα υφαντό μεγάλων διαστάσεων που απεικονίζει τον Κωνσταντίνο να μπαίνει στη Θεσσαλονίκη, ακόμη και παρτιτούρες από τα «Παναθήναια», με τραγούδια όπως τα «Λευθερωμένα Γιάννενα» («Εμπρός καιρό μη χάνωμεν, εμπρός, εμπρός λεβέντες γοργοί και δοξασμένοι…») ή τον «Όρκο του στρατιώτη» («Στη γαλανή σημαία μας τα χέρια πάνω βάνω για την πατρίδα τη γλυκειά…»).

Με βιβλία, χειρόγραφα και φωτογραφίες συμβάλλει από την πλευρά της η Βιβλιοθήκη του Μουσείου Μπενάκη, όπως λέει η υπεύθυνή της Πίτσα Τσάκωνα. «Επιλέξαμε εκδόσεις σύγχρονες των γεγονότων, όπως την «Ιστορία του ελληνοβουλγαρικού πολέμου» του Τιμολέοντος Αμπελά (1913), το ημερολόγιο της Β΄ Μοίρας Θωρηκτών του ελληνικού στόλου του Αιγαίου, όπου περιγράφεται αναλυτικά η ελληνοτουρκική ναυμαχία στα Στενά των Δαρδανελλίων (3 Δεκεμβρίου 1912) ή κείμενα του γαλλικού περιοδικού «Ιllustration» που είχε δύο ανταποκριτές στην περιοχή».

ΙΝFΟ

Διεθνής Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης, Ηelexpo, 28-31 Μαΐου. Το ΕΚΕΒΙ διαθέτει στο κοινό δωρεάν μεταφορά από την Αθήνα με λεωφορείο. Πληροφορίες-κρατήσεις στο τηλ. 210-9200.300.

Κρύσταλλα και «πρόστυχος μουσαμάς»


Η εθελόντρια νοσοκόμα Λουκία Ζαδέ, σε κείμενό της για τους Βαλκανικούς Πολέμους που θα εκτίθεται στη Διεθνή Έκθεση, περιγράφει αναμνήσεις από την άλωση των Ιωαννίνων και εντυπώσεις της από τούρκικα σπίτια, όπως αυτή του σπιτιού του Οθωμανού πασά Εσσάτ και του ανιψιού του-και υπασπιστή του-, Ρεούφ Βέη:

«Ένα σαλόνι μεγάλο και αρκετά πλούσιο, γύρω-γύρω σοφάδες σκεπασμένοι με ωραία ανατολικά υφάσματα, καθώς και το πάτωμα με περσικά ταπέτα, και οι τοίχοι. Ένα τραπεζάκι στη μέση με τέσσερα σερβίτσια από φαγιάνς, με ασημένια μαχαιροπήρουνα, κρυστάλλινα ποτήρια, πετσέτες άσπρες σαν κρίνους, αλλά χωρίς τραπεζομάνδηλο!… μόνο με μουσαμά πρόστυχο και σκούρο.

Μας δέχεται μια ώμορφη νέα 17-18 ετών με μεγάλα καστανά μάτια, δέρμα ροδόλευκο, ωραία μαλλιά κρυμμένα σε σκούρο μανδηλάκι, σαν εκείνο που φορούν οι δικές μας νησιώτισσες· δειλή, συνεσταλμένη, με φωνή γλυκειά, απλά ντυμένη, με μια φούστα από κλαδωτό ύφασμα, μια πολκίτσα χωρίς κανένα στολίδι, με πασουμάκια. Το όλον χαριτωμένο και ιδιόρρυθμο.

Έρχεται η μητέρα, εκτάκτου καλλονής, με μάτια πρωτοφανούς ωραιότητος, με δυο μακριές πλεξούδες ώς τα γόνατα, χονδρές, καστανές, σγουρές. Ντυμένη όπως και η κόρη της. Μιλούν- βέρες Ηπειρώτισσες- Ελληνικά· ούτε ξέρουν καν Τούρκικα, εκτός της Νουριέ χανούμ (της κόρης) η οποία εσπούδασε Τουρκικά. Πονούν τους Έλληνας με τους οποίους ανετράφησαν, μισούν τους Βουλγάρους, τους Αλβανούς· μπρος στον Έλληνα η Τούρκισσα σηκώνει το τσαρτσάφ της (το βέλλο της), μπρος στον Εβραίο ποτέ!

Το γεύμα τελειώνει με μεγάλην ευθυμίαν· μια ωραία ασημένια λεκάνη σκεπασμένη με τρυπητό σκέπασμα σου παρουσιάζεται να πλένης τα χέρια σου· το νερό εξαφανίζεται από κάτω… το άκρον άωτον της προσοχής πια ως προς την καθαριότητα.

Οι Τούρκοι δεν είνε βάρβαροι. Από όλους αυτούς τους διακεκριμένους αξιωματικούς που γνώρισα, έλειπε η αυθάδεια και ο σαρκασμός, και είχαν στα μάτια και τα χείλη την ειλικρίνειαν των ωραίων χρωμάτων της Ανατολής, εκείνην την ίδια που μετριασμένη από την επίδρασι της χρυσομπογιάς της δύσεως έχομε και μεις».

Νίκη κόντρα στον άνεμο


«Την πρωίαν 6 ο Γαλανός με ειδοποιεί ότι έμαθε ότι σήμερον πρόκειται να γίνη η επίθεσις. Η ημέρα είναι παγερά αλλά μετ΄ όλίγον ήλιος ανατέλλει λαμπρός προάγγελος της επιτυχίας της ημέρας». Έτσι αρχίζει η λεπτομερής περιγραφή, στο χειρόγραφο ημερολόγιο εκστρατείας που διατηρούσε (θα εκτίθεται στη Θεσσαλονίκη, προσφορά των Ιστορικών Αρχείων του Μουσείου Μπενάκη)

ο ανθυπολοχαγός πυροβολικού Νικόλαος Πετιμεζάς- Λαύρας, της μάχης στην ορεινή περιοχή Αετορράχη, απέναντι από τα Ιωάννινα, στις 7 Ιανουαρίου 1913.

Δόθηκε σφοδρή μάχη και επιτεύχθηκε, παρ΄ όλη την καταρρακτώδη βροχή και τον δυνατό άνεμο, η προώθηση των ελληνικών στρατευμάτων με στόχο την κατάκτηση του Μπιζανίου.