Έχει ή όχι βιολογική βάση η θρησκευτική πίστη; Πώς εξηγείται το γεγονός ότι η θρησκεία είναι ένα οικουμενικό ανθρώπινο χαρακτηριστικό, ότι απαντά σε όλους τους πολιτισμούς και διατρέχει όλη την Ιστορία; Μια νέα έρευνα υποστηρίζει πως στην πραγματικότητα, η πίστη στον Θεό είναι ενσωματωμένη βαθιά στον ανθρώπινο εγκέφαλο, ο οποίος είναι προγραμματισμένος για θρησκευτικές εμπειρίες.


Επί δεκαετίες οι επιστήμονες εμφανίζονται διχασμένοι. Ορισμένοι θεωρητικοί της εξέλιξης υποστηρίζουν πως η δαρβινική φυσική επιλογή ίσως πριμοδότησε τους ανθρώπους που λόγω της θρησκευτικής πίστης τους άντεχαν στις κακουχίες οι οποίες ενδεχομένως κατέβαλλαν όσους δεν είχαν θρησκευτικές πεποιθήσεις. Άλλοι επιμένουν πως η θρησκευτική πίστη αποτελεί παρενέργεια ενός ευρύτερου γνωρίσματος του ανθρώπινου εγκεφάλου, που είναι να αναζητεί συνεκτικές πεποιθήσεις για τον κόσμο· η θρησκεία και η πίστη στον Θεό, λένε, είναι απλώς μια εκδήλωση αυτού του εγγενούς, βιολογικού φαινομένου που κάνει τον ανθρώπινο εγκέφαλο τόσο ευφυή και προσαρμοστικό.

Το Σημείο του Θεού

Χρόνια τώρα, επίσης, οι επιστήμονες αναζητούν το επονομαζόμενο Σημείο του Θεού, δηλαδή εκείνη την περιοχή του εγκεφάλου που θεωρητικά ελέγχει τη θρησκευτική πίστη. Κατά καιρούς έχει προταθεί ως Σημείο του Θεού ο κροταφικός λοβός, όπως και οι βρεγματικοί λοβοί. Στη νέα έρευνα, τα αποτελέσματα της οποίας δημοσιεύονται στην επιθεώρηση «Ρroceedings of the Νational Αcademy of Sciences», επιστήμονες από το αμερικανικό Εθνικό Ινστιτούτο Νευρολογικών Διαταραχών της Βηθεσδά, κοντά στην Ουάσιγκτον, ανέλυσαν τους εγκεφάλους εθελοντών, οι οποίοι κλήθηκαν να αναλογιστούν θρησκευτικά και ηθικά προβλήματα και ζητήματα. Για την ανάλυση χρησιμοποιήθηκε μαγνητικός τομογράφος, ένα μηχάνημα το οποίο μπορεί να εντοπίσει τις περιοχές του εγκεφάλου που σε μια δεδομένη στιγμή εμφανίζουν τη μεγαλύτερη δραστηριότητα.

Διαπίστωσαν λοιπόν πως το Σημείο του Θεού δεν είναι ένα, αλλά πολλά. Υπάρχουν, δηλαδή, πολλές περιοχές του εγκεφάλου που «εμπλέκονται» στη θρησκευτική πίστη, μία εντός των μετωπιαίων λοβών του εγκεφαλικού φλοιού- οι οποίοι είναι μοναδικοί στους ανθρώπουςκαι μια στις αρχαιότερες από την οπτική της εξέλιξης περιοχές βαθύτερα στον εγκέφαλο, την οποία οι άνθρωποι μοιράζονται με τους πιθήκους και άλλα πρωτεύοντα θηλαστικά. Όλοι οι άνθρωποι, λένε οι επιστήμονες, κάθε θρησκείας, καθώς και οι άθεοι, τείνουν να χρησιμοποιούν τα ίδια ηλεκτρικά δίκτυα στον εγκέφαλο προκειμένου να επιλύσουν ένα «ηθικό δίλημμα». Τα ίδια δίκτυα χρησιμοποιούνται όταν οι θρησκευόμενοι άνθρωποι έρχονται αντιμέτωποι με ζητήματα που έχουν σχέση με τον Θεό.

Υπερφυσικές εξηγήσεις


ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΟΥΝ όλα αυτά με απλά λόγια; Οι επιστήμονες, με επικεφαλής τον καθηγητή Τζόρνταν Γκράφμαν (ο οποίος, σημειωτέον, πιστεύει στον Θεό) λένε πως τα ευρήματά τους στηρίζουν τη θεωρία ότι ο εγκέφαλος έχει εξελιχθεί έτσι ώστε να είναι ευαίσθητος σε κάθε μορφή πίστης που βελτιώνει τις πιθανότητες επιβίωσης- κάτι που θα μπορούσε να εξηγήσει γιατί η πίστη στον Θεό και το υπερφυσικό διαδόθηκαν τόσο πολύ στην ανθρώπινη εξελικτική ιστορία. «Όταν έχουμε ατελή γνώση του κόσμου γύρω μας», λέει ο καθηγητής Γκράφμαν, «ο εγκέφαλός μας μάς προσφέρει τις ευκαιρίες να πιστέψουμε στον Θεό. Όταν δεν έχουμε επιστημονική εξήγηση για κάτι, τείνουμε να βασιζόμαστε σε υπερφυσικές εξηγήσεις. Ενδεχομένως η υπακοή σε άγνωστες προς εμάς υπερφυσικές δυνάμεις να κατέστησε ευκολότερη την ανάδυση θρησκευτικών μορφών πίστης».