Αναζήτηση
Οι πρόγονοί μας οι Αφρικανοί
O ι επιστήμονες πιστεύουν πως οι πρώτοι άνθρωποι έφυγαν από την Αφρική κι έφτασαν στην Ευρασία πριν από 70.000 με 50.000 χρόνια. «Μέχρι πριν από λίγα χρόνια, αυτή ήταν μία θεωρία που βασιζόταν απλά σε κάποια γενετικά στοιχεία», εξηγεί ο Τεντ Γκέμπελ, ανθρωπολόγος στο Πανεπιστήμιο Α&Μ του Τέξας. «Τώρα αρχίζουμε να συγκεντρώνουμε στοιχεία από την αρχαιολογία, τη γενετική, από την οργανική ανθρωπολογία που στηρίζουν αυτή τη θεωρία ότι οι σύγχρονοι άνθρωποι μετανάστευσαν από την Αφρική πριν από 60.000 ή 70.000 χρόνια».
Θεωρητικά μόνο. Οι πρώτοι άνθρωποι, που ήταν ανατομικά όμοιοι με τους σημερινούς, εμφανίστηκαν στην Ανατολική Αφρική πριν από 195.000 χρόνια. Οι επιστήμονες σήμερα, μόνο θεωρητικά μπορούν να εξηγήσουν πώς αυτοί διασκορπίστηκαν από την Μαύρη Ήπειρο προς τη Μέση Ανατολή, την Ασία, την Αυστραλία και την Ευρώπη.
Σύμφωνα με το «Νational Geographic Νews», το μυστήριο παραμένει επειδή έχουν βρεθεί ελάχιστα ανθρώπινα απολιθώματα στην υπο-Σαχάρια Αφρική με ηλικία από 70.000 ώς 15.000 χρόνων. Η θεωρία ότι προερχόμαστε από την Αφρική υποστηρίζει ότι οι άνθρωποι έφυγαν από το ανατολικό κομμάτι της ηπείρου σχετικά πρόσφατα και κατευθύνθηκαν προς τη Νότια Αφρική, τη Μέση Ανατολή, την Ευρασία και την Αυστραλία πριν από 70.000 με 50.000 χρόνια.
Το πρώτο απολίθωμα. Αυτή η θεωρία ενισχύθηκε τις τελευταίες μέρες και από μία άλλη έρευνα στη Ρωσία, όπου βρέθηκαν ανθρώπινα δόντια και αντικείμενα ηλικίας ίδιας με του κρανίου. Τα αποτελέσματα και των δύο ερευνών δημοσιεύθηκαν την περασμένη εβδομάδα στην επιθεώρηση «Science».
Η μελέτη του κρανίου έγινε από την ομάδα του Φρέντερικ Γκράιν, ανθρωπολόγου στο Πανεπιστήμιο Στόνι Μπρουκ της Νέας Υόρκης. Ο επιστήμονας δήλωσε πως «το κρανίο είναι το πρώτο απολίθωμα που συμφωνεί με τη θεωρία καταγωγής μας από την Αφρική, η οποία προβλέπει πως άνθρωποι σαν αυτούς που κατοικούσαν στην Ευρασία θα βρίσκονταν και στην υπο-Σαχάρια Αφρική πριν από 36.000
χρόνια».
Το απολίθωμα βρέθηκε στην αποξηραμένη κοίτη ενός ποταμού στη Νότια Αφρική το 1952, αλλά κανείς δεν το είχε χρονολογήσει σωστά. Ο Γκράιν το πρόσεξε πρώτη φορά στο ράφι ενός συναδέλφου στο Κέιπ Τάουν και εντυπωσιάστηκε από την ομοιότητά του με τα κρανία των πρώτων σύγχρονων ανθρώπων που βρέθηκαν στην Ευρώπη. Τότε σκέφτηκε να το μελετήσει.
Χρονολόγηση με ουράνιο. Αφού δεν κατάφερε να το χρονολογήσει με τις παραδοσιακές μεθόδους του ραδιενεργού άνθρακα, ο Γκράιν έστειλε κόκκους άμμου που έβγαλε από το κρανίο στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Εκεί, ο Ρίτσαρντ Μπέιλι και οι συνάδελφοί του χρησιμοποίησαν προηγμένες τεχνικές χρονολόγησης με ουράνιο για να διαπιστώσουν πότε ήταν η τελευταία φορά που είδαν το φως του ήλιου οι κρύσταλλοι χαλαζία στην άμμο.
Ο πιο πρόσφατος κοινός πρόγονος
Σύμφωνα με τον Γκράιν, το κρανίο είχε ελάχιστες ομοιότητες με τους Βουσμάνους, τη φυλή που ζει στη Νότια Αφρική τα τελευταία 15.000 χρόνια. «Η κοντινότερη συγγένειά του ήταν με τους Ευρωπαίους της Ύστερης Εποχής των Πάγων. Αυτό σημαίνει κατά τη γνώμη μου ότι το κρανίο μοιάζει πολύ με αυτά που θα βλέπαμε στην Ανατολική Αφρική την ίδια εποχή. Με άλλα λόγια, όταν κοιτάω αυτό το κρανίο, κοιτάω τον πιο πρόσφατο κοινό πρόγονο όλων των σύγχρονων ανθρώπων».
Πράγματι, συμφωνεί ο Γκέμπελ, «αυτό είναι το πρώτο κρανίο ενός ενήλικου σύγχρονου ανθρώπου από την υπο-Σαχάρια Αφρική που δείχνει τη σχέση των πρώτων ανθρώπων από την Αφρική και την Ευρώπη. Οι νέες έρευνες και τα ευρήματά τους ίσως μας βοηθήσουν να εξηγήσουμε πότε και πώς οι σύγχρονοι άνθρωποι άφησαν την Αφρική και εξαπλώθηκαν σε άλλες περιοχές του πλανήτη. Είναι μία από τις μεγαλύτερες ανείπωτες ιστορίες στη διαδρομή της ανθρωπότητας».
Φως στα πιθανά μονοπάτια
Ηδεύτερη σημαντική για το παρελθόν του ανθρώπου έρευνα έγινε στη Ρωσία. Ο αρχαιολόγος Μιχαήλ Ανίκοβιτς και μία ομάδα επιστημόνων έριξε φως στα πιθανά μονοπάτια που ακολούθησε ο άνθρωπος όταν έφυγε από την Αφρική. Η ομάδα μελέτησε μία ανθρώπινη οδοντοστοιχία και αντικείμενα που βρέθηκαν στον ποταμό Ντον, περίπου 400 χιλιόμετρα νότια της Μόσχας και βρήκε πως είναι ηλικίας 45.000 ετών. Οι σύγχρονοι άνθρωποι έφτασαν στην Κεντρική και Δυτική Ευρώπη πριν από 40.000 χρόνια. Σύμφωνα με τα ευρήματα του Ανίκοβιτς, οι άνθρωποι ίσως έφτασαν πρώτα στην Ανατολική Ευρώπη πριν από το υπόλοιπο κομμάτι της ηπείρου. «Μας κάνει ιδιαίτερη εντύπωση που οι πρώτοι άνθρωποι εμφανίζονται τόσο νωρίς σε ένα από τα πιο κρύα και ξηρά μέρη της Ευρώπης. Είναι το τελευταίο μέρος που θα περιμέναμε να βρούμε μετανάστες από την τροπική ζώνη», επισημαίνει ο Τζον Χόφεκερ, αρχαιολόγος στο Πανεπιστήμιο του Κολοράντο και επιστήμονας που συμμετείχε στην έρευνα.
Ηφαίστειο- αλχημιστής
Oποιοσδήποτε έχει στοιχειώδεις γνώσεις Γεωλογίας, γνωρίζει τουλάχιστον ένα πράγμα: ότι για να σχηματιστεί χρυσάφι στο υπέδαφος της Γης, απαιτούνται εκατομμύρια χρόνια. Τουλάχιστον αυτό ίσχυε μέχρι τώρα.
Γιατί μια σειρά από έρευνες που έγιναν σε ένα μυστήριο ορυχείο στο κέντρο του ηφαιστείου της νήσου Lihir που βρίσκεται στη Νέα Γουινέα, έφεραν, κατά την επιστημονική επιθεώρηση «Νew Scientist», τα πάνω-κάτω. Οι έρευνες έδειξαν ότι είναι δυνατόν- υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις – να δημιουργηθούν κοιτάσματα χρυσού όχι σε εκατομμύρια αλλά σε μερικές δεκάδες χρόνια!
Μηχανισμός σχηματισμού. Ο εντοπισμός του χρυσού δεν είναι εύκολο πράγμα. Γι΄ αυτό άλλωστε έχει και υψηλή αξία. Ο σχηματισμός των κοιτασμάτων είναι μια περίπλοκη διαδικασία όπου και παρεμβάλλεται μια σειρά από μηχανισμούς. Από πετρώματα
50 ΧΡΟΝΙΑ λέγεται πως χρειάστηκε για να δημιουργηθεί ένα μεγάλο κοίτασμα χρυσού σε ηφαίστειο της Νέας Γουινέας
που δέχονται τρομερές πιέσεις στον φλοιό της Γης και στάζουν υγρά με πλούσια περιεκτικότητα σε χρυσό, μέχρι ποτάμια που αφήνουν ίχνη απο κατάλοιπα χρυσού στις όχθες τους. Τα πολύτιμα κοιτάσματα χρυσού μπορεί ακόμη να δημιουργηθούν από ζεστά ρεύματα ή άλλα υδροθερμικά συστήματα. Στην περίπτωση αυτή, το νερό που φθάνει βαθιά μέσα απο τη Γη, θερμαίνεται από λειωμένα πετρώματα ή απο το μάγμα και αναβλύζει στην επιφάνεια μεταφέροντας ρευστοποιημένο χρυσό. Για πολλούς ειδικούς, η πηγή του χρυσού είναι το μάγμα. Σύμφωνα με κάποιες εκτιμήσεις, το 1/5 των κοιτασμάτων χρυσού – συμπεριλαμβανομένου και εκείνου στο ηφαίστειο Lihir- σχηματίστηκαν με αυτόν τον τρόπο.
Υγρό στρώμα. Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, καθώς τα λειωμένα πετρώματα βαθιά στον φλοιό της Γης αρχίζουν να ψύχονται και να κρυσταλλοποιούνται, απελευθερώνουν ένα υγρό στρώμα που περιέχει ως επί το πλείστον νερό και το οποίο ανέρχεται προς την επιφάνεια. Ανέκαθεν θεωρείτο ότι το στρώμα αυτό είναι πλούσιο σε ρευστοποιημένες ορυκτές ύλες, συμπεριλαμβανομένου του χρυσού και του θείου. Από τη δεκαετία του 1970 και μετά οι γεωλόγοι θεωρούν ότι αυτό είναι το «μέσον» που μεταφέρει τον χρυσό στην επιφάνεια. Όπως και να έχει πάντως, η δημιουργία του χρυσού στο υπέδαφος της Γης είναι μια πολύ αργή διαδικασία.
Περιείχε χρυσό. Αυτό πίστευαν όλοι μέχρι που το 1985 ο Κέβιν Μπράουν που εργαζόταν ως γεωχημικός στο Γεωθερμικό Ερευνητικό Ινστιτούτο Wairakei στη Νέα Ζηλανδία έκανε μιαν απρόσμενη ανακάλυψη. Στις τουρμπίνες ενός εργοστασίου που λειτουργούσαν με ατμό, ο οποίος προερχόταν από πεπιεσμένο νερό που κυλούσε βαθιά στο υπέδαφος, άρχισε να συσσωρεύεται ένα υλικό με πρασινωπή απόχρωση. Το υλικό αυτό κίνησε την περιέργεια του Μπράουν και όταν το ανέλυσε διεπίστωσε ότι περιείχε μεγάλη ποσότητα σε χρυσό.
Μείωση πίεσης. Ο Μπράουν τότε προσπάθησε να σκεφθεί από πού προήλθε το χρυσάφι και τι σχέση μπορούσε να έχει με το νερό. Σκέφθηκε λοιπόν ότι καθώς το στρώμα νερού ανέβαινε προς την επιφάνεια, η μείωση της πίεσης στα πετρώματα που συναντούσε οδηγούσε στην εξαέρωση του θείου που περιείχε, με αποτέλεσμα να αλλάζουν οι χημικές ιδιότητες του διαλύματος αυτού. Έτσι το χρυσάφι «αναγκαζόταν» να εξαχθεί μέσα από το νερό. Πρακτικά αυτό σήμαινε ότι τα κοιτάσματα χρυσού ίσως να σχηματίζονταν πολύ γρηγορότερα απ΄ ό,τι πίστευαν όλοι μέχρι τότε.
Δείγματα νερού. Για να επιβεβαιώσει τη θεωρία του ο Μπράουν θα έπρεπε να λάβει δείγματα νερού κάτω από ένα κοίτασμα χρυσού, όπου το υδροθερμικό σύστημα το οποίο το είχε δημιουργήσει ήταν ακόμη ενεργό. Το μόνο τέτοιο μέρος που υπήρχε για να γίνει η δοκιμή ήταν το κοίτασμα στο νησί Lihir, που αποτελεί ένα από τα νεώτερα και μεγαλύτερα κοιτάσματα χρυσού στον κόσμο- περισσότεροι από 1.000 τόνους χρυσού. Το πρόβλημα όμως στη συγκεκριμένη περίπτωση ήταν ότι το υγρό από το οποίο ήθελαν να λάβουν τα δείγματα βρισκόταν σε βάθος 1 χλμ. κάτω από την επιφάνεια του εδάφους.
«Παγίδευσε» το νερό. Μαζί με τον γεωλόγο Στιούαρτ Σίμονς από το Πανεπιστήμιο του Όκλαντ στη Νέα Ζηλανδία, ο Μπράουν κατάφερε να «παγιδεύσει» το νερό ύστερα από προσπάθειες 20 χρόνων. Και προς μεγάλη έκπληξη των δύο επιστημόνων, το νερό περιείχε ρευστοποιημένο χρυσάφι σε ποσότητα 15 μέρη στο δισεκατομμυριοστό. Η ποσότητα αυτή ήταν τεράστια και οι ερευνητές υπολόγισαν ότι με δεδομένο τον ρυθμό ροής του νερού στο υδροθερμικό σύστημα του ηφαιστείου, θα πρέπει κάθε χρόνο να προστίθενται 24 κιλά χρυσού στο μεγάλο κοίτασμα.
Κατακλυσμικό γεγονός. Ο Κριστόφ Χάινριχ από το Ελβετικό Ομοσπονδιακό Ινστιτούτο Τεχνολογίας στη Ζυρίχη, θεωρεί ότι το κοίτασμα του ηφαιστείου δημιουργήθηκε κατά τη διάρκεια ενός κατακλυσμικού γεγονότος. Είναι γνωστό ότι έπειτα από μια έκρηξη στο νησί Lihir πριν από 400.000 χρόνια μεγάλο τμήμα του νησιού καταποντίστηκε στη θάλασσα. Το γεγονός αυτό θα μπορούσε να έχει επιτρέψει στο υγρό που ήταν πλούσιο σε περιεκτικότητα χρυσού- και το οποίο βρισκόταν κάτω από το ηφαίστειο- να φθάσει στην επιφάνεια και να μετατραπεί σε κοίτασμα. «Πιστεύω ότι αυτό θα μπορούσε άνετα να συμβεί 50 χρόνια μετά την ηφαιστειακή έκρηξη», αναφέρει.
Από τύχη δημιουργήθηκε ο χρυσός
Τόσο χρονικό διάστημα μπορεί να χρειάστηκε για να σχηματισθεί το κοίτασμα χρυσού στο ηφαιστειογενές νησί Lihir στη Νέα Γουινέα. Τουλάχιστον αυτό πιστεύει ο Γκρεγκ Χολ, που ήταν επικεφαλής γεωλόγος στην καναδική εταιρεία εξόρυξης χρυσού Ρlacer Dome. «Ο χρόνος που χρειάστηκε για να σχηματιστεί το κοίτασμα στο νησί αυτό μπορεί να είναι αντίστοιχος με τον χρόνο που χρειάστηκε για να εκραγεί το ηφαίστειο Μount St. Ηelen΄s στις ΗΠΑ». Ο ίδιος μιλώντας στην επιστημονική επιθεώρηση «Νew Scientist» λέει ότι έλαβε χώρα μια εκπληκτική συγκυρία περιστάσεων που συνετέλεσαν στη δημιουργία του κοιτάσματος. «Αυτό που χρειαζόταν ήταν μια τεράστια δεξαμενή μάγματος με διάλυμα πλούσιο σε χρυσάφι και μια αφορμή για να απελευθερωθεί ακαριαία».
