KΛONT MOΣE «Ο Περικλής επινόησε τον πολιτικό διάλογο»

«Ενώ ο Αλέξανδρος ήταν πάντα παρών στην Ιστορία, είτε ως θετικό είτε ως

αρνητικό πρόσωπο, ο Περικλής είχε βυθιστεί στη λήθη επί 18 αιώνες. Μετά τον

Πλούταρχο, κανείς δεν μιλούσε γι’ αυτόν». H Κλοντ Μοσέ είναι ικανή – αθέλητα

σχεδόν, καθώς μιλάει για χίλια δυο θέματα της αρχαιότητας – να αλλάξει με μια

φράση την εικόνα που μας μεταδίδει η σχολική εκπαίδευση, απλώς γιατί αλλάζει

την οπτική γωνία.

Το να συζητά κανείς μαζί της είναι λοιπόν προνόμιο. Όχι μόνο γιατί μεταφέρει

με απλότητα, εγκυρότητα και γενναιοδωρία τις γνώσεις της για την Αρχαία Ελλάδα

– είναι από τις πιο έγκυρες, διεθνώς, υπογραφές πάνω στον ελληνικό 5ο π.X.

αιώνα. Αλλά και γιατί σου μεταδίδει ένα πάθος για την ελληνική ιστορία, πάθος

γνήσιο και βέβαια επιστημονικό – μακριά δηλαδή από φανατισμούς -, ένα πάθος

για την Ελλάδα και την πολιτική, το οποίο διατηρεί άσβεστο από τότε που ήταν

μαθήτρια μέχρι σήμερα που μπήκε πια στην τρίτη ηλικία. Συνεχίζει να δουλεύει

και να ενημερώνεται, διαβάζει ό,τι σχετικό με το αντικείμενό της κυκλοφορεί

στη Γαλλία, την Αγγλία και την Αμερική.

«Δεν θα πρέπει να μας ξενίζει που ο Περικλής είχε πέσει στην αφάνεια», λέει

μιλώντας στα «NEA» η Κλοντ Μοσέ. «Οι Αθηναίοι, τον 4ο αι. π.X. τον είχαν

αμφισβητήσει πολύ – και στις κωμωδίες τον κορόιδευαν -, θεωρώντας τον

δημαγωγό, όπως τους περισσότερους πολιτικούς της εποχής του, και υπεύθυνο για

την εμπλοκή της Αθήνας στον Πελοποννησιακό Πόλεμο. Ο Πλάτων δεν αποτελούσε

εξαίρεση – έτρεφε κάποιο θαυμασμό για το πρόσωπό του, αλλά τον θεωρούσε

δημαγωγό. Αντίθετα ο Θουκυδίδης τον αποθέωσε, θεωρώντας ότι η Αθήνα δεν θα

είχε ηττηθεί από τη Σπάρτη αν δεν γίνονταν λάθη από τους διαδόχους του.

Αργότερα θα ξεχαστεί φυσιολογικά, απλώς και μόνο γιατί ξεχάστηκε και η

δημοκρατία. Το όνομά του δεν θα επανεμφανιστεί ούτε στα πρώτα χρόνια του

Διαφωτισμού. Οι Γάλλοι επαναστάτες έδιναν στα παιδιά τους ένα σωρό αρχαία

ονόματα, κανείς όμως δεν έβγαλε το παιδί του Περικλή. Και γι’ αυτούς ήταν

«σκλάβος του λαού», «δημαγωγός». Ούτε και τούτοι ήταν αναγκαστικά δημοκράτες,

με τη σημερινή έννοια. Και τους ενδιέφεραν περισσότερο οι νομοθέτες παρά οι

πολιτικοί, γι’ αυτό και «φίρμες» της αρχαιότητας ήταν πιο πολύ ο Σόλων και ο

Σπαρτιάτης Λυκούργος! Το όνομα του Περικλή άρχισε να ακούγεται στα μέσα του

19ου αιώνα, με την πρόοδο της δημοκρατίας. Στα 1920, πια, ένα Γάλλος καθηγητής

στο Πανεπιστήμιο τον είχε καταστήσει είδωλο. Το εγχειρίδιό του εκπαίδευσε

πολλές γενιές φοιτητών – ανάμεσά τους και τη δική μου!»

H Κλοντ Μοσέ έγραψε πέρυσι ένα βιβλίο για τον Περικλή, το οποίο

εκδόθηκε μόλις τώρα στα Ελληνικά (μεταφρασμένο από τον Χανιώτη φιλόλογο και

συγγραφέα Σταύρο Βλοντάκη) από τις Εκδόσεις Παπαδήμα και παρουσιάστηκε την

Παρασκευή από την ίδια στο Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών. Από τις ίδιες εκδόσεις

έχουν κυκλοφορήσει ακόμη τρία βιβλία της: «Αλέξανδρος, το πεπρωμένο ενός

μύθου», που έχει φθάσει στην τέταρτη έκδοση, «H γυναίκα στην Αρχαία Ελλάδα»

(τρίτη έκδοση), «Επίτομη ιστορία της Αρχαίας Ελλάδας» (έκτη έκδοση).

«Αν πρέπει κανείς να προσδιορίσει ποια ήταν η μεγαλύτερη προσφορά τής Αρχαίας

Ελλάδας στον πολιτισμό, αυτή θα ήταν η επινόηση του πολιτικού διαλόγου και της

συμμετοχής τού πολίτη σ’ αυτόν», λέει. «Περίπου τρεις με τέσσερις χιλιάδες

άνθρωποι μαζεύονταν στην Πνύκα και συζητούσαν, συχνά έντονα, για τις υποθέσεις

της πόλης. Σήμερα, απλώς πηγαίνουμε και ρίχνουμε μία ψήφο στην κάλπη. Φυσικά

δεν μπορείς να συγκρίνεις μια μικρή πόλη, όπως ήταν τότε η Αθήνα, με τη

σημερινή εποχή». H Κλοντ Μοσέ δεν θέλει να εξιδανικεύσει το αθηναϊκό πολιτικό

σύστημα. «H Αρχαία Αθήνα έχει δεχθεί πάρα πολύ έντονη κριτική, τόσο από τα

δεξιά όσο και από τα αριστερά. Από τους μεν γιατί ήταν πολύ δημοκρατική για τα

γούστα τους, από τους δε γιατί δεν ήταν επαρκώς δημοκρατική, αφού οι γυναίκες

δεν συμμετείχαν καθόλου, υπήρχαν σκλάβοι κ.λπ. Όλα αυτά είναι σωστά. Και λίγο

ρατσιστές ήταν με τους «βαρβάρους», και η πολιτική ήταν ανδρικό κλαμπ. Το

πολίτευμα όμως λειτούργησε. Εξάλλου σε όλες τις κοινωνίες τότε υπήρχε δουλεία.

Επιπλέον δε, δουλεία στην Αθήνα δεν σήμαινε ότι δούλευαν οι δούλοι και οι

άλλοι κάθονταν. Συνέβαινε και αυτό με τους μεγάλους γαιοκτήμονες, οι

περισσότεροι όμως εργάζονταν κανονικά, είτε ως τεχνίτες είτε ως έμποροι».

Ένας άλλος… Κλίντον!

«Οι Αμερικανοί έχουν πάθος με την Αρχαία Αθήνα», λέει η ομότιμος καθηγήτρια

στο Πανεπιστήμιο Παρίσι VIII, Κλοντ Μοσέ. «Τους αρέσει να ταυτίζονται μαζί της

ακριβώς επειδή ήταν και δημοκρατία και ιμπεριαλιστική δύναμη. Πρόσφατα διάβασα

βιβλίο ενός Ρεπουμπλικανού ιστορικού, του Λόρεντ Σάιμονς, με τίτλο «What’s

wrong with Democracy» («Τι συμβαίνει με τη δημοκρατία»), στο οποίο

αντιπαραθέτει τον Περικλή με τον Σωκράτη και λέει, ούτε λίγο ούτε πολύ, ότι ο

Περικλής ήταν ο πλέον επικίνδυνος ηγέτης της Ιστορίας! Κι αυτό γιατί, σε μια

εποχή κατά την οποία οι Ρεπουμπλικανοί βρίσκονταν στην αντιπολίτευση και ήταν

υπέρ της μη ανάμειξης σε τρίτες χώρες, έγραφε σαν ο Περικλής – αυτό

διακρινόταν καθαρά πίσω από τις γραμμές – να ήταν ο Μπιλ Κλίντον! Σήμερα θα

θέλαμε να υπήρχε πραγματικός πολιτικός διάλογος και συμμετοχή του πολίτη στη

δημοκρατία. Υπάρχει όμως; H γαλλική αντίδραση στο θέμα του Ευρωπαϊκού

Συντάγματος ήταν γελοία. Αν ήταν ψήφος κατά της έλλειψης συμμετοχής τού πολίτη

θα συμφωνούσα κι εγώ. Ήταν όμως; Δεν είμαι σίγουρη, από τη στιγμή που το «Όχι»

ψηφίστηκε από τόσο διαφορετικούς ανθρώπους, με τόσο διαφορετικά κίνητρα».

INFO

Κλοντ Μοσέ, «Περικλής, ο εφευρέτης της δημοκρατίας», μτφ Σταύρος Βλοντάκης,

Εκδόσεις Παπαδήμα, τιμή: 26,12 ευρώ