Αναζήτηση
|
|
|
|
Ο Jeremy Rifkin είναι, σύμφωνα με το «National Journal», μία από τις 150
διεθνείς προσωπικότητες με τη μεγαλύτερη επιρροή στη διαμόρφωση της πολιτικής
της αμερικανικής κυβέρνησης. Είναι ιδρυτής και πρόεδρος του Foundation of
Economic Trends και συγγραφέας 17 βιβλίων μεταφρασμένων σε 20 γλώσσες. Το
πλέον δημοφιλές από αυτά, το «Τέλος της Εργασίας», έθεσε σε παγκόσμιο επίπεδο
τα θέματα της τεχνολογικής μετατόπισης, της συρρίκνωσης των εταιρειών και του
μέλλοντος της εργασίας. Από το 1994 διδάσκει στο Wharton, σε διευθύνοντες
συμβούλους και ανώτατα στελέχη από όλο τον κόσμο, τις νέες επιστημονικές και
τεχνολογικές τάσεις και την επίδρασή τους στην παγκόσμια οικονομία, την
κοινωνία και το περιβάλλον. Στο «Ανοιχτό MBA» μίλησε για την κοινωνική
εταιρική ευθύνη, για την αποτυχία του μοντέλου της παγκοσμιοποίησης, για τις
νέες ευκαιρίες, για τους κινδύνους και τις απειλές που αντιμετωπίζει ο
πλανήτης και για τη σημασία της ανάπτυξης και ισχυροποίησης της κοινωνίας των
πολιτών.
Τον τελευταίο καιρό διεξάγεται έντονη συζήτηση γύρω από την κοινωνική
εταιρική ευθύνη (EKE). Τι ακριβώς είναι και γιατί τον τελευταίο καιρό οι
εταιρείες αρχίζουν να αναπτύσσουν τέτοια προγράμματα;
H κοινωνική εταιρική ευθύνη είχε ήδη ξεκινήσει στη δεκαετία του ’70. Πολλοί
είπαν τότε ότι πρόκειται για ένα ακόμα μεγάλο κόλπο των εταιρειών. Επιτρέψτε
μου, όμως, να σας πω ότι, τελικά, 37 χρόνια μετά διαπιστώνουμε ότι έχει
αρχίσει να παίρνει σάρκα και οστά. Και πώς αυτό έγινε εφικτό; Από έξω προς τα
μέσα. Διότι, εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων, η πίεση πάντα προέρχεται από την
κοινωνία των πολιτών, τους μη κυβερνητικούς οργανισμούς, τις ομάδες πίεσης
κ.ο.κ. Αυτοί είναι που πιέζουν και διευρύνουν τις δράσεις μιας εταιρείας, αλλά
και το όραμά της, περνώντας από τη λογική της εξυπηρέτησης των συμφερόντων των
μετόχων στη λογική των stakeholders. Με άλλα λόγια, η εταιρεία δεν εκπροσωπεί
μόνο τους μετόχους αλλά αντιπροσωπεύει και τους εργαζομένους, καθώς και την
κοινωνία στην οποία δραστηριοποιείται, τον πλανήτη. Στον βαθμό, λοιπόν, που η
κοινωνία των πολιτών έχει γίνει πιο δυνατή, ασκεί πιέσεις σε διοικητικά
συμβούλια για να θέσουν μια σειρά από κανόνες και αρχές που, σε έναν βαθμό,
αντιπροσωπεύουν το ευρωπαϊκό όνειρο. Όπως, για παράδειγμα, ο σεβασμός στην
πολυπολιτισμική διαφορετικότητα, στα κοινωνικά και ανθρώπινα δικαιώματα, στην
παγκόσμια ειρήνη κ.λπ.
Κακά τα ψέματα, οι περισσότεροι επιχειρηματίες και διευθύνοντες σύμβουλοι δεν
γνωρίζουν ούτε το Mission statement της εταιρείας τους. Αλλά υπάρχει μια
ισχυροποιούμενη τάση προς τις κοινωνικά υπεύθυνες εταιρείες. Τώρα, βέβαια, στα
εύκολα όλοι υπεύθυνοι είμαστε. Το θέμα είναι τι γίνεται όταν πάει 70 σεντς το
βαρέλι το πετρέλαιο. Πόσο διαφυλάσσουν το περιβάλλον; Πρέπει να πω καθόλου…
Επιστρέφουμε στην εκμετάλλευση της πυρηνικής ενέργειας χωρίς να υπολογίζουμε
τις συνέπειες. Οπότε, η EKE στα δύσκολα φαίνεται. Από την άλλη, οι εταιρείες
υποχρεώνονται, πλέον, να υιοθετούν αρχές και δράσεις. Δείτε τι έπαθε η ΝΙΚΕ:
ξαφνικά, σε Ευρώπη και Αμερική, σταμάτησαν να αγοράζουν τα προϊόντα της,
επειδή διαδόθηκε ότι εκμεταλλευόταν τα παιδάκια στο Βιετνάμ.
Πιστεύετε ότι πρέπει να υπάρχει νομοθετικό πλαίσιο ή να ισχύει ο κανόνας
της αυτορρύθμισης για ενέργειες εταιρικής κοινωνικής ευθύνης;
Πάντα υπάρχει το νομοθετικό πλαίσιο. Υπάρχουν πάντα νόμοι για το περιβάλλον,
για την οικονομική διαφάνεια κ.λπ. Αυτή είναι η δουλειά των κυβερνήσεων. Να
νομοθετούν. H κοινωνία έχει υποχρέωση να οριοθετεί μέχρι ποιου σημείου
επιτρέπεται να φτάσουν οι επιχειρήσεις. Οι επιχειρηματίες είναι μέρος της
κοινωνίας και «εμείς» δεν είμαστε μόνο οι «αγορές» τους. Οι εταιρείες
δημιουργούνται, νομιμοποιούνται, αναπτύσσονται και συντηρούνται από μας. Δεν
είμαστε απλώς ένα κομμάτι της αγοράς – και με αυτή την έννοια εναπόκειται σε
μας ο έλεγχος.
Υπάρχει η καχυποψία ότι η κοινωνική εταιρική ευθύνη είναι πολλά λόγια και
λίγες πράξεις. Ότι το κόστος των ενεργειών μετακυλίεται στον καταναλωτή, και
ότι είναι περισσότερο ένα εργαλείο δημοσίων σχέσεων παρά μία τομή στην
κοινωνικά υπεύθυνη συμπεριφορά.
Ναι, πολλά από αυτά που λέτε ισχύουν. Θα είμαι ειλικρινής μαζί σας. Εγώ αυτούς
τους ανθρώπους διδάσκω, τους επιχειρηματίες και τους διευθυντές τους. Και
αναγνωρίζω ότι, σε μεγάλο βαθμό, η EKE είναι δημόσιες σχέσεις. Παρ’ όλα αυτά,
υπάρχει μια στροφή προς τις κοινωνικές δράσεις από τις ίδιες τις επιχειρήσεις.
Είναι αυτονόητο το γιατί: δεν θέλουν να ακούγονται αρνητικά σχόλια γι’ αυτές.
Και, ακόμη, επειδή υπάρχει μια αντίληψη που διευρύνεται σε όλο τον κόσμο: ότι
οι άνθρωποι μπορεί να στραφούν εναντίον σου πολύ γρήγορα και να σε
«τιμωρήσουν», αν ξεπεράσεις το όριο. Με λίγα λόγια, να σε σαμποτάρουν. Άρα,
αυτό που πράγματι επιθυμούν οι εταιρείες είναι να προστατέψουν τα συμφέροντά
τους. Διαπιστώνουν ότι αξίζει τον κόπο να είσαι καλός γείτονας. Αν σέβεσαι τις
αρχές της κοινότητας, τότε οι άνθρωποι έρχονται σε σένα, είναι φιλικοί μαζί
σου. Αυτό έκαναν τα Ben&Jerry, αυτό έκανε το BODY SHOP, κ.λπ. Αν
πραγματικά προσφέρεις κοινωνικό έργο, μπορείς να χρεώσεις λίγο παραπάνω και
κανένας να μην ενοχληθεί, γιατί ξέρουν ότι κάνεις το σωστό.
Σιγά – σιγά αρχίζουν μερικοί να το αντιλαμβάνονται. Ή, μάλλον, αρχίζουν να
συνειδητοποιούν ότι έχουν ευθύνη απέναντι στην κοινωνία. Και η αλήθεια είναι
ότι δεν έχουν ιδέα τι να κάνουν. Όλοι στις πολυεθνικές εταιρείες νομίζουν ότι
ξέρουν τα πάντα. H αλήθεια είναι ότι τρέμουν από τον φόβο τους. Αυτοί οι
άνθρωποι είναι μηχανικοί ή mba’s, και δεν έχουν ιδέα από κοινωνική
ανθρωπολογία, ιστορία, κοινωνιολογία, ψυχολογία. Είναι αυτό που λέμε
«απολίτιστοι». Κάθε μέρα πάνε στο γραφείο διαθέτοντας μια τεράστια δύναμη που
δεν ξέρουν πώς να τη διαχειριστούν. Και ο μόνος τρόπος να βγουν από την άγνοια
και να ξεπεράσουν τον φόβο τους είναι να ενταχθούν στην κοινωνία των πολιτών,
να συναναστραφούν με ανθρώπους των γραμμάτων, με πολιτικά σκεπτόμενα άτομα. Να
μπουν σε έναν ανοικτό διάλογο. Αυτή η διαφάνεια μπορεί να έχει καθυστερήσει,
αλλά είναι πολύ σημαντικό να ξέρει ο επιχειρηματίας ότι οι νόμοι του εμπορίου
έρχονται δεύτεροι και ότι η ευημερία του προέρχεται από την επιβράβευσή του
από την κοινωνία. Και οι εταιρείες που προχωρούν σε αυτόν τον δρόμο είναι οι
πιο πετυχημένες. Πρέπει να δώσεις λίγο για να πάρεις περισσότερο…
H πράσινη στρατηγική είναι το στοίχημα του 21ου αιώνα
Στην ερώτηση, αν η παγκοσμιοποίηση έχει φέρει αμηχανία στην Αριστερά, η
οποία φαίνεται να μην έχει καταφέρει ακόμα να μορφώσει όραμα και ξεκάθαρη
πολιτική απάντηση στα διλήμματα της νέας εποχής, ο Jeremy Rifkin απαντά:
Ξέρετε ότι εγώ δουλεύω πολύ και με κεντροδεξιά και με κεντροαριστερά κόμματα.
Έχω συζητήσει σε βάθος αυτό το πρόβλημα με πολιτικούς ηγέτες σε όλο τον κόσμο,
στους οποίους επισημαίνω ότι χρειάζεται να κάνουν «αναβάθμιση» για τον 21ο
αιώνα. H κεντροαριστερή παράδοση, με το μήνυμα της αλληλεγγύης και της
κοινωνικής συνοχής, παραμένει αίτημα της κοινωνίας, αλλά πρέπει να
εκσυγχρονιστεί για να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις του 21ου αιώνα. Όλοι
ακούγονται σαν να μιλάνε για το ’60 και όχι για το 2110. H
χριστιανοδημοκρατική Δεξιά, που ήταν πάντοτε υπέρ του ανοίγματος των αγορών,
πρέπει επίσης να εκσυγχρονιστεί, γιατί πλέον δεν μιλάμε για αγορές αλλά για
παγκόσμια δίκτυα.
Στα τελευταία μου πέντε βιβλία πιστεύω ότι εκφράζονται οι βασικές παγκόσμιες
προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε – η ανάγκη να ξαναδούμε τα θέματα της εργασίας
και τις συλλογικές συμβάσεις, τα τεράστια ηθικά, κοινωνικά, πολιτικά και
οικονομικά θέματα που προκύπτουν από το πέρασμα από την εποχή της χημείας και
της φυσικής στην εποχή της βιοτεχνολογίας. Για να λέμε την αλήθεια, είναι
θέματα που ώς τώρα δεν έχουμε αγγίξει καν.
Στη συνέχεια έλεγα ότι πρέπει να αναζητήσουμε μια στρατηγική εξόδου από το
πετρέλαιο και το αέριο, και δείτε τι έγινε. Ξέρετε ότι μπορεί να έχουμε
εξαφανιστεί σε 50 χρόνια; Υπερβάλλω, βεβαίως. Αλλά δημοσιεύτηκε στον Τύπο,
πριν από δύο εβδομάδες, ένα από τα χειρότερα νέα για το μέλλον της
ανθρωπότητας και πέρασε στα «ψιλά» των «New York Times»: Το «Scientific
Journal» δημοσίευσε την έρευνα μιας ομάδας επιστημόνων που πήγαν στην Αρκτική
για να κάνουν γεωλογική καταγραφή των αερίων στην παγκόσμια ατμόσφαιρα. Και τι
βρήκαν; H συγκέντρωση των αερίων του φαινόμενου του θερμοκηπίου (global
warming gases) στην ατμόσφαιρα, που προέρχονται κυρίως από τη βιομηχανική
ανάπτυξη, βρίσκεται στα υψηλότερα επίπεδα των τελευταίων… 650.000 ετών!
Καταλαβαίνουμε τι πραγματικά σημαίνει αυτό; Βλέπουμε το πιο τρομακτικό πείραμα
να εξελίσσεται σε πραγματικό χρόνο και δεν «αξίζει» ούτε για είδηση πρώτης
σελίδας! Χρειαζόμαστε μια πράσινη στρατηγική για τον κόσμο. Και θεωρώ ότι αυτό
είναι το στοίχημα της Ευρώπης για τον κόσμο του 21ου αιώνα.
