Σρεμπρένιτσα: ο θρίαμβος του κακού

Ένα άψυχο, μαρτυρικό χέρι μέσα στο γαντοφορεμένο χέρι της Ιστορίας. Και

δίπλα, ένα μήνυμα. Da vidis, da znas, da pamtis. Δες, μάθε, θυμήσου. H

γιγαντοαφίσα έχει τοποθετηθεί στο κέντρο του Βελιγραδίου. Ίσως όμως θα έπρεπε

να έχει αναρτηθεί σε πολλές ακόμα πόλεις του κόσμου – των ελληνικών μη

εξαιρουμένων.

Δέκα χρόνια συμπληρώνονται τη Δευτέρα από τη σφαγή της Σρεμπρένιτσα, τη

μεγαλύτερη σφαγή που έχει διαπραχθεί στην Ευρώπη μετά τον B’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Πενήντα χιλιάδες άνθρωποι θα βρεθούν την ίδια ημέρα στην περιοχή, προκειμένου

να συμμετάσχουν σε μια τελετή οδύνης και μνήμης.

Ένας από αυτούς θα είναι και ο Μεβλούντιν Όριτς, ένας 35χρονος Βόσνιος

μουσουλμάνος που θα έπρεπε, καθώς λέει, να είναι νεκρός. Ο Μεβλούντιν δεν ζει

πια στη Σρεμπρένιτσα αλλά «επιστρέφει» συνεχώς σε αυτήν, σε εκείνη τη μέρα του

Ιουλίου του 1995 που χρειάστηκε να μείνει ακίνητος, παριστάνοντας τον νεκρό,

με το αίμα του εξαδέλφου του να τον μουσκεύει, επί δέκα ώρες, προκειμένου να

γλιτώσει από τις δυνάμεις των Σερβοβοσνίων, τους άνδρες του Μλάντιτς και του

Κάρατζιτς. Τα θυμάται όλα, ερήμην του. Τους Ολλανδούς κυανόκρανους που δεν

μπόρεσαν, ή δεν θέλησαν, να τον προστατεύσουν, τη μυρωδιά του θανάτου, τον

φόβο.

Κανένας πόλεμος δεν είναι καθαρός και ο πόλεμος της Βοσνίας δεν αποτελεί

εξαίρεση. Ο Σέες Βίμπες, καθηγητής Κοινωνικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του

Άμστερνταμ, είναι κατηγορηματικός. «Δεν μπορεί κανείς να δει στον πόλεμο αυτό

μόνο άσπρο και μαύρο», λέει στα «NEA». «Θηριωδίες διαπράχθηκαν από όλες τις

πλευρές. Οι κλίμακες, ωστόσο, διαφέρουν. Οι Σερβοβόσνιοι σκότωσαν τους

περισσότερους. H σφαγή της Σρεμπρένιτσα ήταν πράγματι ένας θρίαμβος του

κακού». Ο δρ Βίμπες ήταν ένας από τους ανεξάρτητους ερευνητές που

επιφορτίστηκαν το 1996 από την ολλανδική κυβέρνηση με το δύσκολο έργο της

διερεύνησης των γεγονότων της Σρεμπρένιτσα. Είναι ένας από τους συντάκτες της

έκθεσης των 7.000 σελίδων που δημοσιοποιήθηκε τον Απρίλιο του 2002 οδηγώντας

στην παραίτηση της κυβέρνησης Κοκ.

Χρειάστηκε να περάσουν ακόμα δύο χρόνια για να παραδεχθεί η σερβοβοσνιακή

κυβέρνηση τη σφαγή 8.000 μουσουλμάνων στη Σρεμπρένιτσα. Χρειάστηκε ένας ακόμα

χρόνος για να επιβεβαιώσει στη Χάγη ο Ουέσλι Κλαρκ, πρώην διοικητής των

συμμαχικών δυνάμεων στον πόλεμο του Κοσόβου, ότι ο πάλαι ποτέ κραταιός άνδρας

της Γιουγκοσλαβίας, ο Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς, ήταν εκ των προτέρων ενήμερος.

Χρειάστηκε, τέλος, να περάσουν δέκα χρόνια από τη σφαγή προκειμένου να

ξεκινήσουν οι ελληνικές αρχές προκαταρκτική έρευνα για «ενδεχόμενη ανάμειξη

Ελλήνων πολιτών»…

Θλιβερό παρόν Ελλήνων εθελοντών

Ο δρ Βίμπες δηλώνει «πραγματικά έκπληκτος» με την καθυστέρηση της έναρξης

ελληνικής έρευνας. Στο τμήμα της έκθεσης που συνέταξε, άλλωστε, έπειτα από

δεκάδες συνεντεύξεις, πολυετή έρευνα σε αρχεία και μελέτη πολλών βιβλίων –

μεταξύ άλλων και της «Ανίερης Συμμαχίας» του Τάκη Μίχα – γίνεται σαφής αναφορά

στην Ελληνική Ομάδα Εθελοντών: Συστάθηκε τον Μάρτιο του 1995 και ήταν «πλήρως

ενσωματωμένη» στο Σώμα του Δρίνου, από τις πλέον σκληροτράχηλες

παραστρατιωτικές ομάδες των Σερβοβοσνίων. H Ομάδα αυτή, περίπου 100 άτομα,

έδωσε ένα θλιβερό «παρών» στη Σρεμπρένιτσα. Δύο από τα μέλη της άλλωστε το

επιβεβαίωσαν πέρυσι, με υπερηφάνεια, στον «Ταχυδρόμο» και τον Στέλιο Βραδέλη.

Σύμφωνα με τον δρ Βίμπες, η παρουσία των Ελλήνων στη Σρεμπρένιτσα αποκαλύφθηκε

μέσω μιας τηλεφωνικής συνομιλίας που υπέκλεψε ο μουσουλμανικός στρατός: σε

αυτήν, ο Μλάντιτς ενθάρρυνε τους Έλληνες να αναρτήσουν στη Σρεμπρένιτσα την

ελληνική σημαία (όπερ και εγένετο) και να καταγράψουν το όλο γεγονός σε

βίντεο, «για λόγους προπαγάνδας». Δύο μήνες αργότερα, τέσσερα μέλη της Ομάδας

παρασημοφορούνταν από τον Κάρατζιτς.

Και μισθοφόροι. Όπως επισημαίνει ωστόσο ο δρ Βίμπες, στη Βοσνία δεν

πολέμησαν μόνο Έλληνες εθελοντές. «Περισσότεροι από 4.000 μισθοφόροι από τη

Ρωσία, την Ουκρανία, τη Ρουμανία και την Ελλάδα στήριξαν διάφορες

παραστρατιωτικές ομάδες». Στην πραγματικότητα, όλα τα αντιμαχόμενα μέρη είχαν

στο πλευρό τους μισθοφόρους και εθελοντές. Υπήρξαν και Ολλανδοί μισθοφόροι –

στο πλευρό των Κροατών. H Ολλανδία, όμως, εντόπισε και προσήγαγε σε δίκη τους

ανθρώπους αυτούς από «το 1996 ή το 1997», όπως λέει ο Ολλανδός καθηγητής.

H ελληνική «ανάμειξη» στον πόλεμο δεν περιορίστηκε στους εθελοντές που

έσπευσαν, από μια κακώς νοούμενη αλληλεγγύη, να βοηθήσουν τον «αδελφό σερβικό

λαό», ούτε στους μισθοφόρους. H χώρα μας παραβίασε επανειλημμένα το εμπάργκο

παρέχοντας στις δυνάμεις του Μλάντιτς και του Κάρατζιτς ποικίλη στρατιωτική

βοήθεια και «διευκολύνσεις». Το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (ΔΠΔ) έχει

ολοκληρώσει όλες τις έρευνες για την πρώην Γιουγκοσλαβία από το τέλος του

2004. Άλλα κατηγορητήρια δεν πρόκειται να εκδοθούν. Όταν «TA NEA»

επικοινώνησαν με το γραφείο της εισαγγελέως ντελ Πόντε προκειμένου να μάθουν

αν διερευνήθηκε ποτέ η ελληνική εμπλοκή, η απάντηση ήταν «ουδέν σχόλιον». Όπως

δείχνουν τα πράγματα, την ευθύνη την αναλαμβάνει πλέον αποκλειστικά η ελληνική

Δικαιοσύνη – και η συνείδησή μας.

Το χρονικό μιας σφαγής

* Απρίλιος 1992: Αρχίζει ο πόλεμος της Βοσνίας.

* Απρίλιος 1993: Ο ΟΗΕ ανακηρύσσει τη Σρεμπρένιτσα και έξι ακόμα

περιοχές «ασφαλείς θύλακες». 350 Ολλανδοί κυανόκρανοι στη Σρεμπρένιτσα.

* 6 Ιουλίου 1995: Οι σερβοβοσνιακές δυνάμεις ξεκινούν την επίθεσή τους

εναντίον της Σρεμπρένιτσα.

* 11 Ιουλίου: Κατάληψη της Σρεμπρένιτσας. 15.000 κάτοικοι, κυρίως

άνδρες, επιχειρούν να διαφύγουν στην Τούζλα, στη Βορειοδυτική Βοσνία. Ακόμα

25.000, κυρίως γυναικόπαιδα και ηλικιωμένοι, καθώς και Ολλανδοί κυανόκρανοι,

καταφεύγουν στη βάση του ΟΗΕ στο Ποτόκαρι.

* 12-17 Ιουλίου: Οι σερβοβοσνιακές δυνάμεις επιδίδονται σε ένα όργιο

σφαγών.

* Οκτώβριος 1995: Υπογράφεται η ειρηνευτική συμφωνία του Ντέιτον.

H φρίκη σε αριθμούς

* 8.000 Βόσνιοι μουσουλμάνοι άρρενες, κάθε ηλικίας, σφαγιάστηκαν

στη Σρεμπρένιτσα.

* 60 μαζικοί τάφοι έχουν βρεθεί.

* 8 χρόνια πέρασαν μέχρι να αρχίσει η Σρεμπρένιτσα να θάβει τους

νεκρούς της.

* 1.329 θύματα αναπαύονται σήμερα στο Ποτόκαρι.

* 570 προσφάτως αναγνωρισμένα θύματα θα ενταφιαστούν στο Ποτόκαρι τη

Δευτέρα.

* 8 πρώην ανώτεροι Σερβοβόσνιοι αξιωματούχοι παραδόθηκαν

«οικειοθελώς» τους τελευταίους μήνες στο ΔΠΔ της Χάγης.

* 12 από τους Σερβοβόσνιους αξιωματούχους που έχουν κατηγορηθεί για

εγκλήματα στη Σρεμπρένιτσα διαφεύγουν ακόμα. Ανάμεσά τους και οι πρωτεργάτες

της σφαγής, Ράντοβαν Κάρατζιτς και Ράτκο Μλάντιτς.

* 6.000 άνθρωποι, το 75% μουσουλμάνοι, έμεναν στη Σρεμπρένιτσα

πριν από τον πόλεμο.

* 3.500 άνθρωποι, το 20% μουσουλμάνοι, διαμένουν στη Σρεμπρένιτσα

σήμερα.

* Οι 3.250 είναι άνεργοι…