«Αρχόντισσα» ονόμαζαν παλιότερα την Ξάνθη, την εποχή εκείνη που ο γνωστός

αρωματικός καπνός της ισοδυναμούσε με χρυσάφι. Σήμερα, δίπλα στην περίφημη

μυρωδιά του καπνού έρχεται αυτή της ζάχαρης να τονώσει την ατμόσφαιρα, ενώ την

ίδια στιγμή καθάριος αέρας καταφθάνει από την οροσειρά της Ροδόπης και

ενώνεται με την αύρα της θάλασσας, δίπλα στον Νέστο και τη λίμνη Βιστωνίδα.

Όσες μυρωδιές γεμίζουν τον αέρα, άλλες τόσες πολιτισμικές ταυτότητες φυλών και

ανθρώπων έρχονται να προστεθούν φτιάχνοντας το μοναδικό χαρμάνι της σύγχρονης

Ξάνθης. Μιας επαρχιακής πόλης, πρωτεύουσας νομού. Ενός αστικού κέντρου που

μοιάζει με σταυροδρόμι. Ενός τόπου που δεν είναι ορεινός, ούτε καμπίσιος, ούτε

παραθαλάσσιος. Δεν είναι η Ξάνθεια του Στράβωνα ούτε το Ισκέτσε των Οθωμανών.

Είναι η Ξάνθη της Ελλάδας, που έχει αγωνιστεί στο πέρασμα του χρόνου για να

μας δείξει ότι πρέπει να την θυμόμαστε και να την σεβόμαστε.

Για να εκτιμήσεις μια πόλη σαν την Ξάνθη, θα πρέπει πρώτα να διαβάσεις την

πολυτάραχη Ιστορία της περιοχής και κατόπιν να συνειδητοποιήσεις τον

πολυπολιτισμικό χαρακτήρα της πόλης. Θα πρέπει να αναγνωρίσεις πως πρόκειται

για μία και μόνη κοινότητα, που στις αγκάλες της χωράει τους αυτόχθονες

Θράκες, τους πρόσφυγες από την Μικρά Ασία, τους Αρμένηδες, τους χριστιανούς,

τους μουσουλμάνους, τους πομάκους. Όλους τους δέχεται και κανέναν πια δεν

διώχνει. Όλους τους θέλει, γιατί όλοι είναι Έλληνες και όλοι μαζί κάνουν την

Ξάνθη, ένα αστικό κέντρο που ενσωματώνει όλες τις τάσεις.

O Άγιος Νικόλαος στο Πόρτο Λάγος

H παλιά πόλη της Ξάνθης είναι ένα από τα καλύτερα διατηρημένα αρχιτεκτονικά

σύνολα σε όλη τη Μακεδονία και τη Θράκη και αποτελεί πραγματικό στολίδι για

ολόκληρο τον νομό. H ομορφιά της είναι τέτοια, που θυμίζει σκηνικό από ταινία

εποχής που μεταφέρει τον… θεατή σε χρόνια παλιά, τότε που οι μεγάλοι

καπνέμποροι μιας ποικιλίας ανατολικών καπνών και τα τιτάνια καπνομάγαζα

ξεχωριστής αρχιτεκτονικής βοηθούσαν στην οικονομική άνθηση της πόλης. Αυτό το

σκηνικό συμπληρώνεται από τη συνάντηση πολιτισμών με διαφορετική θρησκεία σε

ένα… σαββατιάτικο παζάρι που επιβάλλεται να δείτε από κοντά.



Αξίζει να δείτε

* H καρδιά του οικισμού της παλιάς πόλης της Ξάνθης κτυπά στην

πλατεία Μητροπόλεως, η οποία μπορεί να αποτελέσει ένα πολύ καλό

εφαλτήριο για τους περιπάτους σας, καθώς γύρω από αυτήν υπάρχουν τα

σημαντικότερα κτίρια. Δύο από αυτά είναι το Στάλειο Νηπιαγωγείο και η

Δημοτική Πινακοθήκη Ξάνθης, που στεγάζεται σε ένα αναπαλαιωμένο κτίριο

της οδού Ορφέως.

* Στο Λαογραφικό Μουσείο ο επισκέπτης εντυπωσιάζεται από την

αρχιτεκτονική και τις τοιχογραφίες του παλιού αρχοντικού στο οποίο στεγάζεται.

Στη συνέχεια όμως, το… καύχημα της παλιάς πόλης της Ξάνθης ταξιδεύει τον

επισκέπτη στον προγονικό βίο. Στην καρδιά του θα δείτε τη λατέρνα, τα οικιακά

σκεύη, τα ποικιλόμορφα κοσμήματα, τα γεωργικά εργαλεία και τις θρακιώτικες

στολές. Παράλληλα, στις εικαστικές δημιουργίες σχηματοποιείται το σήμα

κατατεθέν της πόλης, ο καπνός.

* Παναγία Καλαμούς, Παναγία Αρχαγγελιώτισσα και Ταξιάρχες. Σε

διάταξη ισόπλευρου τριγώνου τα τρία μοναστήρια είναι στενά συνδεδεμένα με την

Ιστορία της πόλης, καθώς βρίσκονται ακριβώς από πάνω της. Στέκονται εκεί για

να θυμίζουν τις εποχές που στην περιοχή υπήρχε ένας μεγάλος αριθμός μοναχών.

Τα τρία αυτά μοναστήρια είναι τα μόνα που διασώθηκαν. Ξεχωριστής ομορφιάς,

μέσα από ένα καταπράσινο τοπίο, είναι και η διαδρομή μέχρι να φτάσετε εκεί.

* Στο παζάρι της παλιάς πόλης, μικροπωλητές, πλανόδιοι,

παραγωγοί τροφίμων και πωλητές ειδών ένδυσης και υπόδησης προσφέρουν την

πραμάτεια τους. Οι πάγκοι είναι γεμάτοι από παραδοσιακές δημιουργίες

αργυροχρυσοχοΐας, υφαντικής, κεντητικής, κεραμικής και διακοσμητικής τέχνης.

Αντικείμενα χειροποίητα, φτιαγμένα με τον τρόπο που οι Ξανθιώτες βρήκαν από

τους προγόνους τους. Είδη λαϊκής τέχνης που διακρίνονται για την αισθητική

τους τελειότητα. Μπορείτε ακόμα να βρείτε τρόφιμα πάσης φύσεως και είδη

φυσικής διατροφής, προϊόντα από τη γη της Ξάνθης, καθώς επίσης και ενδύματα,

υποδήματα και λευκά είδη.

Καπνισμένα κτίρια στην παλιά πόλη

Στην, αμφιθεατρικά κτισμένη, παλιά πόλη της Ξάνθης έχουν μείνει ανεξίτηλα τα

σημάδια από την εποχή των μεγάλων καπνεμπόρων. Άλλωστε, τα κτισμένα σε

νεοκλασική γραμμή, αναπαλαιωμένα αρχοντικά, που ήταν σπίτια καπνεμπόρων, την

χαρακτηρίζουν. Ένα απ’ αυτά είναι το κτίριο στο οποίο στεγάζεται το δημαρχείο

Ξάνθης και κτίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα από τον καπνέμπορο Μωυσή. Κοντά

στην πλατεία Μητροπόλεως, ο επισκέπτης θα δει το αρχοντικό του Στάλιου, στο

οποίο σήμερα στεγάζεται το νηπιαγωγείο της περιοχής. Ο Π. Στάλιος ήταν από

τους μεγαλύτερους καπνεμπόρους και ο ιδρυτής του Στάλειου Νηπιαγωγείου.

Νότια της πόλης βρίσκονται οι καπναποθήκες, οι οποίες κτίσθηκαν από μαστόρους

της Ηπείρου και της Δυτικής Μακεδονίας έως το 1912. Κάποιες από τις παλιές

καπναποθήκες έχουν ήδη ανακαινιστεί. Στην καπναποθήκη της οδού Αποστόλων και

Οδυσσέως Ανδρούτσου στεγάζεται η Ακαδημία Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης, ενώ

στην καπναποθήκη της πλατείας Μπαλτατζή στεγάζεται το Κέντρο Απασχόλησης

Ηλικιωμένων Δήμου Ξάνθης.



6+1 σημεία που πρέπει να ξέρετε για την καλλιέργεια του καπνού στην Ξάνθη

1. Στην Ξάνθη αλλά και γενικότερα στη Θράκη αναπτύχθηκε η καλλιέργεια μιας

ποικιλίας ανατολικών καπνών, του μπασμά. H σταθερή αύξηση της χρήσης

του καπνού και του εμπορίου συνετέλεσαν ώστε να δημιουργηθεί, την εποχή της

Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, μια ξεχωριστή επαγγελματική ομάδα, το ισνάφι των

Τουτουντζήδων.


2. H Ξάνθη, η οποία παρήγαγε τον «βασιλέα των καπνών», έγινε το κέντρο

όπου και αναπτύχθηκαν οι τρεις μεγαλύτερες καπνοβιομηχανίες της Ελλάδας.


3. H σπορά στα καπνοφυτώρια αρχίζει από τις 15 Μαρτίου, ενώ τέλος Μαΐου με

αρχές Ιουνίου οι καπνοκαλλιεργητές αρχίζουν τη μεταφύτευση των φυτών για να

καταλήξουν, δύο μήνες αργότερα, στη συγκομιδή των φύλλων αρχίζοντας από τα

πατόφυλλα (τα κάτω φύλλα) που ωριμάζουν πρώτα, όταν τα φύλλα μεταφερθούν με

καλάθια στο σπίτι, ακολουθεί το μπούρλιασμα, όπου περνάνε τα φύλλα σε

αρμαθιές, τις οποίες κρεμάνε στα ξηραντήρια από 8 έως 15 ημέρες για να

ξεραθούν. Στη συνέχεια τα πασταλιάζουν και τα τοποθετούν με απόλυτη τάξη στα

καπάκια, για να σιδερωθούν.


4. Τέλος, γίνεται η δεματοποίηση του καπνού στο σεντούκι (ξύλινη

κατασκευή), όπου διατηρούνται σε καλή κατάσταση έως τη στιγμή της εκτίμησης,

πώλησης, και μεταφοράς τους στις καπναποθήκες. Το δέμα ανοίγεται σε ξύλινα

τελάρα με συρμάτινη βάση ή λινάτσα για αερισμό και ύγρανση του καπνού.


5. Ακολουθεί η διαλογή και ο διαχωρισμός κατά μέγεθος και ποιότητα και στη

συνέχεια τοποθετούνται σε μικρά ξύλινα κιβώτια. Οι τόγκες (δέματα) γίνονται σε

ειδική ξύλινη κατασκευή, που όταν έρθει η ώρα της πώλησης τοποθετούνται στην

ξύλινη πρέσα με τα αδράχτια.


6. Από το μάσημα του καπνόφυλλου ώς το σημερινό τσιγάρο ο καπνός γνώρισε

πολλούς τρόπους χρήσης. Από το 1860 η κοπή του καπνού γίνεται με το χέρι, στο

χαβάνι, και παρασκευάζονται στριφτά τσιγάρα. Αργότερα, για λόγους ελέγχου και

φορολογίας, ο κομμένος καπνός διατίθεται μόνο από τα κρατικά καπνοκοπτήρια.


H κοπή του καπνού με το χαβάνι απαγορεύτηκε το 1926, ενώ η πρώτη μηχανή

παρασκευής τσιγάρων στην Ελλάδα ήρθε το 1895.

ΔΙΑΜΟΝΗ

Είναι φρόνιμο να κλείσετε δωμάτιο πριν από την επίσκεψή σας. Γενικά, η

ξενοδοχειακή υποδομή της Ξάνθης είναι σε συνεχή φάση ανάπτυξης, αλλά για τα

δεδομένα της πόλης θεωρείται αρκετά καλή. Τα παρακάτω ξενοδοχεία αναφέρονται

ενδεικτικά:

«Z Palace» 25410-64.414

«Έλενα» 25410-63.901

«Ορφέας» 25410-20.121

«Ξανθίππειον» 25410-77.061

«Νατάσα» 25410-21.521

«Νέστος» 25410-27.531

ΦΑΓΗΤΟ

Στα εστιατόρια που είναι διάσπαρτα στο κέντρο και την υπόλοιπη πόλη αλλά και

στα παραδοσιακά κουτούκια της παλιάς πόλης θα ανακαλύψετε πολλές τοπικές

γεύσεις. Ενδεικτικά αναφέρουμε τα παρακάτω: «Ερωδιός»: Μεζέδες και

μεγάλη ποικιλία πιάτων. Αγ. Αθανασίου 2. Τηλ.: 25410-74.806. «Κήπος»:

Παραδοσιακές, και όχι μόνο, συνταγές. B. Σοφίας 5. Τηλ.: 25410-74.403.

«Κληματαριά»: Ελληνική κουζίνα με ξεχωριστά μαγειρευτά πιάτα. Κεντρική

Πλατεία. Τηλ.: 25410-22.408. «Ξανθίππη»: Θαλασσινά, κρεατικά και

μαγειρευτά πιάτα. 1ο χλμ. Ξάνθης – Σταυρούπολης. Τηλ.: 25410-23.627. «Το

Κτήμα»: Ελληνική κουζίνα με μεγάλη ποικιλία πιάτων. 4ο χλμ. Ξάνθης –

Λάγους. Τηλ.: 25410-21.010. Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να γνωρίζετε πως η Ξάνθη

δεν ενδείκνυται για όσους έχουν… σάκχαρο. Αυτό, γιατί η πόλη φημίζεται για

τα σουτζούκ λουκούμ, τους χαλβάδες, τις καριόκες και φυσικά τα περίφημα

σιροπιαστά γλυκά αλλά και τις κρέμες από φρέσκο γάλα (εκεί θα μπορούσε κάποιος

να κατατάξει και το απίστευτο καζάν ντιμπί).

(Πηγή: Εθνολογικό Λαογραφικό Μουσείο Θράκης)

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΚΛΑΙΡΗ ΜΟΥΣΤΑΦΕΛΛΟΥ