Tο ΔNT αποτυγχάνει ξανά

Πέρασαν έξι χρόνια από τη μοιραία εκείνη συνάντηση του Διεθνούς Νομισματικού

Ταμείου στο Χονγκ Κονγκ, λίγο πριν από την παγκόσμια οικονομική κρίση. Ήμουν

εκεί. Τι παράξενη συνάντηση που ήταν… Για όσους παρατηρούσαν με προσοχή τις

εξελίξεις ήταν φανερό ότι η κρίση ήταν θέμα χρόνου. H απελευθέρωση των

κεφαλαιαγορών ήταν ο φταίχτης, που άφηνε εκτεθειμένες τις χώρες στις ξαφνικές

μεταβολές της διεθνούς ροής κεφαλαίων, για να μην πούμε στους κερδοσκόπους.

Και όμως, το ΔΝΤ επεδίωκε να αλλάξει το καταστατικό του, ώστε να επιβάλει στις

χώρες να απελευθερώσουν τις κεφαλαιαγορές τους, αγνοώντας το γεγονός ότι κάτι

τέτοιο δεν οδηγούσε στην τόνωση της ανάπτυξης ή σε περισσότερες επενδύσεις,

παρά μόνο σε μεγαλύτερη αστάθεια. Οι κρίσεις που ξέσπασαν αργότερα εκείνη τη

χρονιά κλόνισαν την εμπιστοσύνη προς το ΔΝΤ και προκάλεσαν συζητήσεις για την

ανάγκη «ανασχηματισμού της διεθνούς οικονομικής αρχιτεκτονικής».

Τώρα, έξι χρόνια μετά, μπορούμε να πούμε ότι οι συζητήσεις αυτές δεν οδήγησαν

σε ουσιαστικές αλλαγές. Το αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών και το ΔΝΤ

ήξεραν, ή τουλάχιστον ήλπιζαν, ότι όταν θα περάσει η κρίση, η προσοχή του

κόσμου θα στραφεί αλλού. Παρά τα λάθη τους στην πολιτική αντιμετώπισης της

κρίσης, σε αυτό το σημείο είχαν δίκιο.

Το ΔΝΤ δεν κατάλαβε ότι τα οικονομικά προβλήματα είναι – συχνά – πιο

πολύπλοκα από όσο νομίζει, ενώ πολλές φορές βρέθηκε μπλεγμένο σε θέματα

πολιτικής που δεν ήταν της αρμοδιότητάς του. Αφού άσκησε κριτική σε χώρες της

Ανατολικής Ασίας για έλλειψη διαφάνειας, παραδέχθηκε ότι η λειτουργία του δεν

χαρακτηριζόταν από απόλυτη διαφάνεια και έτσι ξεκίνησε μεταρρυθμίσεις.

Δυστυχώς, δεν έχει ακόμη αναγνωρίσει τη βασική αξία της μοντέρνας δημοκρατίας:

το δικαίωμα των πολιτών να γνωρίζουν.

Τι δεν κατάλαβε

Μετά την αποτυχία της βοήθειας προς την Αργεντινή, το ΔΝΤ κατάλαβε την ανάγκη

για εναλλακτική προσέγγιση των προβλημάτων υπερχρέωσης των χωρών. Δυστυχώς,

όμως, δεν κατάλαβε ότι επειδή είναι ο μεγαλύτερος πιστωτής των αναπτυσσόμενων

χωρών, δεν θα μπορούσε ποτέ να θεωρηθεί από αυτές ως αμερόληπτος κριτής και,

ως εκ τούτου, δεν θα μπορούσε να έχει κεντρικό ρόλο σε τέτοια ζητήματα.

Το ΔΝΤ ποτέ δεν κατάλαβε πλήρως τα πολιτικά και οικονομικά ζητήματα στα οποία

βασίζονται οι νόμοι περί χρεοκοπίας. Μετά τη σημαντική πίεση της παγκόσμιας

κοινής γνώμης, συμφώνησε τελικά στη δημιουργία προγραμμάτων διαγραφής χρεών

για τις πιο φτωχές χώρες. Προς απογοήτευση όλων, όμως, έθεσε πολύ υψηλά

στάνταρντς γι’ αυτό, με αποτέλεσμα μόνο λίγες χώρες να καταφέρνουν να

εξασφαλίσουν τέτοιες ρυθμίσεις για διαγραφή χρεών.

Τουλάχιστον, στη Μέση Ανατολή το ΔΝΤ αναγνώρισε ότι η εφαρμογή υπερβολικά

αυστηρής δημοσιονομικής πολιτικής οδήγησε σε οικονομική επιβράδυνση. Παρά το

γεγονός αυτό, το ΔΝΤ πίεσε για την εφαρμογή ανάλογης πολιτικής στην περίπτωση

της Αργεντινής, όταν η χώρα βρέθηκε αντιμέτωπη με την κρίση, με καταστροφικά

αποτελέσματα τα οποία ήταν προβλέψιμα.

Απογοήτευση

Όσοι περίμεναν σημαντικές αλλαγές στη διεθνή αρχιτεκτονική των

χρηματοδοτήσεων, απογοητεύτηκαν με όσα συνέβησαν τα τελευταία έξι χρόνια.

Υπάρχουν ισχυρά συμφέροντα που θέλουν τα πράγματα να μείνουν όπως είναι. Άλλο

πράγμα είναι να αλλάζει κανείς τις θέσεις των καθισμάτων γύρω από τραπέζι και

άλλο να αλλάζει κανείς το ίδιο το τραπέζι ή όσους κάθονται σε αυτό.

Έτσι, δεν αποτελεί έκπληξη που άλλη μια ετήσια συνάντηση του ΔΝΤ

πραγματοποιήθηκε χωρίς να γίνουν θετικά βήματα προς τον «ανασχηματισμό της

διεθνούς οικονομικής αρχιτεκτονικής». Επίσης αποτυχημένη συνάντηση του

Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου στο Κανκούν θα πρέπει να αποτελέσει

προειδοποίηση: κάποιο λάθος υπάρχει στη λειτουργία του παγκόσμιου εμπορίου.

Πόσες συναντήσεις του ΔΝΤ θα χρειαστούν ακόμη, πόσες κρίσεις πρέπει να

συμβούν, ώσπου να γίνει αντιληπτή αυτή η σκληρή αλήθεια;

Project Syndicate, Σεπτέμβριος 2003

Επιμέλεια διεθνών οικονομικών θεμάτων: Γιώργος Κανελλόπουλος