διακοπές Θεσσαλονίκη

Όταν η Κωνσταντινούπολη έγινε πρωτεύουσα του Ανατολικού Ρωμαϊκού Κράτους και ο

χριστιανισμός ανακηρύχθηκε σε επίσημη θρησκεία, η Θεσσαλονίκη έγινε η

σημαντικότερη πόλη της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, κάτι σαν βυζαντινή

συμπρωτεύουσα ή πιο σωστά συμβασιλεύουσα. H στρατηγική σημασία της πόλης για

το Βυζάντιο ήταν τεράστια. H εμπορική ήταν ακόμη μεγαλύτερη, καθώς στο λιμάνι

της Θεσσαλονίκης συγκεντρώνονταν εμπορεύματα και πλούτος από όλο τον κόσμο.

Στην πόλη, με τη σειρά τους, συγκεντρώθηκαν οι πιο εμπνευσμένοι δημιουργοί της

Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και στόλισαν με τα έργα τους δημόσια κτίρια,

εκκλησίες και μοναστήρια. H περίπου χιλίων ετών βυζαντινή Θεσσαλονίκη

λεηλατήθηκε αμέτρητες φορές. Οι θησαυροί της εκλάπησαν και η ομορφιά της

ξέφτισε μέσα στα καπνίζοντα ερείπια. Τι έχει μείνει από εκείνη τη λαμπρή

συμβασιλεύουσα σήμερα; Όχι πολλά, αλλά αρκετά ώστε να κάνουν τη Θεσσαλονίκη

μία από τις τρεις πιο ενδιαφέρουσες πόλεις με βυζαντινό παρελθόν της Βόρειας

Ελλάδας. Παντού, ανάμεσα στα σύγχρονα τσιμεντένια μεγαθήρια, θα δείτε να

ξεπροβάλλουν ένα κομμάτι τείχους, μια μικρή πλινθόκτιστη καμάρα, ένας

μισογκρεμισμένος πύργος, ένας μαυρισμένος θόλος, ένας τούβλινος τοίχος

χτισμένος με αρχαία μάρμαρα, μια κόγχη ιερού που κρύβει εξαιρετικής τέχνης

τοιχογραφίες. Το να ανακαλύπτει κάποιος τη βυζαντινή (όπως και τη ρωμαϊκή ή

την οθωμανική) Θεσσαλονίκη μοιάζει σαν ένα γοητευτικό πολιτισμικό παιχνίδι.

Ένα κυνήγι θησαυρού στα στενά μιας μεγαλούπολης με μοναδική ανταμοιβή τη γνώση

και την επαφή με μια αίσθηση χαμένη, μια πνοή από Βυζάντιο κρυμμένη στους

χρυσοποίκιλτους μανδύες των ψηφιδωτών της Ροτόντας, στους αιματοβαμμένους

προμαχώνες του πύργου Τριγωνίου, στον κεραμοπλαστικό διάκοσμο των Αγίων

Αποστόλων και στο μυστηριακό φως των τοιχογραφιών του Αγίου Νικολάου Ορφανού.

Εφοδιαστείτε με μαλακά παπούτσια και πλησιάστε τα σπάνια άνθη από τον

βυζαντινό κήπο της υπέροχης αυτής πόλης, η οποία συνεχίζει ακόμη να εκπλήσσει.

ΑΧΕΙΡΟΠΟΙΗΤΟΣ

Είναι μία από τις παλαιότερες, μεγαλύτερες και σημαντικότερες

παλαιοχριστιανικές βασιλικές και η μοναδική που σώζεται ακέραια στην Ελλάδα.

Αν νοητά αφαιρέσετε τους τοίχους, θα έχετε μπροστά σας έναν πλήρη αρχαίο

ελληνικό ναό! Επιβλητικός εσωτερικός χώρος με μονολιθικούς κίονες και αμέτρητα

παράθυρα ώστε να χύνεται άπλετο φως στον ναό (απαραίτητο στη λατρεία των

πρώτων χριστιανών, καθώς συμβόλιζε το Άγιο Πνεύμα), χτίστηκε το 447 μ.X. πάνω

σε παλαιότερο ρωμαϊκό συγκρότημα λουτρών. Είναι ο πρώτος ναός της Θεσσαλονίκης

που οι Τούρκοι έκαναν τζαμί, το Εσκί Τζουμά (δηλαδή Παλαιά Παρασκευή, όνομα

που διατηρήθηκε και αργότερα). Αχειροποίητος λέγεται λόγω μιας αρχαίας εικόνας

η οποία, σύμφωνα με τους πιστούς, δεν είχε γίνει από ανθρώπινα χέρια.

ΑΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ

Το θρησκευτικό σημείο αναφοράς όλων των Θεσσαλονικέων, ξεχωριστής σημασίας

ιερό προσκύνημα της Ορθοδοξίας και αναμφίβολα ένα από τα σημαντικότερα

βυζαντινά μνημεία της πόλης. Χτισμένος το 412 μ.X. από τον βυζαντινό έπαρχο

Λεόντιο, ακριβώς πάνω στα λουτρά όπου δολοφονήθηκε το 303 μ.X. ο Ρωμαίος

αξιωματούχος (και μετέπειτα άγιος και πολιούχος της Θεσσαλονίκης) Δημήτριος, η

εντυπωσιακή βασιλική ήταν ανέκαθεν το θρησκευτικό κέντρο της πόλης, ακόμη και

όταν μέτρησε τρεις καταστροφές: το 620 μ.X. από πυρκαγιά, το 1493 όταν έγινε

τζαμί και το 1917 όταν κάηκε στη μεγάλη πυρκαγιά της Θεσσαλονίκης. Σώθηκαν

όμως τα εκπληκτικά παλαιοχριστιανικά ψηφιδωτά στους κίονες, μερικές από τις

ωραιότερες αγιογραφίες της Θεσσαλονίκης (στο παρεκκλήσι του Αγίου Ευθυμίου)

και βέβαια η περίφημη κρύπτη – ένα μέρος από τα μαρτυρικά ρωμαϊκά λουτρά –

ένας υποβλητικής ομορφιάς χώρος και σήμερα ένα σημαντικότατο μικρό βυζαντινό

μουσείο.

ΠΑΝΑΓΙΑ ΧΑΛΚΕΩΝ

(στη Λεωφόρο Εγνατίας, κάτω από την πλατεία Δικαστηρίων)

Μία από τις ομορφότερες βυζαντινές εκκλησίες της πόλης, σε ένα από τα πιο

κεντρικά σημεία, όπου ως το 1028 υπήρχε ειδωλολατρικός ναός τον οποίο ο

Κατεπάνω Λογγοβαρδίας, πρωτοσπαθάριος Χριστόφορος, εξαφάνισε χτίζοντας την

εκκλησία, μπας και συγχωρεθούν τα εγκλήματα πολέμου που είχε διαπράξει. Οι

εξαιρετικές τοιχογραφίες της σώθηκαν, παρότι οι Τούρκοι την είχαν κάνει τζαμί

με το όνομα «Καζαντζιλάρ τζαμί» (ναός των χαλκωματάδων δηλαδή, οι οποίοι

δούλευαν ολόγυρα στη γειτονιά) γι’ αυτό και αργότερα ονομάστηκε Παναγία

Χαλκέων.

TEIXH KAI ΚΑΣΤΡΑ

Στα πρώτα χρόνια του Βυζαντίου, όταν οι επιδρομές κάθε λογής βαρβάρων στην

πόλη ήταν συχνό φαινόμενο, τα τείχη ήταν η καλύτερη ασπίδα της πόλης. Οπότε ο

αυτοκράτορας Θεοδόσιος ανέθεσε στον Πέρση μηχανικό Ορμίσδα να φτιάξει αυτό το

αριστούργημα της οχυρωματικής τέχνης που ξεφυτρώνει σήμερα ανάμεσα σε

πολυκατοικίες και καταστήματα. Με επτά χιλιόμετρα μήκος σε σχήμα τραπεζίου και

με στέμμα στην κορυφή τους το απόρθητο τρίγωνο της ακρόπολης, με μεγάλους

πύργους και στιβαρές πολεμίστρες, τα τείχη της Θεσσαλονίκης είναι η αμυντική

αλλά και η πολιτισμική ιστορία της πόλης: πενήντα ακριβώς πολιορκίες και μόνο

τρεις φορές τα τείχη και η πόλη λύγισαν. Κατάληξη της βόλτας είναι φυσικά το

Επταπύργιο, το πολυτραγουδισμένο Γεντί Κουλέ.

ΟΣΙΟΣ ΔΑΥΙΔ

(στην Άνω Πόλη, στην οδό Λυσία, κάτω από τη Μονή Βλατάδων)

Λέγεται και Μονή Λατόμου (από τα κάποτε γειτονικά λατομεία). Ταπεινό

εκκλησάκι, χωμένο στα γραφικότατα στενά της πιο ανθρώπινης συνοικίες της

Θεσσαλονίκης, αλλά μνημείο τεράστιας σημασίας, με τρεις μοναδικότητες. Πρώτον,

είναι αρχαιότατο, χτισμένο τον 5ο αιώνα σε έναν ρυθμό – σταυροειδής με τρούλλο

– ο οποίος επικράτησε 500 χρόνια αργότερα! Δεύτερον, στην κόγχη του ιερού

σώζεται ένα εκπληκτικό ψηφιδωτό του 5ου αιώνα το οποίο σώθηκε από τους

Ρωμαίους και τους εικονομάχους σκεπασμένο από δέρμα βοδιού και αργότερα στην

Τουρκοκρατία σώθηκε σκεπασμένο από χοντρό σοβά, κάτω από τον οποίο

αποκαλύφθηκε τυχαία το 1920. Τρίτον, στην εκκλησία σώζονται οι μοναδικές στη

Θεσσαλονίκη τοιχογραφίες του 12ου αιώνα από την κομνήνεια σχολή της

αγιογραφίας. Ναός «φετίχ» των βυζαντινολατρών, να εύχεστε να τον βρείτε

ανοιχτό (γίνονται εργασίες αυτόν τον καιρό).

ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΟΡΦΑΝΟΣ

(στην οδό Ηροδότου, στην Άνω Πόλη)

Μια χαριτωμένη εκκλησούλα μέσα σε μια καταπράσινη αυλή με κυπαρίσσια, ελιές

και πασχαλιές. Και μέσα στο υποβλητικά φωτισμένο εσωτερικό της απλώνονται οι

ομορφότερες και πιο εκλεπτυσμένες αγιογραφίες της Θεσσαλονίκης, μία μεγάλη

αναμφίβολα στιγμή της παλαιολόγειας ζωγραφικής. Το εκκλησάκι έχτισε ο Σέρβος

ηγεμόνας Μιλούτιν την περίοδο 1310-1320, περίοδο που αγιογραφήθηκε και το

εσωτερικό. Ευτυχώς οι Τούρκοι δεν πείραξαν τον ναό και έτσι σώθηκαν τα

αριστουργήματα της βυζαντινής αγιογραφίας. Χρώματα λαμπερά, σχέδιο στιβαρό και

ταυτόχρονα ανάλαφρο, πινελιά ευγενική και ακριβέστατη: ο αγιογράφος είχε

οπωσδήποτε το άγγιγμα του Θεού!

ΡΟΤΟΝΤΑ

(στην πλατεία Αγίου Γεωργίου, πάνω από τη γνωστή «Καμάρα» – Αψίδα Γαλερίου)

Ένα από τα πιο λαμπρά κτίρια του γαλεριανού συγκροτήματος, με άγνωστη χρήση

έως το 400 μ.X. οπότε έγινε χριστιανικός ναός με άγνωστο όνομα (Άγιος Γεώργιος

λέγεται σήμερα, αλλά το όνομα είναι δανεικό από ένα γειτονικό εκκλησάκι). Το

εντυπωσιακών διαστάσεων εσωτερικό κόβει την ανάσα. Όταν συνέλθετε, βγάλτε τα

κιάλια σας ή τον δυνατότερο τηλεφακό σας για να δείτε μερικά από τα

σημαντικότερα αριστουργήματα της παλαιοχριστιανικής τέχνης σε ολόκληρο τον

κόσμο, δηλαδή τα εκπληκτικά ψηφιδωτά στον τρούλλο (τα εσωρράχια των τόξων στις

καμάρες έχουν κάπως πιο κοντινά ψηφιδωτά). Κάποτε υπήρχε και ένας απερίγραπτης

ομορφιάς μαρμάρινος άμβωνας αλλά για να τον δείτε θα πρέπει να πάτε μέχρι το

μουσείο Κωνσταντινούπολης.

ΑΓΙΟΙ ΑΠΟΣΤΟΛΟΙ

(στη δυτική άκρη της οδού Αγίου Δημητρίου)

Ναός εξαιρετικής ομορφιάς με εντυπωσιακό πλινθοπερίκλειστο διάκοσμο και

επιβλητική αρχιτεκτονική. Ιδρύθηκε το 1310 από τον Πατριάρχη Νήφωνα A’ και

διακοσμήθηκε με κορυφαίας τέχνης ψηφιδωτά και τοιχογραφίες. Οι Τούρκοι

ονόμασαν την εκκλησία «Σογιούκ σου τζαμί», δηλαδή ναό του παγωμένου νερού,

γιατί δίπλα υπήρχε (και σώζεται ακόμη) μια βυζαντινή κινστέρνα. Αν πάτε έως

εκεί, δείτε για λίγο την εξωτερική πλευρά των τειχών που γειτονεύουν με τον

ναό: οι κάτω ζώνες των τειχών είναι άσπρες μαρμάρινες κερκίδες από τον

διαλυμένο ιππόδρομο της Θεσσαλονίκης.

ΔΙΑΜΟΝΗ

Τα βυζαντινά μνημεία της Θεσσαλονίκης βρίσκονται γύρω από το κέντρο της

πόλης, οπότε μπορείτε να μείνετε κάπου κεντρικά. Οι επιλογές είναι αμέτρητες,

για κάθε γούστο, αλλά πολλές έχουν βασικό πρόβλημα το ανύπαρκτο πάρκινγκ.

Σημειώστε: «Bristol Capsis» (2310-506.500), «Kinissi Palace» (2310-508.081),

«Holiday Inn» (231-516-221), «City» (2310-269.421), «Εγνατία» (2310-530.675),

«ABC» (2310-265.421), «Tourist» (2310-276.335).

ΦΑΓΗΤΟ

Τι να πρωτοπείς για τη γευστική Θεσσαλονίκη; Για πολλούς είναι αναμφίβολα η

γαστρονομική πρωτεύουσα της Ελλάδας, η πόλη που έμαθε στους Έλληνες το

κουλούρι, την μπουγάτσα, το πεϊνιρλί και τον πατσά. Αναμφίβολα, πολλά από τα

εμβληματικά εστιατόρια της πόλης βρίσκονται κοντά στο κέντρο και γύρω από τα

βυζαντινά μνημεία, οπότε απλά διαλέξτε: «Κρικέλας» (μυθικό σχεδόν εστιατόριο,

η ιστορία του θεσσαλονικιώτικου τρώγειν!), «Ούζου Μέλαθρον» (ίσως το πιο

εμπνευσμένο μεζεδοπωλείο της πόλης. Κάθε βράδυ σκοτωμός για ένα τραπέζι!),

«Κιούπια», «Στοά Μοδιάνο» (διάσημα ουζάδικα και μεζεδοπωλεία μέσα στις

μυρωδιές και τις εικόνες της αγοράς), «Ζύθος» και «Κουρδιστό Γουρούνι» (για

μπύρες και τέτοια) και «Σουτζουκάκια Ρογκότη» (πασίγνωστα!).

info

Αστυνομία (2310-553.800), Τροχαία (2310-551.118), Τουριστική Αστυνομία

(2310-554-871), Νοσοκομείο «Άγιος Δημήτριος» (2310-203.121), ΑΧΕΠΑ

(2310-993.111), «Ιπποκράτειο» (2310-892.000), ΚΤΕΛ (2310-500.111), Δήμος

Θεσσαλονίκης (2310-238.321).

ΚΕΙΜΕΝΟ – ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: Αντώνης Ιορδάνογλου