ΤΖΟΖΕΦ Α. ΜΑΚΓΚΙΛΙΒΡΕΪ «Ήταν σχιζοφρενής ο ανασκαφέας της Κνωσού»!

Αποτελεί τη μορφή-σύμβολο του μινωικού κόσμου. Και όμως, ο Πρίγκιπας με τα

κρίνα, η περίφημη τοιχογραφία από το ανάκτορο της Κνωσού δεν… υπήρξε ποτέ,

καθώς δεν είναι παρά ένα παζλ από τρεις τοιχογραφίες που ανήκουν σε

διαφορετικές εποχές. Ένα έργο επινόησης του σερ Άρθουρ Έβανς, του ανασκαφέα

της Κνωσού. Όπως και οι στιβαροί – τσιμεντένιοι και καμωμένοι τον 20ό αιώνα-

κίονες του ανακτόρου με το πορφυρό χρώμα…

Αποκαλύψεις που θα αλλάξουν την προϊστορική αρχαιολογία και την εικόνα για τον

μινωικό κόσμο; Ή μια προσπάθεια αποκαθήλωσης του σερ Άρθουρ Έβανς, όπως είχε

γίνει και στο παρελθόν με τον άνθρωπο που έφερε στο φως την Τροία και τις

Μυκήνες, τον Ερρίκο Σλήμαν;

«Δεν είναι μία ακόμα βιογραφία του σερ Άρθουρ Έβανς. Είναι κάθαρση και

για μένα και για τους Μινωίτες», εξηγεί στα «ΝΕΑ» ο Καναδός αρχαιολόγος Τζόζεφ

Αλεξάντερ Μακγκιλιβρέι, ο οποίος υπογράφει το βιβλίο «Μινώταυρος, ο σερ Άρθουρ

Έβανς και η αρχαιολογία του μινωικού μύθου» (Εκδόσεις Ωκεανίδα) και

υποστηρίζει πως ο Έβανς είδε τους Μινωίτες μέσα από το βλέμμα της εποχής του

(τέλη 19ου – αρχές 20ού αιώνα). Πίστεψε πως είχαν δημιουργήσει μια pax minoica

(μινωική ειρήνη), ανάλογη σε δύναμη με την Αγγλία της εποχής του και πως η

γραφή τους πιστοποιούσε τη διαφορετική καταγωγή τους από τους υπόλοιπους

Έλληνες. Ενώ ουδέποτε παραδέχθηκε την πρωτιά του δραγουμάνου Μίνωα

Καλοκαιρινού στην ανακάλυψη της Κνωσού.

«Δεν μπορούμε πλέον να βλέπουμε την Κνωσό με τα ίδια μάτια. Αν και όλα όσα

περιλαμβάνονται στις σελίδες του βιβλίου είναι γνωστά στους αρχαιολόγους.

Κοινό μυστικό, που κανείς δεν αποφάσιζε να ομολογήσει.

Μεγάλωσα κι εγώ μαθαίνοντας όσα είχε παραδώσει ο Έβανς. Η «επανάσταση»

έγινε όταν δίδασκα σε μεταπτυχιακούς φοιτητές στη Νέα Υόρκη – παιδιά από

διαφορετικές θρησκείες και κουλτούρες – που άρχισαν να κριτικάρουν τις ιδέες

του Βρετανού αρχαιολόγου. Όταν διάβασα πως υποστήριξε ότι βρήκε τον Λαβύρινθο

κατάλαβα ότι τελικά δεν είχε ανακαλύψει, αλλά είχε δημιουργήσει τους Μινωίτες

και τον κόσμο τους».

Το κλειδί για τη λύση των μυστικών της Κνωσού, αλλά και κάθε ανασκαφής, είναι

η «σχετική αρχαιολογία. Διότι κάθε εύρημα έχει σχέση με τον αρχαιολόγο που το

αναζητά και τις συνθήκες κάτω από τις οποίες κάνει την έρευνα. Όλα είναι

σχετικά με τον χρόνο. Ο Έβανς έδωσε μια ερμηνεία ανάλογα με την εποχή του.

Εμείς θα δώσουμε μια διαφορετική. Και ύστερα από 50 χρόνια βλέποντας τα

πράγματα από άλλο πρίσμα θα προκύψει μια άλλη. Η αλήθεια είναι σχετική. Εκείνο

που έχει σημασία είναι να καταλάβουν όλοι ότι ο αρχαιολόγος είναι χρονοναύτης.

Και πως δεν είναι κι εκείνος ένα μέρος της ανασκαφής. Όλα τούτα θα προσπαθήσω

να αποδείξω στο επόμενο βιβλίο μου, που θα κυκλοφορήσει το 2003 υπό τον τίτλο

«Αρχαιολογία του ελληνικού ουρανού»».

Τελικά τι ήταν ο σερ Άρθουρ Έβανς; «Φαντασιόπληκτος, ονειροπόλος, εγωιστής,

ευαίσθητος και… σχιζοφρενής. Είχε δύο διαφορετικούς χαρακτήρες στο ίδιο

σώμα. Ίσως γι’ αυτό αναζητούσε και με πάθος τα ίχνη του Μινώταυρου. Κατά βάθος

μπορεί να είχε ταυτιστεί μαζί του». Όσο για το αν έκανε καλό ή κακό στον κόσμο

της αρχαιολογίας «είναι δύσκολο να το πει κανείς. Με την περιέργεια και τα

λεφτά του, υπήρξε ο δημιουργός του πρώτου αρχαιολογικού πάρκου. Από την άλλη

πλευρά με τις εμμονές του δεν επέτρεψε την ανάπτυξη άλλων θεωριών».

Μέσα από τις σελίδες του βιβλίου αναδύεται και μια άλλη πτυχή της ζωής

τού σερ Άρθουρ. Εκείνη της ομοφυλοφιλίας, που αποδεικνύεται από τη σύλληψή του

μαζί με έναν 17χρονο στο Χάιντ Πάρκ του Λονδίνου για από κοινού προσβολή της

δημοσίας αιδούς. «Πρόκειται για ένα γεγονός που καταγράφω στο βιβλίο όχι για

να κατηγορήσω τον Έβανς», διευκρινίζει ο συγγραφέας, «αλλά για να αποδείξω ότι

στα 73 του πλέον είχε χάσει τον έλεγχο του εαυτού του και τον πράξεών του».

Κατηγορίες… «εικονοκλάστη»

Όταν κυκλοφόρησε το βιβλίο πριν από δύο χρόνια στα αγγλικά (υπό τον τίτλο

«Minotaur: Sir Arthur Evans and the archaeology of the Minoan Myth») «η

κριτική ήταν φοβερή. Με κατηγορούσαν ως εικονοκλάστη. Μου έλεγαν πως ο Έβανς

είχε ανοίξει έναν δρόμο, είχε κάνει θαύματα και πολλοί ήταν εκείνοι που μου

είχαν θυμώσει. Το πρόβλημα είναι ότι όσοι μου έκαναν κριτική δεν μπορούσαν να

καταλάβουν πως δεν κατηγορώ τον Έβανς. Τον θαυμάζω. Τον βλέπω σαν τον «παππού»

της μινωικής αρχαιολογίας. Και αναγνωρίζω την προσφορά του. Του καταλογίζω

όμως το ότι δεν είχε ανοιχτό μυαλό και δεν παραδεχόταν τα λάθη του». Ωστόσο

υπήρξαν και εκείνοι που τον παραδέχθηκαν, ιδίως οι νεώτεροι. «Μου γράφουν ότι

τώρα νιώθουν ελεύθεροι να μιλήσουν, ενώ δεν είναι λίγοι εκείνοι που μου

εξομολογήθηκαν ότι θα ήθελαν να το έχουν γράψει εκείνοι!».

INFO

«Μινώταυρος, ο σερ Άρθουρ Έβανς και η αρχαιολογία του μινωικού μύθου»

(Εκδόσεις Ωκεανίδα). Σελ. 640. Τιμή: 29 ευρώ