Ο μυστηριώδης κύριος Παπαναστασίου

Ποιος είναι τελικά ο Νίκος Παπαναστασίου; Είναι ο ευκατάστατος αριστεριστής

βιοτέχνης κεραμικών με τα δύο σπίτια, τα δύο εξοχικά και τις παλιές, κακές –

όπως αποδεικνύεται – συναναστροφές ή είναι ο αδίστακτος τρομοκράτης, ιδρυτικό

στέλεχος της 17Ν, ο οποίος δέκα χρόνια μετά, το 1985, ξαφνικά και μυστηριωδώς

τα παράτησε; Ή είναι – μάλλον ήταν – και τα δύο;

Δύο και κάτι μήνες μετά τη σύλληψή του στο σπίτι του στη Σταμάτα Αττικής

κανείς δεν δείχνει να μπορεί να πει με απόλυτη βεβαιότητα τίποτα το

συγκεκριμένο για τον 50χρονο Σερραίο. Ούτε η Αντιτρομοκρατική Υπηρεσία που τον

συνέλαβε ούτε ο εφέτης που τον ανακρίνει ούτε ο διευθυντής των φυλακών, όπου

«φιλοξενείται», ούτε, ακόμη, και ο δικηγόρος που τον υπερασπίζεται.

Ο Χριστόδουλος Ξηρός

Ο μόνος που, μέχρι τώρα, επέμενε ότι ξέρει ποιος πραγματικά είναι ο Νίκος

Παπαναστασίου είναι ο Χριστόδουλος Ξηρός, που στη λεπτομερέστατη κατάθεσή του

όχι μόνο τον ενέπλεξε σε τρεις δολοφονικές επιχειρήσεις της 17Ν (Ρόμπερτ

Τσαντ, Ν. Μομφερράτου και ανατίναξη λεωφορείου ΜΑΤ στην Καισαριανή) μεταξύ

1983 και 1985, αλλά και τον κατονόμασε ως τον κεντρικό στρατολόγο της

οργάνωσης. Αλλά, απ’ ό,τι φαίνεται, ούτε και ο Χριστόδουλος Ξηρός έχει

κατασταλάξει, αφού σε συμπληρωματική κατάθεσή του πρόκειται να τα πάρει όλα

πίσω υποστηρίζοντας ότι ο Ν. Παπαναστασίου δεν ήταν τελικά τίποτα περισσότερο

από ένας κοινός «τσαντάκιας, πορτοφολάς», που δεν είχε καμία σχέση με την

οργάνωση.

Αρνείται

Ο Ν. Παπαναστασίου, από την πλευρά του, αρνείται, χωρίς μισόλογα και πολλές

συζητήσεις, από την πρώτη στιγμή τις κατηγορίες που του αποδίδονται. Και η

στάση του, μέχρι τώρα, δεν έχει μεταβληθεί ούτε στο ελάχιστο. Και ούτε

πρόκειται – αν κατάλαβα καλά αυτά που μου είπε ο συνήγορός του – να μεταβληθεί

μέχρι τη δίκη. Μέχρι τότε, η υπερασπιστική τακτική του Ν. Παπαναστασίου και

του συνηγόρου του Παναγιώτη Ρουμελιώτη, μέσα κι έξω από τον Κορυδαλλό (αφού οι

ανακρίσεις δεν έχουν ολοκληρωθεί), θα συνεχίζει να εξελίσσεται γύρω από το

δίπολο: «Δεν έχω να καταθέσω τίποτα περισσότερο γιατί δεν υπάρχει τίποτε

περισσότερο για να το καταθέσω» και «Δεν σχολιάζω αναπόδεικτους, αστήρικτους

ισχυρισμούς για το πρόσωπό μου απ’ όπου αυτοί κι αν προέρχονται». Τακτική που

μέχρι ενός σημείου αντανακλά τον χαρακτήρα του Ν. Παπαναστασίου και την

αντίληψή του απέναντι στα πράγματα.

Τίποτα τυχαίο

Κανείς δεν είναι σε θέση να ξέρει πόσο μπλεγμένος είναι ο Ν. Παπαναστασίου

σ’αυτή την ιστορία και αν έχει βάψει τα χέρια του με αίμα, αλλά ο τρόπος με

τον οποίο συμπεριφέρεται από τις 26 του περασμένου Ιουλίου δεν είναι τυχαίος.

Τίποτα στην υπόθεση αυτή δεν είναι τυχαίο. Βλέπω και ξαναβλέπω το βίντεο με τη

μεταφορά του Παπαναστασίου στον ανακριτή και αναρωτιέμαι αν υπάρχει πλευρά του

εαυτού του που να μην μπορεί να τιθασεύσει. Γιατί χρειάζεται μια πολύ

ιδιαίτερη ιδιοσυγκρασία να σε περιφέρουν σιδηροδέσμιο ως μέλος της 17Ν μπροστά

στα μάτια ολόκληρης της χώρας κι εσύ, με την έκφραση του ανθρώπου που είναι

έτοιμος να βάλει τα κλάματα, να μην κουνάς ούτε έναν μυ του προσώπου σου.

Καμία σχέση με το αλαζονικό και απροσποίητο μειδίαμα του Αλέξανδρου

Γιωτόπουλου ή με το ψηλά – το – κεφάλι αυτάρεσκο και καμαρωτό περπάτημα του

Δημήτρη Κουφοντίνα ή και με το μοχθηρό και αμυδρά μανιοκαταθλιπτικό βλέμμα του

Χριστόδουλου Ξηρού.

Η δεκαετία ’75-’85

Καλώς ή κακώς, από εδώ και πέρα, η ζωή του Ν. Παπαναστασίου θα είναι για πάντα

συνδεδεμένη με το παρελθόν του, και ειδικότερα με τη συγκεκριμένη δεκαετία,

1975-’85. Ο Ν. Παπαναστασίου, βέβαια, ξέρει ότι το να σου είναι γνωστοί

τέσσερις από τους ανθρώπους (Αλέξανδρος Γιωτόπουλος, Γιάννης και Παύλος

Σερίφης και Χριστόδουλος Ξηρός) που εμπλέκονται τώρα με τη 17Ν και να έχεις

συζητήσει πολιτικά μαζί τους «για το ΠΑΣΟΚ, την εργατική αυτονομία και διάφορα

τέτοια πράγματα», όπως χαρακτηριστικά ανέφερε στην κατάθεσή του, δεν

αποδεικνύει από μόνο του τουλάχιστον ότι είχες γνώση ή συμμετοχή στις

ενέργειές τους. Όπως ξέρει επίσης ότι το να είσαι κοντοχωριανός του Δημήτρη

Κουφοντίνα δεν σε μεταμορφώνει αυτομάτως σε στρατολόγο της οργάνωσης. Αλλά το

πιο σημαντικό είναι ότι ο Ν. Παπαναστασίου και πολύ περισσότερο ο δικηγόρος

του γνωρίζουν ότι σε υποθέσεις σαν κι αυτή, η εντύπωση για τα πράγματα μπορεί

αποδειχθεί τελικά κρισιμότερη από τα ίδια τα πράγματα. Ο Ν. Παπαναστασίου, με

άλλα λόγια, δείχνει να πιστεύει αυτό που πιστεύουν οι Σάββας Ξηρός, Δημήτρης

Κουφοντίνας και Αλέξανδρος Γιωτόπουλος: ότι το κλίμα που θα προηγηθεί της

δίκης ίσως κρίνει πολλά. Μόνο που, σε αντίθεση με εκείνους, αναπτύσσει τις

θέσεις του αποκλειστικά στον συνήγορό του και όχι δημοσίως με δηλώσεις σε

εφημερίδες και μελοδραματικές συνεντεύξεις σε δελτία ειδήσεων ή με

διαμαρτυρίες για τις συνθήκες κράτησης. Με μότο το «σιωπή μέχρι τη δίκη», ο Ν.

Παπαναστασίου είναι πεπεισμένος ότι κάνει τη λιγότερο επιζήμια επιλογή

υπερασπιστικής στρατηγικής.

Ισορροπία

Όπως και να έχει πάντως, για έναν άνθρωπο που διακατέχεται από ένα βαθύ

αίσθημα αδικίας, αφού πιστεύει ότι βρίσκεται στη φυλακή χωρίς λόγο, ο Ν.

Παπαναστασίου δείχνει να διατηρεί, επιφανειακά τουλάχιστον και απ’ όσο είμαι

σε θέση να γνωρίζω, ανέπαφη την ψυχολογική και συναισθηματική του ισορροπία.

Κάτι που, όμως, δεν ισχύει για τον στενό οικογενειακό του κύκλο. Η γυναίκα του

Ν. Παπαναστασίου, μια «απλή, καθημερινή γυναίκα», σύμφωνα με τα λεγόμενα ενός

γείτονα που θέλει να παραμείνει ανώνυμος, αδυνατεί να ξεπεράσει το σοκ της

σύλληψης του συζύγου της που, παρεμπιπτόντως, γνώρισε την εποχή, το 1986, που

ο Ν. Παπαναστασίου φέρεται να έχει σταματήσει κάθε δραστηριότητα με τη 17Ν. Το

ίδιο ισχύει και με την κόρη του Ν. Παπαναστασίου από τον πρώτο γάμο του. «Ο

ψυχολογικός αντίκτυπος αυτού που συνέβη είναι και για τις δύο συντριπτικός»,

λέει άνθρωπος από το στενό περιβάλλον της οικογένειας. «Σαν να έπεσε πάνω τους

μια πολυκατοικία και τις καταπλάκωσε». Την ίδια στιγμή, το κλίμα που έχει

επικρατήσει στη μικρή κοινωνία της Σταμάτας είναι το «για να το λένε τόσοι

πολλοί, μάλλον έτσι θα είναι…». Στην ερώτηση «τι είδους άνθρωπος ήταν ο Ν.

Παπαναστασίου», η απάντηση του προέδρου της κοινότητας ήταν: «Εμείς δεν είχαμε

καμία σχέση μ’ αυτόν». Μια απάντηση γεμάτη καχυποψία, αλλά και προκατάληψη.

Και μια απάντηση που δεν βοηθάει καθόλου στο να ξεδιαλύνει η αινιγματική σχέση

του Ν. Παπαναστασίου με τη 17Ν.

Ανέκφραστος

Ο ίδιος ο Ν. Παπαναστασίου, πάντως, παρά τη δίμηνη απομόνωσή του και τα είπα

ξείπα των Ξηρών, εξακολουθεί, είτε αντικρύζει τον δεσμοφύλακά του έξω από το

κελί είτε τον εφέτη-ανακριτή μέσα στην αίθουσα ανάκρισης είτε τον δικηγόρο του

πίσω από το αλεξίσφαιρο τζάμι, να μιλάει πάντα με τον ίδιο μονότονο, ουδέτερο

τόνο, με τον οποίο τους έχει συνηθίσει πια να εκφράζεται. Χωρίς καμία εχθρική

απόχρωση στη φωνή του και χωρίς κανένα ίχνος απωθημένης συγκίνησης.