Είναι άλλο πράγμα η ­ ενδεχομένως ενδεδειγμένη ­ ανοχή ή υποστήριξη των

κυβερνητικών επιλογών στη σύγκαιρη διεθνή κρίση και άλλο πράγμα η κατανόηση

του φαινομένου της τρομοκρατίας και των αιτίων που το προκαλούν.

Καταρχήν, η τρομοκρατία, όπως κάθε άλλο αναρχοκοσμοπολίτικο φαινόμενο στις

διακρατικές σχέσεις, είναι μια μεγάλη νομική, πολιτική και ηθικοκανονιστική

ανωμαλία: 1) Εδράζεται σε ιδεολογήματα που αντιμάχονται τις εθνικές-κρατικές

ηθικοκανονιστικές δομές και τα συστήματα διανεμητικής δικαιοσύνης που

εμπεριέχουν. Τα νεώτερα χρόνια, σημειώνεται, ακόμη και τα θρησκευτικά δόγματα

απέκτησαν εθνικά-κρατικά θεμέλια. 2) Στερείται παντελώς πολιτικής

νομιμοποίησης επειδή οι πολιτικοί σκοποί της δεν αντιπροσωπεύουν μια

αναγνωρίσιμη κυρίαρχη κοινωνία. 3) Υπονομεύει με κάθε μέσο την κοσμοθεωρητική

και κανονιστική συνοχή όλων των κρατών. 4) Η θανάτωση αμάχων βρίσκεται σε

αντίθεση με κάθε νοητή κατάκτηση του ανθρώπινου πολιτισμού.

Οι σκοποί και η έκταση άσκησης βίας κατά της τρομοκρατίας, όμως, δεν μπορούν

παρά να συναρτώνται με μερικά κεφαλαιώδους σημασίας ζητήματα: Τι

υπερασπιζόμαστε καταπολεμώντας την τρομοκρατία; Κάποια συγκεκριμένη τάξη

πραγμάτων ή ευρύτερα το διακρατικό σύστημα και τις θεμελιώδεις αρχές του

διεθνούς δικαίου; Ποια μέσα διαθέτουμε και ποιος οροθετεί την άσκηση βίας;

Κατά πρώτον, όταν για οποιοδήποτε λόγο διαταράσσεται η διεθνής ειρήνη και

σταθερότητα, η έκταση άσκησης βίας απαιτείται να είναι ανάλογη των σκοπών.

Δεύτερον, υπέρτατος «διεθνής σκοπός» δεν μπορεί παρά να είναι η επιβίωση του

διακρατικού συστήματος. Η επιβίωση του διακρατικού συστήματος και των

κατακτήσεών του δεν θα είναι δεδομένη αν η κρίση επεκταθεί με τρόπο που

δυνατόν να αλλάξει τον πλανητικό τρόπο ζωής. Δεν είναι δεδομένη, επίσης, η

σταθερότητα της οποιασδήποτε μεταψυχροπολεμικής «τάξης πραγμάτων» στην οποία,

αν και συχνά όχι χωρίς αυταπάτες, πολλά επενδύονται. Τρίτον, είναι πλέον

ευρέως παραδεκτό πως απαιτείται αντιμετώπιση των διεθνοπολιτικών αιτίων που

τρέφουν την τρομοκρατία. Τα διεθνοπολιτικά αίτια, μεταξύ άλλων, συναρτώνται με

τις υπερβολές των στρατηγικών ανταγωνισμών και τη μυωπία πολλών ηγετών ισχυρών

κρατών μπροστά στο γεγονός πως οι ηγεμονικές-αυτοκρατορικές αξιώσεις είναι

παρωχημένες και πως αποδίδουν μόνο εφήμερα οφέλη. Κυρίως, όμως, τα αίτια της

σημερινής κρίσης συναρτώνται με το έλλειμμα συνειδητοποίησης πως τα ζωτικά

συμφέροντα των δυτικών κοινωνιών συναρτώνται με την αντιμετώπιση του

προβλήματος της άνισης ανάπτυξης, με την επίλυση των περιφερειακών προβλημάτων

και με την επικράτηση των αρχών της διακρατικής ισοτιμίας και της μη επέμβασης

στις διακρατικές συναλλαγές.

Εξάλλου, η συναισθηματική φόρτιση και οι ηγεμονικές νοοτροπίες που

καταναγκάζουν τις κυβερνήσεις λιγότερο ισχυρών κρατών να συμπλεύσουν με

σπασμωδικές ενέργειες επισκιάζει το γεγονός πως η διακυβερνητική συνεργασία

αντιμετώπισης απειλών όπως η τρομοκρατία έχει όριο τον ουρανό. Σ’ ένα τέτοιο

πλαίσιο είναι εφικτή η αυστηρή οροθέτηση των σκοπών, των μέσων και κυρίως της

έκτασης άσκησης βίας. Συναφώς, είναι αξιοσημείωτο πως η ανακοίνωση του

Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις 21 Σεπτεμβρίου κινείται προς αυτή την κατεύθυνση:

«Εστιασμένες-περιορισμένες δράσεις, στενές-συνεχείς διακυβερνητικές

διαβουλεύσεις, αντιτρομοκρατική συμμαχία υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, σεβασμό των

θεμελιωδών κατακτήσεων του πολιτισμού, ενίσχυση της συνεργασίας διάφορων

κυβερνητικών υπηρεσιών, διεθνή νομικά μέσα, ενίσχυση μέτρων ασφαλείας, επίλυση

των περιφερειακών προβλημάτων, διεξοδικός πολιτικός διάλογος και αντιμετώπιση

των αναπτυξιακών ανισοτήτων».

Εν κατακλείδι, αν για την προστασία του διακρατικού συστήματος από μερικά

άτομα το μόνο μέσο που διαθέτουμε είναι παρατεταμένες μαζικές πολεμικές

ενέργειες που, ενδεχομένως, θα αποσταθεροποιήσουν επί μακρόν τον μισό πλανήτη,

τότε καλά θα κάνουμε να πάρουμε στα σοβαρά τις απειλές του Μπιν Λάντεν στο

περιβόητο μήνυμά του πως εφεξής «ούτε στα όνειρά μας δεν θα ζήσουμε ασφαλείς».

Ο Παναγιώτης Ήφαιστος είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Έδρας Jean

Monnet για την Ευρωπαϊκή Πολιτική Ολοκλήρωση στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.