Αναζήτηση
Η εκλογή του, βέβαια, πέρασε απαρατήρητη και στην Ελλάδα και παντού, έτυχε δε
ελάχιστης προβολής ακόμη και στον αγγλικό Τύπο. Τα γεγονότα της Αμερικής και
το επί θύρας «ανταποδοτικό κτύπημα» έφεραν σε δεύτερη μοίρα τις εξελίξεις σε
ένα από τα πιο παλαιά κόμματα της Ευρώπης. Ωστόσο, η εκλογή του IDS είναι ένα
ενδιαφέρον γεγονός, άξιο ενός σύντομου σχολιασμού.
1. Ο Iain Duncan Smith έλαβε 155.933 ψήφους έναντι 100.864 του
αντιπάλου του Kenneth Clarke. Η εκλογή, όπως δείχνουν οι αριθμοί, δεν έγινε
ούτε από το Συνέδριο ούτε από την Κοινοβουλευτική Ομάδα αλλά από όλα τα μέλη
του Συντηρητικού Κόμματος (300.000, 79% συμμετοχή). Η εκλογή ηγεσίας από το
σύνολο των μελών ενός κόμματος αποτελεί πλέον καθεστώς σε πολλά ευρωπαϊκά
κόμματα της Αριστεράς και της Δεξιάς. Δεν είναι συνεπώς τυχαίο ότι η ιδέα έχει
εμφανιστεί και στην ελληνική κομματική σκηνή (βλ.: προτάσεις Γ. Παπανδρέου για
το Συνέδριο του ΠΑΣΟΚ).
2. Η αλλαγή ηγεσίας υπήρξε η άμεση και ευθεία συνέπεια της ήττας των
Συντηρητικών στις εκλογές του Ιουνίου 2001. Σήμερα, η ανάδειξη νέων ηγετών
ακολουθεί εκ του σύνεγγυς (τουλάχιστον σε μεγάλο βαθμό) τις εκλογικές
αποτυχίες ενός κόμματος. Ένα σιωπηρό «συμβόλαιο αποτελεσματικότητας» συνδέει
περισσότερο από ποτέ το σύνολο του κόμματος με τον ηγέτη του. Όταν αυτός ο
τελευταίος δεν τιμά το άτυπο αυτό συμβόλαιο, όταν δεν ανταποκρίνεται στην
προσδοκία εκλογικής νίκης, η αλλαγή ηγεσίας αποτελεί συχνά τη «φυσική» πράξη
προσαρμογής του κόμματος στο νέο περιβάλλον που το γεγονός της εκλογικής ήττας
διαμορφώνει. Οι σύγχρονοι κομματικοί ηγέτες είναι ισχυροί μόνο στον βαθμό που
κερδίζουν τις εκλογές.
3. Η σύγκρουση μεταξύ Iain Duncan Smith και Kenneth Clarke υπήρξε σε
μεγάλο βαθμό μία αντιπαράθεση ανάμεσα στον σκληρό συντηρητισμό και τον
συντηρητισμό του «μεσαίου» χώρου. Ο πρώτος εξέφρασε καλύτερα την ψυχή της
συντηρητικής Αγγλίας, μιας Αγγλίας ευρωσκεπτικιστικής, κλειστής στον κόσμο,
περήφανης για την ιδιαιτερότητά της, ηθικά και πολιτισμικά οπισθοδρομικής. Ο
δεύτερος εξέφρασε τη φιλοευρωπαϊκή τάση του Συντηρητικού Κόμματος, την ανάγκη
εκσυγχρονισμού του και διεκδίκησης του μεσαίου χώρου (στον οποίο κυριαρχούν,
μετά το 1997, οι Νέοι Εργατικοί του Τ. Blair). Η νίκη του IDS, ενός ηγέτη
χωρίς ιδιαίτερο πολιτικό χάρισμα, κατέγραψε απλά τον μειοψηφικό χαρακτήρα του
ευρωπαϊκού και εκσυγχρονιστικού ρεύματος στο εσωτερικό του Συντηρητικού
Κόμματος. Η υιοθέτηση από τον Τ. Blair ενός επινοητικού νεο-φιλελευθερισμού
(συνδυασμένου με στοιχεία σοσιαλδημοκρατικού χαρακτήρα), η διείσδυσή του
δηλαδή στον ζωτικό χώρο της Δεξιάς αφαίρεσε το χαλί κάτω από τα πόδια του
αγγλικού συντηρητισμού και έπληξε τις «δεξαμενές» ανανέωσής του
κοινωνιολογικής, πολιτισμικής, διανοητικής. Η εκλογή του IDS σηματοδοτεί την
περαιτέρω απομάκρυνση των Συντηρητικών από τον μεσαίο χώρο και από την Ευρώπη,
απομάκρυνση που ένα σημαντικό τμήμα της βρετανικής αστικής τάξης, παραδοσιακής
δύναμης στήριξης των Συντηρητικών, με μεγάλη δυσκολία θα αποδεχτεί.
Πολλοί ήδη θεωρούν ότι η επικράτηση του IDS ανοίγει μία περίοδο μακρόχρονης
κυριαρχίας των Εργατικών στη βρετανική πολιτική σκηνή. Εκ πρώτης όψεως έτσι
μοιάζει να είναι. Ωστόσο, αυτή η προσέγγιση παραβλέπει το γεγονός ότι η
υποστήριξη από το εκλογικό σώμα της πολιτικής Blair είναι χλιαρή και χωρίς
βάθος. Οι Νέοι Εργατικοί δεν έχουν καταφέρει να μετατρέψουν την εκλογική τους
κυριαρχία σε ιδεολογική και πολιτική ηγεμονία. Είναι, συνεπώς, ευάλωτοι.
Παραβλέπει, επίσης, το γεγονός ότι οι πιο παραδοσιακοί πολιτικοί είναι συχνά
εκείνοι που πραγματοποιούν τα μεγαλύτερα «ανοίγματα» και τις πιο τολμηρές
αναθεωρήσεις (ακριβώς διότι δεν είναι ύποπτοι «αναθεωρητισμού»). Η απελπισμένη
αναζήτηση της εκλογικής νίκης, ο τρόμος από την προοπτική μιας νέας ήττας,
ενδέχεται να αναδείξουν τον «δεξιό» και υπερσυντηρητικό Iain Duncan Smith σε
καταλύτη που θα συμβάλει στην ανανέωση του βρετανικού συντηρητισμού.
Ο Γεράσιμος Μοσχονάς είναι επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής
Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου.
