Κάθε φορά που οι Αχαιοί ήθελαν να κατευνάσουν τον θυμό του Αχιλλέα κατέφευγαν

στον δάσκαλό του, τον γερο-Φοίνικα, γνωρίζοντας πως μόνον ο παιδαγωγός

μπορούσε να εκλογικεύσει τα πάθη, να φρονιμέψει την οργή. Και πιστεύω πω ς ο

δάσκαλος «όπου γης και όπου χρόνου» έχει την έγνοια και την επιμέλεια να

καλλιεργεί το πνεύμα και το σώμα του ανθρώπου, να ιχνηλατεί τα νοήματα του

Κόσμου. Ακριβώς γιατί η όλη σύσταση της παιδαγωγικής αναπτύσσεται με μια

συστηματική προσπάθεια εξανθρωπισμού του ανθρώπου. Η σχολική λειτουργία θα

ξεκινήσει με το «ξεμάγεμα του Κόσμου» απέναντι στο απορημένο παιδικό βλέμμα

και θα συνεχίσει μεταρσιώνοντας αυτή την «απορία» σε μια νέα μαγεία της

πραγματικότητας, όπου οι μαθησιακοί αναβαθμοί της αυτογνωσίας και της

ετερογνωσίας θα συγκροτήσουν ουσιαστικά τα πεδία χειραφέτησης και ελευθερίας

του νέου. Και είναι ο εκπαιδευτικός που καλείται να αγκιστρώσει το ανήσυχο

πνεύμα του παιδιού σε κάποιες βασικές σταθερές.

Τι είναι όμως ο εκπαιδευτικός; λειτουργός; υπάλληλος; επαγγελματίας;

διανοούμενος; παιδαγωγός; Ίσως ένα μείγμα αυτών των ιδιοτήτων συνθέτουν τη

σύνολη εικόνα. Αν όμως θέλουμε να διακρίνουμε τις θεμελιακές όψεις του, θα

τόνιζα κυρίως την έννοια του παιδαγωγού και του διανοουμένου. Και αυτό γιατί ο

εκπαιδευτικός θα ρίξει τα πρώτα σπέρματα της αμφισβήτησης και της κριτικής

σκέψης. Θα ενθαρρύνει τη στοχαστική διάθεση του νέου και θα καλλιεργήσει τη

στοχαστική του διάθεση και τις πρακτικές της πνευματικής επικοινωνίας.

Φυσικά, δεν ισχυρίζομαι ότι είναι διανοούμενος με την όψη του ερευνητή των

ακρώρειων της ανθρώπινης σκέψης, αλλά με το σχήμα του οργανικού διανοουμένου

που μιλάει (ή οφείλει να μιλάει) για τις ανθρωπιστικές αξίες, τις ιδέες της

ιστορίας και τις αναζητήσεις του κάθε ανθρώπου μέσα από το παιχνίδι της αγωγής

με τρόπο συστηματικό και επιμελή. Γιατί το σχολείο και ο εκπαιδευτικός πρέπει

να εκφράζουν την άποψή τους για τα μείζονα κοινωνικά θέματα και για τον πυρήνα

των προσωπικών ανησυχιών. Γιατί οφείλουν να είναι φορείς της λαϊκής κουλτούρας

και παράδοσης, ιδιαίτερα σήμερα που τα ΜΜΕ τείνουν να χειραγωγήσουν την

αφήγηση από γενιά σε γενιά. Γιατί ο εκπαιδευτικός δεν είναι εκφραστής μόνο

μιας κιβωτού γνώσεων, αλλά καλείται να ρίχνει καταβολάδες στην ερευνητική

διάθεση των νέων, που είναι και η πιο δημιουργική πλευρά της έννοιας της

μάθησης. Ο J. Dewey στο «παιδαγωγικό πιστεύω» του είναι απόλυτος: «Αν η

προσπάθεια του παιδαγωγού δεν συνδυάζεται με ορισμένες δραστηριότητες, στις

οποίες επιδίδεται το παιδί από δική του πρωτοβουλία και ανεξάρτητα από τον

δάσκαλο, η εκπαίδευση περιορίζεται σε απλή εξωτερική πίεση». Και φυσικά η

μετάδοση γνώσεων δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά πρέπει να τείνει στην ανάδειξη της

αρετής. Γιατί σ’ αυτή την προσπάθεια μπορεί να προσδιορισθεί το νόημα της

ζωής.

Στις σημερινές κοινωνίες της μάθησης το σχολείο υφίσταται ποικίλους

μετασχηματισμούς, ο δε αναπτυξιακός χαρακτήρας της σύγχρονης κοινωνίας είναι

διαποτισμένος από τη μορφωτική ανέλιξη των πολιτών. Τούτων δοθέντων, η

φυσιογνωμία του εκπαιδευτικού αποκτά πιο δυναμικούς στόχους. Και πρέπει να

τους υπηρετήσουμε με αποτελεσματικότητα και προοπτική. Στρατηγική της

διαμόρφωσης της εικόνας μας ως εκπαιδευτικών είναι η αρχή «περισσότερες

ευθύνες, περισσότερα προσόντα», η διαρκής διεύρυνση του κοινωνικού μας ρόλου.

Ο Νίκος Τσούλιας είναι πρόεδρος της ΟΛΜΕ.