Έχει ωριμάσει στην κοινωνία μας το αίτημα για θεσμικό εκσυγχρονισμό της

Ανώτατης Παιδείας. Την τάση αυτή εκφράζουν: α) η εκπόνηση του νομοσχεδίου για

την ένταξη των ΤΕΙ στην Ανώτατη Εκπαίδευση, β) η υιοθέτηση από την Ελλάδα της

διακήρυξης της Μπολόνια, για τη διάρθρωση της Ανώτατης Παιδείας σε τρεις

κύκλους σπουδών και γ) η ερμηνευτική δήλωση στη Βουλή, κατά τη συζήτηση για τη

συνταγματική αναθεώρηση, ότι το άρθρο 16 του Συντάγματος επιτρέπει τη

λειτουργία μη κρατικών ΑΕΙ, με τη μορφή ΝΠΔΔ. Οι εξελίξεις αυτές γίνονται

δεκτές από την πλειοψηφία της κοινής γνώμης, όπως αποδεικνύουν σχετικές

δημοσκοπήσεις. Αλλά, όπως πάντα, τα κατεστημένα ή συντεχνιακά συμφέροντα

αντιδρούν. Ωστόσο, δεν συναντούν ευρύτερη ανταπόκριση. Γιατί η επιχειρημα-

τολογία τους δεν πείθει. Οι προαναφερόμενες τρεις εξελίξεις βασίζονται στην

ακόλουθη αλληλουχία:

1. Η Ανώτατη Παιδεία προσφέρει γνώση, που αποτελεί την υποδομή αφ’ ενός

για επαγγελματική απασχόληση και αφ’ ετέρου για ανάληψη ακαδημαϊκού ή

ερευνητικού έργου. Η διάρθρωσή της πρέπει να είναι ανάλογη με τα επίπεδα

απασχόλησης τα οποία τροφοδοτεί, σύμφωνα με τη διεθνή κλίμακα των

επαγγελμάτων. Διαφορετικά η Ανώτατη Παιδεία και το εκπαιδευτικό σύστημα

γενικότερα δεν υπηρετούν τους στόχους που υποτίθεται ότι επιδιώκουν.

2. Η Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση παρέχει γενική μόρφωση και κατάρτιση στα

επίπεδα 1 (ανειδίκευτος) και 2 (ειδικευμένος, απόφοιτος ΤΕΕ). Η κατάρτιση των

μέσων στελεχών (επίπεδα 3 και 4) παρέχεται στα ΙΕΚ και σε σύντομης διάρκειας

επαγγελματικές σχολές.

3. Η Ανώτατη Εκπαίδευση τροφοδοτεί με αποφοίτους τα επίπεδα 5

(επιστήμονας), 6 (εξειδικευμένος επιστήμονας) και 7 (ερευνητής). Στην

επαγγελματική αυτή διαστρωμάτωση βασίζονται οι οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης

για την αναγνώριση των διπλωμάτων, τα επαγγελματικά δικαιώματα και την

ελεύθερη κυκλοφορία πτυχιούχων, αλλά και η διακήρυξη της Μπολόνια. Αυτή

προβλέπει ότι η Ανώτατη Παιδεία πρέπει να χορηγεί τίτλους σπουδών αντίστοιχους

με τις επαγγελματικές βαθμίδες, δηλαδή βασικού πτυχίου, μεταπτυχιακού τίτλου

και διδακτορικού διπλώματος. Το σχήμα 3-5-8, με το οποίο απεικονίζεται η θέση

αυτή, είναι απλώς αριθμητικό. Επιτρέπει την ένταξη στα βασικά πτυχία σημερινών

τίτλων τετραετούς φοίτησης και στους μεταπτυχιακούς τίτλους σημερινά πτυχία

πενταετούς ή εξαετούς φοίτησης, ανάλογα με τις συνθήκες του κάθε

επαγγελματικού και γνωστικού τομέα.

4. Το άρθρο 16 του Συντάγματος θέτει δύο όρους για την ένταξη σχολών

στην Ανώτατη Εκπαίδευση: τη λειτουργία τους ως ΝΠΔΔ πλήρως αυτοδιοικουμένων

και την υπερτριετή διάρκεια της φοίτησης σ’ αυτές.

5. Συνακόλουθα, η ένταξη των ΤΕΙ στην Ανώτατη Εκπαίδευση και η

διακήρυξη της Μπολόνια εναρμονίζονται με τη διεθνή επαγγελματική διαστρωμάτωση

και το Σύνταγμα. Τα ΤΕΙ είναι ΝΠΔΔ, με πλήρη αυτοδιοίκηση και υπερτριετή

φοίτηση, παρέχοντας βασικό πτυχίο, με έμφαση στην εφαρμογή.

6. Όπως εξήγησε ο κ. Βενιζέλος, ως εισηγητής του Συντάγματος, η

απαγόρευση της ίδρυσης «ανώτατων σχολών από ιδιώτες» δεν είναι απόλυτη.

Επιτρέπει την ίδρυση ΑΕΙ από μη κρατικά ΝΠΔΔ. Δηλαδή υφιστάμενοι μη κρατικοί

φορείς (Εκκλησία, ΟΤΑ, Δικηγορικοί Σύλλογοι, Επιμελητήρια κ.λπ.) μπορούν να

ιδρύσουν ΑΕΙ. Το ίδιο μπορεί να πράξουν μη κερδοσκοπικά ιδρύματα με

εκπαιδευτικούς σκοπούς (Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία, Ευγενίδειο Ίδρυμα κ.λπ.).

Μόνη προϋπόθεση για την ίδρυση μη κρατικών ΑΕΙ και ΤΕΙ είναι η έκδοση νόμου

για τις προϋποθέσεις και τη διαδικασία ίδρυσης, την κρατική εποπτεία, τα

προσόντα του ακαδημαϊκού προσωπικού, την εισαγωγή φοιτητών, τη φοίτηση και τις

εξετάσεις κ.λπ. Ο νόμος θα εξουσιοδοτεί τον υπουργό Παιδείας να εκδίδει

διατάγματα, με τα οποία θα χορηγεί άδειες λειτουργίας ΑΕΙ σε μη κρατικούς

φορείς.

7. Η ίδρυση μη κρατικών ΑΕΙ αναμένεται να συμβάλει α) στον περιορισμό

της φοιτητικής μετανάστευσης και της εκροής συναλλάγματος που αυτή συνεπάγεται

και β) στον έλεγχο της ανεξέλεγκτης λειτουργίας παραρτημάτων ξένων ΑΕΙ από

κέντρα ελευθέρων σπουδών. Τα ξένα ΑΕΙ, εφόσον καλύπτουν τις προϋποθέσεις του

νόμου που θα εκδοθεί, θα λάβουν άδειες λειτουργίας παραρτήματός τους στην

Ελλάδα.

Οι λύσεις που προβλέπει η διακήρυξη της Μπολόνια είναι πλήρεις και καθαρές. Το

νομοσχέδιο για τα ΤΕΙ κινείται στη σωστή κατεύθυνση. Χρειάζονται όμως δύο

ακόμη νομοσχέδια. Το πρώτο πρέπει να αναπροσαρμόσει το σύστημα προπτυχιακών

και μεταπτυχιακών σπουδών στο πλαίσιο της Μπολόνια, προσδιορίζοντας τα

επιστημονικά επαγγέλματα, για την άσκηση των οποίων απαιτείται η κτήση

μεταπτυχιακού τίτλου, και τους γνωστικούς τομείς ΑΕΙ με μεγαλύτερη διάρκεια

φοίτησης, τα πτυχία των οποίων θα θεωρούνται ως τίτλοι μεταπτυχιακών σπουδών.

Το δεύτερο νομοσχέδιο πρέπει να υλοποιεί τη συνταγματική δυνατότητα για την

ίδρυση μη κρατικών ΑΕΙ, με τη μορφή ΝΠΔΔ.

Προτείνω να εφαρμοσθούν τάχιστα και ανυποχώρητα η ένταξη των ΤΕΙ στην Ανώτατη

Παιδεία και η ίδρυση μη κρατικών ΑΕΙ. Αντίθετα, αντικείμενο συστηματικού

διαλόγου με τις αντίστοιχες επαγγελματικές οργανώσεις (Τεχνικό, Οικονομικό και

Γεωτεχνικό Επιμελητήριο, Δικηγορικοί και Ιατρικοί Σύλλογοι κ.λπ.) και την

ακαδημαϊκή κοινότητα των ΑΕΙ και ΤΕΙ, που θα ολοκληρωθεί για όλα τα θέματα σε

συγκεκριμένο (π.χ. εξάμηνο) χρονικό ορίζοντα, νομίζω ότι πρέπει να αποτελέσουν

α) οι επιμέρους διατάξεις των νομοσχεδίων για την ένταξη των ΤΕΙ στην Ανώτατη

Παιδεία και για την ίδρυση μη κρατικών ΑΕΙ και ΤΕΙ, β) οι πίνακες των

επαγγελμάτων, για την άσκηση των οποίων θα απαιτείται αφ’ ενός βασικό πτυχίο

και αφ’ ετέρου μεταπτυχιακός τίτλος και γ) ο πίνακας των Τμημάτων ΑΕΙ, τα

σημερινά πτυχία των οποίων θα εξισωθούν με μεταπτυχιακούς τίτλους.

Οπωσδήποτε, δεν επιτρέπεται να εκτραπούμε σε ατέρμονες συζητήσεις. Η κριτική

που έχει μέχρι τώρα ασκηθεί, ιδίως από το ΤΕΕ και το ΕΜΠ, εστιάζεται σε δύο

σκέλη. Κυρίως αναφέρεται στα προσόντα και την κατάταξη του σημερινού

διδακτικού προσωπικού στους νέους κλάδους, μετά την ένταξη των ΤΕΙ στην

Ανώτατη Παιδεία. Τα θέματα αυτά δεν διεκδικούν παγκόσμια πρωτοτυπία. Η ένταξη

στην Ανώτατη Παιδεία των Polytechnics, των Fachhochschulen κ.λπ. μας παρέχουν

τις λύσεις. Το δεύτερο σκέλος της κριτικής, η αξιολόγηση των ΤΕΙ και η ένταξη

στην Ανώτατη Παιδεία μόνο όσων αξιολογηθούν θετικά, δεν αποτελεί

προαπαιτούμενο. Η ποιότητα στην Ανώτατη Παιδεία είναι το ζητούμενο. Αλλά η

πραγματικότητα δείχνει ότι όλα τα ΑΕΙ, όλα τα Τμήματά τους, όλα τα εργαστήριά

τους, όλα τα πρόσωπα που απασχολούνται σ’ αυτά, όλα τα εφαρμοζόμενα

προγράμματα σπουδών, δεν υπερκαλύπτουν τις ζητούμενες προδιαγραφές

αξιολόγησης. Αυτό όμως συνεπάγεται για τα ιδρύματα κ.λπ. που υστερούν μειωμένη

κοινωνική καταξίωση και όχι κατάργηση. Το ίδιο ισχύει για τα σημερινά ΤΕΙ. Και

θα ισχύει και για τα νέα, ανώτατα ΤΕΙ. Τα υπόλοιπα αποτελούν μαξιμαλιστική

φιλολογία για τον επηρεασμό όσων δεν γνωρίζουν την πραγματικότητα για την

αναστολή της εξέλιξης επ’ αόριστον.

Ως πολιτικός που επί πολλά χρόνια ασχολήθηκε με τα εκπαιδευτικά θέματα,

αισθάνομαι υποχρεωμένος να στηρίξω τις πρωτοβουλίες του υπουργού Παιδείας να

επιψηφίσει τη διακήρυξη της Μπολόνια και να προωθήσει το νομοσχέδιο για τα

ΤΕΙ.

Ελπίζω ότι σύντομα θα υιοθετηθεί και η άποψη του Ευάγγελου Βενιζέλου για τη

θέσπιση νόμου που θα προβλέπει την ίδρυση μη κρατικών ΑΕΙ υπό μορφή ΝΠΔΔ.

Προβαίνω σ’ αυτή τη δημόσια τοποθέτηση, όχι μόνο γιατί οι θέσεις αυτές

υλοποιούν τις προτάσεις που υπέβαλα ως υπουργός Παιδείας το 1990. Αλλά κυρίως

γιατί οι τομές που προανέφερα συνιστούν τον εκσυγχρονισμό στη δομή της

Ανώτατης Παιδείας. Μια μόνο σύσταση έχω να κάνω: Μπορούμε και πρέπει να

συμβιβαστούμε με όποιες απόψεις, για όποια θέματα. Όχι όμως με τα συντεχνιακά

συμφέροντα, για όποιες κατεστημένες αγκυλώσεις.

Ο Βασίλης Κοντογιαννόπουλος είναι βουλευτής στη Β’ Αθήνων του ΠΑΣΟΚ

Τελευταία Νέα