Οι γνήσιοι απόγονοι των Μάγιας

Στο τροπικό δάσος του Μεξικού ζει ακόμη μια φυλή αυτόχθονων Ινδιάνων που

λατρεύουν τους αρχαίους τους θεούς. Είναι παράδοξο που έχουν επιβιώσει οι

Λακαντόνες (Lacandones). Η αποψίλωση των δασών και ο δυτικός τρόπος ζωής

παραβιάζουν τα όριά τους, και ως απόρροια, έως το τέλος της ζωής μας, αυτοί οι

άνθρωποι και η γνησιότητά τους, το πιθανότερο, θα έχουν χαθεί.

Στο Σαν Κρίστομπαλ ντε λας Κάσας, το ανεξάρτητο πολιτιστικό κέντρο Να Μπολόμ

έχει διεξαγάγει έρευνες που καταλήγουν στο ότι μόλις 500 Λακαντόνες υπάρχουν

ακόμη. Η περιοχή Τσιάπας, όπου ζούσαν, καλυπτόταν κάποτε από πυκνή ζούγκλα. Το

50% της έκτασης καταστράφηκε μεταξύ 1970 και 1993 και αν η κατάσταση αυτή

συνεχιστεί με αυτούς τους ρυθμούς, το μοναδικό τροπικό δάσος της Βόρειας

Αμερικής θα αφανιστεί εντός των επόμενων δεκαετιών.

Στη γλώσσα τους, τη Μάγιας, οι Λακαντόνες αποκαλούν εαυτούς Χακ Γουινίκ (Hack

Winik) ή αλλιώς, «οι αυθεντικοί άνθρωποι». Είναι απόγονοι των Μάγιας και

πιστεύεται ότι πρωτοκατοίκησαν στην περιοχή τον 17ο ή τον 18ο αιώνα για να

ξεφύγουν από την αποικιοκρατία. Ζούσαν σε διάφορα χωριά, γιατί δεν ήθελαν να

τους εντοπίσουν και να αποφύγουν την εξάπλωση ασθενειών μεταξύ τους. Τα χωριά

αυτά δεν τα ήξερε κανείς έως τις αρχές του 20ού αιώνα. Σήμερα, οι 500 συνολικά

εκπρόσωποι της φυλής ζουν μαζί στο χωριό Λακάνια Τσανσαγιάμπ, κοντά στα σύνορα

της Γουατεμάλας και σε ό,τι απέμεινε από το πέρασμα των Μάγιας από το

Μποναμπάκ.

Παραδοσιακά οι Λακαντόνες ζούσαν σε απόλυτη αρμονία με το περιβάλλον,

εναλλάσσοντας καλλιέργειες που μεταφέρονταν στο τροπικό δάσος. Η ζούγκλα

διαθέτει σήμερα περίπου το 17% των ειδών της χλωρίδας του Μεξικού. Όπως το

θέτει ο Μανουέλ Μπαρμπόζα, διευθυντής του Να Μπολόμ, «οι Λακαντόνες ζουν στο

τροπικό δάσος, όμως το τροπικό δάσος ζει μέσα τους». Εκατοντάδες χρόνια τώρα,

τα δύο ήταν αλληλένδετα σε αξία και σημασία…

Ο Μπαρμπόζα ελπίζει ότι ο νέος πρόεδρος Βινσέντε Φοξ θα δείξει περισσότερο

ενδιαφέρον για τους πρώτους κατοίκους της χώρας του, απ’ ό,τι οι προηγούμενοι

στην ηγεσία του Μεξικού. Τα πλήγματα που έχει δεχθεί το φυσικό περιβάλλον, η

μείωση της χλωρίδας που χρησίμευε ως κύρια πηγή τροφής και παρασκευής ουσιών

θεραπευτικού χαρακτήρα για τους αυτόχθονες, είχαν ως άμεση συνέπεια τον

«εκσυγχρονισμό» της κοινωνίας, αν και πλήθος εθίμων παραμένουν ζωντανά μέχρι

τις ημέρες μας.

Οι περισσότεροι Λακαντόνες ενδύονται το παραδοσιακό φόρεμα, ένα λευκό χιτώνιο

σε απλή γραμμή, το οποίο καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος του σώματος. Τόσο οι

άνδρες της φυλής όσο και οι γυναίκες διατηρούν τα σκουρόχρωμα μαλλιά τους

μακριά και στο μέτωπο αφήνουν φράντζα. Παρά τις προσπάθειες των ιεραποστόλων

επισκεπτών να τους πλησιάσουν, το Λακάνια Τσανσαγιάμπ έχει τον δικό του «Οίκο

του Θεού». Εκεί ο κόσμος λατρεύει τον Χατσακιάμ, τον Θεό των Θεών, ο οποίος,

σύμφωνα με τις δοξασίες, είναι ο δημιουργός του τροπικού δάσους.

Οι μεγαλύτεροι του χωριού διηγούνται στα παιδιά μύθους που ανακαλούν από τη

δική τους παιδική ηλικία, συνεχίζοντας έτσι την παράδοση, και τα συνοδεύουν

στις εν πλω περιηγήσεις πάνω σε μονόξυλα κανό. Οι νεώτεροι, πηγαίνουν σχολείο,

όπου διδάσκονται τα μαθήματα στην ισπανική, όχι στη γλώσσα των Μάγιας.

Ηλεκτρικό ρεύμα απέκτησε η περιοχή πριν από οκτώ χρόνια και η πιο πρόσφατη

σύγχρονη πρόκληση ονομάζεται… δορυφορική τηλεόραση. Τοπίο όλο αντίθεση,

μπορεί κανείς εύκολα να διακρίνει τα πιάτα, τοποθετημένα παράταιρα στο

ψηλότερο σημείο των αχυροσκεπών που ολοκληρώνουν τις λιτές, ξύλινες καλύβες.

Αγαπημένες σειρές των κατοίκων, οι μεξικάνικες σαπουνόπερες και ο διεθνώς

κατανοητός Μίστερ Μπιν.

Ο επιχειρηματίας του χωριού ονομάζεται Βινσέντε Κον και ειδικότητά του είναι ο

τουρισμός. Αν και σπάνιοι οι επισκέπτες, τους παρέχει αιώρες για να

απολαμβάνουν τους ήχους της ζούγκλας ή πεζοπορία με συνοδό.

Τώρα που οι Λακαντόνες έχουν συγκεντρωθεί σε έναν τόπο και τους παραχωρείται

μόρφωση, εκπαίδευση και συμβουλευτική, μαθαίνουν ότι είναι αδύνατον να

παραμείνουν αναλλοίωτοι, όπως οι πρόγονοί τους. Δεδομένου του περιορισμένου

αριθμού των μελών της φυλής, οι επιμειξίες είχαν ως αποτέλεσμα την εμφάνιση

ασθενειών γενετικής φύσεως και τα τελευταία χρόνια η αναζήτηση του συντρόφου

αποτελεί μια διαδικασία που απομακρύνει τους αυτόχθονες από τη βάση τους. Το

ταίρι των νέων βρίσκεται συνήθως αλλού.

Το κέντρο Να Μπολόμ ιδρύθηκε τη δεκαετία του ’50 από ένα ζευγάρι Δανών, τον

Φρανς Μπλομ και τη σύζυγό του Γερτρούδη. Οι δυο τους πραγματοποίησαν τη

μεγαλύτερη έρευνα που έχει διεξαχθεί ποτέ γι’ αυτήν τη φυλή και τον τρόπο ζωής

της. Ήταν ήσυχοι άνθρωποι, φιλικοί με τους αυτόχθονες και αρνητές της

παρέμβασης… Είναι όμως το στίγμα που φέρει ο λευκός άνθρωπος, είτε από

αφέλεια και περιέργεια είτε από αποικιοκρατική διάθεση, να ανοίγει στη μέση

της ζούγκλας ένα μονοπάτι, όπου ποτέ ο χρόνος δεν γυρίζει πίσω.