Ο νέος ρόλος της Ρωσίας

* ΜΟΣΧΑ

Ο Βλαντίμίρ Λουκίν έριξε μια φευγαλέα ματιά στην Κόκκινη Πλατεία και

ξανακάρφωσε το βλέμμα του στη δορυφορική τηλεόραση απέναντί του, στο πρόγραμμα

των ειδήσεων του BBC.

Ο πρέσβης, επί ημερών Γκορμπατσώφ, της πρώην ΕΣΣΔ στην Ουάσιγκτον ­ υπεύθυνος

σήμερα Διεθνών Σχέσεων της ρωσικής Βουλής ­ καθισμένος στο γραφείο του στον 7ο

όροφο της Δούμας, έδειχνε σίγουρος για τις απόψεις του.

«Μου λέτε ότι στους δρόμους της Μόσχας κάθε οδηγός κάνει τον ταξιτζή για να

συμπληρώσει το εισόδημά του. Αυτό δεν είναι τίποτα. Θα προσθέσω μία ακόμα

εικόνα. Δεν βλέπεις εύκολα ευτυχισμένους ανθρώπους. Τους μίλησαν για

δημοκρατία και ορισμένοι νόμισαν ότι μπορούν να βουτήξουν στη διαφθορά.

Έπειτα, μέχρι που είδαν έναν ηγέτη, τον Γκορμπατσώφ, να χαμογελά, έβλεπαν

πρόσωπα αγέλαστα… Μη σας απατούν τα φαινόμενα. Ξέρετε τι σημαίνει η άνοδος

του Πούτιν στην εξουσία; Ότι αυτή η χώρα αναζητεί ένα νέο ρόλο. Ίσως

αργήσει… Αλλά θα τον βρει…».

Τα λόγια του για τον «νέο ρόλο της Ρωσίας» στριφογύριζαν στο μυαλό μου, όταν

βρέθηκα στο γραφείο ενός πρώην συμβούλου του Γκορμπατσώφ, και διευθυντή σήμερα

εφημερίδων, του Βιτάλι Τρετιακόφ. Πίσω του, στον τοίχο ­ σαν να ήθελε να

παντρέψει τα… αταίριαστα ­ ήταν ανηρτημένες, πλάι – πλάι, δύο φωτογραφίες,

μία του Λένιν, για να δείχνει το πολιτικό του παρελθόν, και μία για το

«σήμερα», με τη φιγούρα του Μπερεζόφκσι, του μεγαλοεπιχειρηματία των ΜΜΕ,

σημερινού εκδότη της εφημερίδας που διευθύνει.

«Όταν είχαμε ξαναμιλήσει, το ’89, ήμουν αρχισυντάκτης στα «ΝΕΑ» της Μόσχας,

εφημερίδας της περεστρόικα. Έμενα τότε σε ένα πολύ μικρό σπίτι και ο μισθός

μου δεν έφτανε να συντηρώ το παλιό μου «Λάντα». Τώρα έχω στην καλύτερη

γειτονιά της Μόσχας ένα πολυτελές σπίτι, αλλά προτιμώ να μένω στα προάστια σε

ένα άλλο 240 τ.μ., όπου η οικογένειά μου έχει και γήπεδο τένις. Ξέρετε πόσοι

είμαστε που ζούμε έτσι καλά; Το 5% του ρωσικού λαού. Οι υπόλοιποι, το 95%,

περνάνε δύσκολα. Αυτό είναι ένα πρόβλημα που πρέπει να λύσει ο Πούτιν, ο

οποίος ονειρεύεται μία Ρωσία ισχυρή».

Ο υπουργός Πολιτισμού της Ρωσίας, Βλαντιμίρ Σβιτκόι, ένας μεγάλος και διάσημος

στην πατρίδα του δημοσιογράφος, ο οποίος έχει αναλάβει τον ευαίσθητο τομέα της

διαφύλαξης του πολιτιστικού θησαυρού της μεγαλύτερης ­ σε έκτασης ­ χώρας του

κόσμου, αλλά και των πολιτιστικών παραγωγών της, δίνει τη δική του «ερμηνεία»

σ’ αυτή «την προσπάθεια για μια ισχυρή Ρωσία».

«Θέλω να φέρω καλλιτέχνες που μας έφυγαν την τελευταία δεκαετία πίσω στην

πατρίδα. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να τους δώσω πολλά λεφτά, σίγουρα πολύ

περισσότερα από τους ρωσικούς μισθούς, ίσως όχι τόσο ψηλούς όσο στη Νέα Υόρκη,

πάντως αξιοπρεπείς. Έπειτα, δεν μπορώ να διοχετεύω τα κονδύλια του Πολιτισμού

μόνον σε συντήρηση πολιτιστικών μνημείων. Πρέπει να ρίξουμε χρήματα και σε

νέες ιδέες, σε νέες παραγωγές, σε παραγγελίες έργων. Εκείνο που έχει σημασία,

κατά τη γνώμη μου, είναι ότι η Ρωσία ­ και αυτό αναρωτιέμαι αν το έχουν

καταλάβει στη Δύση ­ δεν είναι μόνον ένα απέραντο μουσείο έργων τέχνης,

μουσικής, ποίησης και λογοτεχνίας. Έχει απεριόριστες πνευματικές δυνάμεις, που

παρά τη φτώχεια η οποία μαστίζει σημαντικό κομμάτι του πληθυσμού, είναι

αστείρευτες. Μπορούμε να εμφανίσουμε κι άλλους Πούσκιν, Τσαϊκόφσκι και

Σοστακόβιτς. Αυτό είναι μυστικό, ο… θησαυρός μας»…

Ωστόσο, αυτή η «νέα άνοιξη» της Ρωσίας, για την οποία κάνει λόγο ο Σβιτκόι,

φαίνεται να είναι ακόμα μακριά. Οι τελευταίες δύο δεκαετίες του «υπαρκτού

σοσιαλισμού», συμπεριλαμβανομένης και της εποχής Γκορμπατσώφ, αλλά και η

τελευταία δεκαετία του αιώνα με τη διάλυση της ΕΣΣΔ και τον Γιέλτσιν φαίνεται

ότι έχουν συσσωρεύσει ορισμένα αξεπέραστα οικονομικοτεχνικά προβλήματα.

Ο Βιτάλι Ιγκνατιένκο, διευθυντής του ρωσικού πρακτορείου ειδήσεων, του ΤΑΣΣ,

φοβάται πως η χώρα του θα πάθει ένα γενικό «μπλακ άουτ», γύρω στο 2003, όταν ­

όπως υποστηρίζει ­ «ο τεχνικός εξοπλισμός της Ρωσίας θα έχει σκουριάσει

ανεπανόρθωτα και θα χρειάζονται όλες οι μηχανές σοβαρό εκσυγχρονισμό ή

αλλαγές».

«Δεν ξέρω αν ο Πούτιν θα προλάβει να αλλάξει γρανάζια… Ξέρετε ότι, σε

αρκετές περιπτώσεις, περιοχές μένουν χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα; Ότι αυτό συμβαίνει

και σε περιοχές στρατοπέδων; Σε τελευταία ανάλυση αυτό περίπου δεν εξέφρασε

και η υπόθεση του υποβρυχίου μας που χάθηκε το καλοκαίρι; Έπειτα, η χώρα μου

έχει την ανοιχτή… πληγή με τον Καύκασο και την Τσετσενία. Δεν μπορεί να

αφήσει τον έλεγχο της περιοχής στη Δύση, αυτό το ξεχνάνε ορισμένοι δικοί μας

και κάποιοι στην Ουάσιγκτον».

«Έχουμε ακόμη δρόμο μπροστά μας, αλλά πίσω δεν γυρίζουμε»

Και ο κομμουνισμός; Οι ιδέες του; Τα σάρωσε όλα η περεστρόικα και η διάλυση

της ΕΣΣΔ; Τι απέγινε το πανίσχυρο Κομμουνιστικό Κόμμα της μεγάλης χώρας των

Σοβιέτ; Και τι ρόλο παίζουν σήμερα οι κομμουνιστές;

Οι ανοιχτές και… θεόρατες αγκάλες του γραμματέα του Ρωσικού Κομμουνιστικού

Κόμματος Γενάντι Ζουγκάνοφ ­ μου είπαν ότι έτσι εκδηλωτικός είναι με τους

επισκέπτες του ­ σου δίνουν την εντύπωση πως πίσω του κρύβει μεγάλες

κομματικές δυνάμεις.

«Δεν μπορεί η χώρα να συνεχίσει για πολύ να καρκινοβατεί σ’ ένα τεντωμένο

σχοινί που κρατάνε μεγαλοεπιχειρηματίες και μεγαλοεκδότες, όπως ο Μπερεζόφκσι

και ο Γκουσίνκι. Άλλωστε, οι κομμουνιστικές ιδέες ούτε πέθαναν, ούτε απέτυχαν.

Παράδειγμα; Τι φταίει η ιδέα του Πανάγιου Τάφου του Σωτήρα, αν βρέθηκαν οι

τυχοδιώκτες οι σταυροφόροι που σκόρπισαν την συμφορά και έπνιξαν στο αίμα

όσους αντιστάθηκαν στο διάβα του; Ξέρετε, γίνεται πολύς λόγος στις δυτικές

εφημερίδες για ανθρώπους σαν τον καναλάρχη τον Μπερεζόφσκι… Ποιος έδωσε σε

μια χούφτα ανθρώπων τόση οικονομική δύναμη, κανάλια και την ΑΕΡΟΦΛΟΤ, αυτό

είναι μια άλλη ιστορία. Όλοι αυτοί είναι σαν απαίσια έντομα που διείσδυσαν

στην εξουσία, βάζοντας στις τσέπες τους δισεκατομμύρια δολάρια από την θλίψη

του λαού μας. Γι’ αυτό σας λέω, ο κομμουνισμός δεν πέθανε, τώρα ξανοίγεται το

μέλλον του…».

Υπάρχει όμως και η «άλλη πλευρά». Ο παλιός σύμβουλος του Γκορμπατσώφ, πρώην

διευθυντής στα «ΝΕΑ» της Μόσχας και σήμερα διευθυντής της «Ομπσαγια», ο

Γκεγκόρ Γιάκοβλεφ δεν πιστεύει σε… θαύματα. Από την πρώτη στιγμή που με είδε

έκανε λόγο για ιδεολογικό τέλμα. «Μπορώ να το πω, με την πείρα των χρόνων που

κουβαλώ. Ευτυχώς ο Στάλιν πέθανε! Τι θα βγάλει αυτή η ανακατωσούρα που…

διαδέχθηκε τον Γκορμπατσώφ δεν μπορώ να ξέρω, αλλά ας καταλάβουν πλέον

ορισμένοι ότι μπήκαμε στον 21ο αιώνα».

Η Ρωσία ούτως ή άλλως είναι σε αναζήτηση ενός νέου ρόλου. Ο παλαίμαχος

πρύτανης της Σχολής Δημοσιογραφίας της Μόσχας, ο Ζαρόσκι το διαισθάνεται. «Για

να δούμε, πού θα ισορροπήσουμε στο τέλος ανάμεσα στις ΗΠΑ και στην Κίνα…

Ξέρεις γιατί έχουμε ελπίδες; Η Ρωσία έχει πολλούς φτωχούς. Και οι φτωχοί

ελπίζουν πάντα σε κάτι καλύτερο!». Πότε θα ‘ρθει αυτό το «καλύτερο» για τον

ρωσικό λαό; Ο πρόεδρος του Συμβουλίου της Ρωσίας, Γιγκόρ Στρόεφ, που με

δέχθηκε στο γραφείο του, δεν τρέφει αυταπάτες ότι οι αλλαγές θα καταγραφούν

σύντομα.

«Ο Κομφούκιος έλεγε «αλίμονο σ’ έναν λαό που περνάει από μία μεταβατική

περίοδο». Βεβαίως, πίσω δεν θα γυρίσουμε. Αλλά ακόμα δεν περάσαμε στην

απέναντι όχθη. Και τα κύματα μας χτυπάνε. Μην βιάζεστε όμως να βγάλετε

συμπεράσματα για τη νέα Ρωσία. Έχει δρόμο να διανύσει, και για μας που την

ζούμε και για σας που την ψάχνετε…».