Από τη Μαρία Αντουανέτα στον… Σιγισμούνδο της Τοσκάνης

Μια Μαρία Αντουανέτα φέρνει πάντα έναν Ροβεσπιέρο, μια απολυταρχία γεννάει

πάντα μια δημοκρατική επανάσταση και μια δημοκρατική επανάσταση φράζει πάντα

το στόμα εκείνων που θα μπορούσαν να πουν: «Το κράτος είμαι εγώ!».

Η παλιά ιδέα της μοναρχίας ­ ενός ηγεμόνα ως ενσάρκωση της θεϊκής βούλησης επί

της Γης ­ μεσουράνησε τον δέκατο έβδομο αιώνα και εκφράστηκε με την περίφημη

ρήση του Λουδοβίκου ΙΔ’: «L’etat c’est moi!». Την ιδέα της μοναρχίας μπορεί να

την αναζητήσει κανείς τόσο στα θεοκρατικά συστήματα της ανατολικής και της

δυτικής ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, όσο και στην αρχαία Ελλάδα, όπου ο ομηρικός

βασιλιάς είναι ένας κληρονομικός ηγεμόνας που όμως το κύρος του επιβεβαιώνεται

κάθε φορά από την ανδρεία του στο πεδίο της μάχης ­ κάτι που σήμερα είναι

μάλλον περιττό για τους μάλλον περιττούς σύγχρονους μονάρχες.

Με τη διάλυση του μεσαιωνικού κόσμου, ο μονάρχης εξασφαλίζει την κεντρική

εξουσία που απαιτούν τα νέα έθνη-κράτη. Μετά το τέλος των θρησκευτικών

πολέμων, το «βεστφαλικό κράτος» κατεβάζει από τον θρόνο του τον Πάπα και στη

θέση του βάζει τον βασιλιά. Συχνά, γίνεται απόλυτος άρχων, μοναδική πηγή

δικαίου, μοναδική διοικητική αρχή. Ώσπου με την Αγγλία και τους Τυδόρ κάτι

αλλάζει: διατηρούν κοινοβουλευτικούς θεσμούς που, όταν οι Στούαρτ προσπαθούν

να τους καταλύσουν, βρίσκουν μπροστά τους δυνάμεις που είναι αποφασισμένες να

θέσουν όρια στις εξουσίες της μοναρχίας (Χάρτης των Δικαιωμάτων).

Όμως, στην ηπειρωτική Ευρώπη, παρά τον Διαφωτισμό, η απόλυτη μοναρχία

επιβιώνει με τη μορφή του «αγαθοεργού δεσπότη», με χαρακτηριστικά παραδείγματα

τον Φρειδερίκο της Πρωσίας και την Αικατερίνη της Ρωσίας. Το 1789, με τη

Γαλλική Επανάσταση, η απολυταρχία δέχεται ένα αποφασιστικό πλήγμα, καθώς δύο

χρόνια αργότερα το κεφάλι της Μαρίας Αντουανέτας κατρακυλάει στην γκιλοτίνα.

Ακόμη και με την παλινόρθωσή της, μετά τους ναπολεόντειους πολέμους, η

μοναρχία δεν είναι πια η ίδια.

Η κατακραυγή

Με τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, όσοι από τους μονάρχες είχαν διατηρήσει

μεγάλη προσωπική εξουσία, δέχονται την γενική κατακραυγή είτε για την ήττα

είτε για την κοινωνική αδικία. Θύματα αυτής της κατακραυγής πέφτουν οι

μοναρχίες της Ρωσίας, της Γερμανίας και της Αυστροουγγαρίας. Στην Ισπανία, η

μοναρχία ανατρέπεται το 1931, μολονότι το Σύνταγμα του 1947 εξακολουθούσε να

χαρακτηρίζει τη χώρα «βασίλειο» ακόμη και όταν ο Φράνκο κατέλυε τη νομιμότητα.

Μετά τη διαδοχή του από τον Χουάν Κάρλος, η Ισπανία ανακηρύσσεται το 1978

κοινοβουλευτική μοναρχία.

Στην Ευρώπη, η μοναρχία επιβίωσε στη Βρετανία, τη Νορβηγία, τη Σουηδία, τη

Δανία, το Βέλγιο και την Ολλανδία, αλλά «ατύχησε» στην Ελλάδα. Ο βασιλικός

οίκος της Δανίας ήταν η τελευταία ευρωπαϊκή μοναρχία που εγκατέλειψε τον

απολυταρχισμό, το 1849. Οι σκανδιναβικές μοναρχίες διακρίθηκαν για τη

συνταγματική τους ευσυνειδησία και τον σεβασμό στις δημοκρατικές αρχές ­ δύο

απαραίτητες προϋποθέσεις στις οποίες οφείλουν σήμερα την επιβίωσή τους οι

σύγχρονες «μεταλλαγμένες» ευρωπαϊκές μοναρχίες.

Οι «Βρικόλακες» των βαλκανικών χωρών παραμονεύουν

Καθώς βλέπουν τον κοινωνικό ιστό να διαλύεται, την οικονομία να βρίσκεται σε

άσχημη κατάσταση και τους θεσμούς να κλυδωνίζονται, είναι εκείνοι που κατ’

εξοχήν χαίρονται. Και προσπαθούν να αδράξουν κάποια φευγαλέα ευκαιρία

προκειμένου να επιστρέψουν. Οι Βρικόλακες των Βαλκανίων.

Πρώτος είχε κάνει την εμφάνισή του ένας μεσήλικος επιχειρηματίας από το

Γιοχάνεσμπουργκ που ταξίδεψε στη σπαρασσόμενη από τα επεισόδια (τότε με τις

περίφημες τραπεζικές πυραμίδες ­ του Μπερίσα) Αλβανία.

Την ίδια εποχή, ένας σύμβουλος επιχειρήσεων από τη Μαδρίτη έφτανε στη

βουλγαρική πόλη Βέλικο Τούρνοβο.

Ο κηπουρός

Τότε ήταν που ένας συνταξιούχος κηπουρός από τη Γενεύη είχε παρακολουθήσει με

κάθε επισημότητα λειτουργία στην ορθόδοξη μητρόπολη του Βουκουρεστίου.

Ο επιχειρηματίας από το Γιοχάνεσμπουργκ Λέκα Ζώγου δήλωσε: «Είμαι ο νόμιμος

βασιλιάς των Αλβανών. Ο αλβανικός λαός θα αποφασίσει εάν η Αλβανία θα

επιστρέψει στη μοναρχία ή θα παραμείνει δημοκρατία».

Ο σύμβουλος από τη Μαδρίτη Συμεών Κομπουργκότσκι διακήρυξε: «Εάν το βουλγαρικό

Κοινοβούλιο αποφασίσει να διεξάγει δημοψήφισμα αν ο λαός επιθυμεί δημοκρατία ή

μοναρχία, θα αποδεχθώ και θα υποστηρίξω την απόφαση».

Όσο για τον συνταξιούχο κηπουρό, Μιχαήλ Χοεντσόλερν, αυτός διαβεβαίωνε:

«Στόχος μου να βοηθήσω τη Ρουμανία με τον καλύτερο τρόπο».

Αυτό βεβαίως που επιθυμούν οι τρεις γόνοι εστεμμένων και ένας τέταρτος, που

έκανε την εμφάνισή του στο Καβούρι το περασμένο καλοκαίρι, ο ασφαλιστής

Αλεξάντρ Καρατζόρτζεβιτς, είναι η επαναφορά της βασιλείας στα κράτη της

Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Περισσότερο από μισό αιώνα μετά την ανατροπή των

μοναρχικών καθεστώτων.

Ο Λέκα Ζώγου, ο διεκδικητής του αλβανικού θρόνου, είναι ο γιος του τελευταίου

βασιλιά της Αλβανίας Ζώγου, ο οποίος εκθρονίστηκε από τους Ιταλούς φασίστες το

1939.

Στη Βουλγαρία

Ο Κομπουργκότσκι, που έχει γευματίσει και με τον πρόεδρο της Βουλγαρίας, είναι

ο Συμεών Β’, «διάδοχος του βουλγαρικού θρόνου», μετά τον μυστηριώδη θάνατο του

πατέρα του, βασιλιά Βόριδα Γ’, κατά τη διάρκεια επίσκεψής του στον Χίτλερ το

1943. Ο Συμεών είχε εξοριστεί από τους κομμουνιστές το 1946.

Ο Χοεντσόλερν είναι ο βασιλιάς Μιχαήλ της Ρουμανίας, που ανέβηκε στον

ρουμανικό θρόνο το 1941, έθεσε τη χώρα του στο πλευρό των Συμμάχων στον πόλεμο

και υποχρεώθηκε να παραιτηθεί, όταν ανέβηκαν οι κομμουνιστές στην εξουσία το

1947.

Στα 79 χρόνια του είναι ο μόνος από τους πρώην που χρησιμοποιήθηκε από την

κυβέρνηση της χώρας του. Τον τελευταίο καιρό πραγματοποίησε πολλά ταξίδια ως

πρεσβευτής καλής θέλησης της Ρουμανίας στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες για να

προωθήσει την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ενωση.

Ο Καρατζόρτζεβιτς, που γεννήθηκε στο δωμάτιο 201 του ξενοδοχείου «Κλάριτζες»,

ανατράφηκε στο Λονδίνο. Είναι ο διάδοχος πρίγκιπας Αλέξανδρος της Σερβίας και

της Γιουγκοσλαβίας του οποίου πατέρας ήταν ο βασιλιάς Πέτρος που διέφυγε στην

Αγγλία όταν οι ναζί κατέλαβαν το Βελιγράδι, το 1941.

Ο Καρατζόρτζεβιτς είχε χτίσει ένα όνειρο που βασιζόταν στη θεωρία ότι ο

Μιλόσεβιτς είναι ο Φράνκο της Γιουγκοσλαβίας και ο ίδιος ο Χουάν Κάρλος. Οι

εξελίξεις όμως τον διέψευσαν. «Δεν γνωρίζει καν τη γλώσσα μας, πώς θέλει να

γίνει βασιλιάς μας;», ήταν η απορία των Σέρβων που με περιφρόνηση άκουγαν για

τα σχέδιά του.

Η υπομονή των Βρετανών εξαντλείται

Στη Βρετανία, όπου πολύς τηλεοπτικός χρόνος την ώρα αιχμής είναι καθημερινά

αφιερωμένος σε σίριαλ, εκατομμύρια άνθρωποι απολαμβάνουν τις περιπέτειες

οικείων, αλλά φανταστικών προσώπων, που παίζουν στο «Ιστέντερς» ή στο

«Κορονέισιον Στριτ». Η υπομονή όμως των Βρετανών με τη μοναρχία τους αρχίζει

να εξαντλείται.

Ο σταθμός ήταν βέβαια ο θάνατος της πριγκίπισσας Νταϊάνα. Την εβδομάδα που

μεσολάβησε ανάμεσα στον θάνατό της και τον ενταφιασμό της, σημειώθηκαν

ευτελείς καβγάδες ανάμεσα στη βασίλισσα και τον γιο της, καθώς και την

οικογένεια της Νταϊάνα, για τον τρόπο με τον οποίο το παλάτι έπρεπε να

θρηνήσει τη γυναίκα που ο πρωθυπουργός Τόνι Μπλερ αποκάλεσε «πριγκίπισσα του

λαού». Έστω και νεκρή, η Νταϊάνα μπορούσε ακόμη να καταφέρει σοβαρά πλήγματα

στη μοναρχία. Το αποτέλεσμα είναι ότι ο βρετανικός θρόνος, που έχει ηλικία

1.000 ετών, μπορεί να μην τρίζει ακριβώς, οπωσδήποτε όμως είναι αναγκασμένος

να προχωρήσει σε θεμελιώδεις αλλαγές.

Αν και ο πρωθυπουργός θεωρεί ότι ο πρίγκιπας Κάρολος θα είναι ένας καλός

βασιλιάς, πολλοί Βρετανοί εξακολουθούν να τον θεωρούν έμμεσα ή άμεσα υπεύθυνο

για τον θάνατο της γυναίκας του.

Οι απόγονοι του «αγίου» Ρομανόφ

«Η Ένωση της Οικογένειας Ρομανόφ», όπως αυτοδιαφημίζεται στο Διαδίκτυο, στην

ηλεκτρονική διεύθυνση www. romanovfamilyandfund. org/, είναι ό,τι έχει

απομείνει από τις παλαιές δόξες τής πάλαι ποτέ κραταιάς τσαρικής οικογένειας

της Ρωσίας. Πρόκειται για ορισμένες δεκάδες απογόνους του τελευταίου τσάρου

της Ρωσίας, του Αυτοκράτορα Νικολάου, οι οποίοι ζουν σε διάφορα μέρη του

κόσμου ­ κυρίως στις ΗΠΑ. Το μόνο για το οποίο έχουν να καυχηθούν είναι η

πρόσφατη αγιοποίηση του Αυτοκράτορα Νικολάου…

Πριν από μερικές εβδομάδες, η Ρωσία απέκτησε τον πιο αμφιλεγόμενο άγιό της. Η

ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία αποφάσισε να αγιοποιήσει τον τελευταίο τσάρο, που

εβλήθη από τα πυρά του εκτελεστικού αποσπάσματος των μπολσεβίκων. «Ας

αναπαύσει ο Θεός τις ψυχές των δούλων σου, αυτοκράτορα Νικολάου, αυτοκράτειρας

Αλεξάνδρας, τσάρεβιτς Αλεξίου και των πριγκιπισσών Όλγας, Τατιάνας, Μαρίας,

Αναστασίας», έψαλε ο Πατριάρχης Αλέξιος Β’, αγιοποιώντας ομαδικά και

αναδρομικά ολόκληρη την τσαρική οικογένεια.

Τίτλοι μόνο κατ’ όνομα

Την σήμερον ημέραν οι «έκπτωτοι» και οι «διεκδικητές» υπερτερούν σαφώς των «εν

ενεργεία» Ευρωπαίων βασιλέων. Ορισμένοι ζουν μακριά από τη χώρα τους, άλλοι

παραμένουν εντός των τειχών αναπολώντας τις «παλιές, καλές ημέρες». Ορισμένοι

υποστηρίζουν ότι οι βασιλείς που δεν έχουν παραιτηθεί αυτοβούλως του αξιώματός

τους παραμένουν πάντα βασιλείς. Δυστυχώς (γι’ αυτούς), όμως, η πλειονότητα των

γαλαζοαίματων που ακολουθεί διατηρούν τους τίτλους τους μόνον κατ’ όνομα.

Αυστρία: Ότο φον Χάπσμπουργκ-Λορέν, ή άλλως Ότο Ι, κατ’ όνομα

αυτοκράτορας της Αυστρίας· γεννήθηκε το 1912.

Βαυαρία: Φραντς, δούκας της Βαυαρίας, κατ’ όνομα βασιλέας της Βαυαρίας·

γεννήθηκε το 1933.

Γαλλία: Εδώ, υπάρχουν δύο διεκδικητές του «θρόνου»: ο Ερρίκος, κόμης

των Παρισίων (Ερρίκος VII, κατ’ όνομα βασιλέας της Γαλλίας), ο οποίος

γεννήθηκε το 1933, και ο Λουδοβίκος Αλφόνσο ντε Μπουρμπόν Μαρτίνες (Λουδοβίκος

ΧΧ, κατ’ όνομα βασιλέας της Γαλλίας), ο οποίος γεννήθηκε το 1974. Υπάρχει όμως

και ένας αυτοκρατορικός απόγονος: ο Κάρολος, πρίγκιπας Ναπολέων (Κάρολος, κατ’

όνομα αυτοκράτορας των Γάλλων), ο οποίος γεννήθηκε το 1950.

Αννόβερο: Ερνέστος Αύγουστος, πρίγκιπας του Αννόβερου, ή άλλως Ερνέστος

Αύγουστος V, κατ’ όνομα βασιλέας του Αννόβερου· γεννήθηκε το 1954.

Ιταλία: Βιτόριο Εμανουέλε, πρίγκιπας της Νάπολι, ή άλλως Βιτόριο

Εμανουέλε IV, κατ’ όνομα βασιλέας της Ιταλίας· γεννήθηκε το 1937.

Πάρμα: Κάρλος Χούγκο, κατ’ όνομα δούκας της Πάρμας· γεννήθηκε το 1930.

Πορτογαλία: Ντουάρτε, δούκας της Μπραγκάνζα, ή άλλως Ντουάρτε ΙΙΙ, κατ’

όνομα βασιλέας της Πορτογαλίας· γεννήθηκε το 1945.

Τοσκάνη: Σιγισμούνδος, κατ’ όνομα μεγάλος δούκας της Τοσκάνης·

γεννήθηκε το 1966.

Δύο Σικελίες: Κάρολος, δούκας της Καλαβρίας, ή άλλως Κάρολος VIII, κατ’

όνομα βασιλέας της Νάπολι και της Σικελίας· γεννήθηκε το 1938. Φερδινάνδος,

δούκας του Κάστρο, ή άλλως Φερδινάνδος IV, κατ’ όνομα βασιλέας των Δύο

Σικελιών· γεννήθηκε το 1926.