«Ύστερα από έναν πολυετή λήθαργο, ο φάκελος του πολέμου της Αλγερίας

προβάλλει αιφνιδίως στην επιφάνεια. Μόνο με φροϋδικούς όρους μπορούμε να το

εξηγήσουμε: είναι η ανάδυση του απωθημένου»: Πιέρ Βιντάλ-Νακέ.

Πιέρ Βιντάλ-Νακέ

Ο Πιέρ Βιντάλ-Νακέ γεννήθηκε στο Παρίσι το 1930. Ο ιστορικός Βιντάλ-Νακέ,

όμως, «γεννήθηκε» τον Μάιο του 1944· όταν οι γονείς του συνελήφθησαν από την

Γκεστάπο και χάθηκαν διά παντός. Τα πιστεύω του, οι μάχες του, από τον αγώνα

του εναντίον των βασανιστηρίων στη διάρκεια του πολέμου της Αλγερίας έως τον

αγώνα του εναντίον των αρνητών του Ολοκαυτώματος, γεννήθηκαν από αυτήν την

τραγική «ρήξη».

Την ώρα που η Γαλλία της δεκαετίας του 1950 βυθίζεται στον αλγερινό «βούρκο»,

ο νεαρός καθηγητής της Ιστορίας ορθώνει το ανάστημά του και στιγματίζει τη

θεσμοποίηση των βασανιστηρίων στο όνομα του εθνικού συμφέροντος. Την ώρα που

οι γαλλικές αρχές (καθ’ όλα ενήμερες) αρνούνται τα πάντα, ο Βιντάλ-Νακέ ιδρύει

μαζί με άλλους διανοουμένους την επιτροπή Μορίς-Οντίν, «στο όνομα» ενός νεαρού

φοιτητή του Αλγερίου που είχε βασανιστεί μέχρι θανάτου. Στο βιβλίο του «Τα

Βασανιστήρια στη Δημοκρατία» (1972), αναλύει τον μηχανισμό που οδηγεί στη

θεσμοποίηση των βασανιστηρίων, τον παροξυσμό της καταδυνάστευσης ανθρώπου από

άνθρωπο.

Οι γλώσσες λύνονται

Ιστορικές αλήθειες: «Όλοι όσοι πολέμησαν τα βασανιστήρια στη διάρκεια του

πολέμου της Αλγερίας», δηλώνει ο Πιέρ Βιντάλ-Νακέ, «έκαναν διαρκώς τη σύγκριση

με την Γκεστάπο» (το σκίτσο από τη «Le Monde»)

Σαράντα χρόνια μετά τον πόλεμο της Αλγερίας, οι γλώσσες αρχίζουν να λύνονται

τόσο εκ μέρους των θυμάτων όσο και εκ μέρους των θυτών. «Πρόκειται για κάτι

εκπληκτικό. Ποτέ δεν φανταζόμουν ότι θα συνέβαινε ενόσω ήμουν ακόμα εν ζωή.

Είναι λίγο σαν να αναδυόταν ξαφνικά η υπόθεση Ντρέιφους, πενήντα χρόνια μετά

τη συγκάλυψή της. Στην περίπτωση της Αλγερίας, το γεγονός που πυροδότησε τις

εξελίξεις ήταν η δημοσίευση, στην πρώτη σελίδα της «Le Monde», στις 20

Ιουνίου, της εξομολόγησης της Λουιζέτ Ιγκιλαρίζ, μέλους του Μετώπου Εθνικής

Απελευθέρωσης (FLN), η οποία είχε βασανισθεί από Γάλλους στρατιώτες».

Ο Γάλλος ιστορικός δεν διστάζει να κάνει έναν παραλληλισμό ανάμεσα στον πόλεμο

της Αλγερίας και τη ναζιστική κατοχή όσον αφορά την προσφυγή στα βασανιστήρια

αλλά και τον μηχανισμό της μνήμης, που ενεργοποιείται πολλές δεκαετίες

αργότερα: «Στην επιστολή παραίτησής του, ο γενικός γραμματέας της αστυνομίας

του Αλγερίου και παλαιός αντιστασιακός Πολ Τετζέν έγραφε: «Δεν θα επέτρεπα

ποτέ στον εαυτό μου να κάνω κάτι τέτοιο [να καταγγείλει τα βασανιστήρια], αν

δεν είχα δει στο στρατόπεδο Πολ Καζέλ [στρατόπεδο συγκέντρωσης στα νότια του

Αλγερίου] σημάδια της ίδιας κακοποίησης που υπέστην από τη Γκεστάπο».

«Όλοι όσοι πολέμησαν τα βασανιστήρια κατά τη διάρκεια του πολέμου της Αλγερίας

έκαναν διαρκώς τη σύγκριση με την Γκεστάπο. Η Γαλλία, βέβαια, ουδέποτε

εφήρμοσε κάποια πολιτική συστηματικής εξόντωσης των μουσουλμάνων. Δεν

χρησιμοποιώ, λοιπόν, τον όρο γενοκτονία. Εφόσον όμως δεν συγχέουμε τη

«γενοκτονία» με τα «εγκλήματα εναντίον της ανθρωπότητας», η σύγκριση του

πολέμου της Αλγερίας με τη ναζιστική κατοχή είναι δικαιολογημένη».

Ο παραλληλισμός

Ο Πιέρ Βιντάλ-Νακέ δεν διστάζει, όμως, να κάνει και έναν δεύτερο παραλληλισμό:

ανάμεσα στον πόλεμο της Αλγερίας και τα γεγονότα στη Μέση Ανατολή: «Από το

1967, ζω με τον φόβο μήπως η ισραηλινο-παλαιστινιακή διαμάχη «αλγεροποιηθεί».

Και σήμερα συμβαίνει ακριβώς αυτό: βρισκόμαστε για άλλη μία φορά ενώπιον ενός

κράτους που υπερασπίζεται με πάθος τους αποικιακούς πυρήνες του. Αν οι

Ισραηλινοί δεν το συνειδητοποιήσουν, θα βαδίσουν προς μία καταστροφή παρόμοια

με αυτή που βίωσαν οι Γάλλοι της Αλγερίας το 1962.

Προς το παρόν, η έλλειψη επίγνωσης εκ μέρους τους είναι τρομακτική. Αν όμως η

Ιστορία χρησιμεύει σε κάτι, αυτό είναι το να ανοίγει τα μάτια…».