Τα λάθη της Αριστεράς στην πορεία για την Ευρώπη

Ένα νέο βιβλίο της Μαρίας Δαμανάκη, που πρόκειται να κυκλοφορήσει στις

επόμενες ημέρες, αναμένεται να ταράξει τα νερά στο ΠΑΣΟΚ αλλά και στα κόμματα

της Αριστεράς.

«Αιρετική» η βουλευτής και πρώην πρόεδρος του ΣΥΝ, πιστεύει ότι «η

επιστροφή της πολιτικής» ­ αυτόν τον τίτλο έδωσε και στο βιβλίο της ­ είναι

αναπόφευκτη και συνυφασμένη με μία σύγχρονη Αριστερά, η οποία σε καμία

περίπτωση, όπως τονίζει, δεν μπορεί να είναι συντηρητική.

Πολιτικός και βουλευτής πάνω από τα μισά χρόνια της ζωής της, δεν θέλει να

δίνει αλλά και να τρέφεται με αυταπάτες. Γνωρίζει ­ όπως σημειώνει στο βιβλίο

της που θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις «Ελληνικά Γράμματα» ­ πως

«βρισκόμαστε στην αρχή ενός άγνωστου δρόμου».

Πιστεύει ότι «στην Ελλάδα της Ευρώπης του ευρώ οι δυνάμεις της εργασίας,

του πολιτισμού και του σύγχρονου κεφαλαίου μπορούν να συνομιλήσουν για την

εκπόνηση ενός σχεδίου που θα οδηγήσει τη χώρα στον 21ο αιώνα».

Αναφέρεται σε λάθη που έχει κάνει στο παρελθόν η Αριστερά για την Ευρώπη,

αλλά και «σ’ ένα νέο κοινωνικό και πολιτικό πλαίσιο που μπορεί να αποτελέσει

το πολιτικό σχέδιο του εκσυγχρονισμού, την κινητοποιούσα ιδέα, την ελπίδα για

το μέλλον».

Μιλάει για τη «νέα ευρωπαϊκή Αριστερά» και προσδιορίζει τις πολιτικές

δυνάμεις που, κατά τη γνώμη της, μπορούν να συμπαραταχθούν. Είναι «ένα σχέδιο,

βάσει του οποίου θα δημιουργηθεί μία νέα πλειοψηφία και ένας νέος συνασπισμός

εξουσίας, από τις παρυφές της Κεντροδεξιάς έως την παραδοσιακή Αριστερά, που

θα κυβερνήσει την Ελλάδα την επόμενη περίοδο».

Η Μαρία Δαμανάκη, η εκφωνήτρια ­ το 1973 ­ της εξέγερσης του Πολυτεχνείου,

επιμένει κυρίως σ’ ένα ζήτημα: «Η ευρωπαϊκή επιλογή υπήρξε μια απόλυτα ορθή

επιλογή. Μια επιλογή που γνώρισε την επιβεβαίωση σ’ όλη τη διάρκεια της

δεκαετίας του ’90 και μέχρι το 2000».

Σημειώνει, μάλιστα, με έμφαση: «Αν και τα τελευταία χρόνια υπήρξαν συχνές

οι φωνές του ευρωσκεπτικισμού και της ευρωάρνησης από πολλές πλευρές της

ελληνικής Αριστεράς και του ίδιου του κομματικού χώρου του Συνασπισμού,

εξακολουθώ να πιστεύω ότι η ίδια η ζωή και η εξέλιξη των πραγμάτων υπερβαίνουν

κατά πολύ αυτές τις ενστάσεις. Ο χρόνος αποδίδει το πραγματικό τους μέγεθος

και βάρος».

«ΤΑ ΝΕΑ» προδημοσιεύουν σήμερα ορισμένα χαρακτηριστικά αποσπάσματα από το

βιβλίο, που ασφαλώς θα συζητηθεί και ­ ως αναμένεται ­ θα προκαλέσει και αντιδράσεις.

Αν για κάτι παλεύει ιδιαίτερα στο νέο της βιβλίο η κ. Μαρία Δαμανάκη, είναι με

την παράθεση των επιχειρημάτων της να «αντιμετωπίσει» και την «ευρω-εχθρότητα»

και τον «ευρω-εφησυχασμό», εκδοχές της πολιτικής των κυβερνήσεων των

τελευταίων δεκαετιών, «ανίκανες ­ όπως τις χαρακτηρίζει ­ να αντιμετωπίσουν τα

προβλήματα».

«Επικαλούμενη τις σοβαρές κυβερνητικές ευθύνες, δεν επιθυμώ να αποκρύψω τις

ευθύνες των άλλων πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων της χώρας ούτε να

παρακάμψω τις ευθύνες μεγάλου μέρους της Αριστεράς που στάθηκε αρνητικά

απέναντι στο ευρωπαϊκό εγχείρημα. Υπάρχουν τμήματα της Αριστεράς που μέχρι και

σήμερα αρνούνται να αντιμετωπίσουν την Ευρώπη ως πραγματικότητα, ως το

σύγχρονο υπερεθνικό πεδίο της κοινωνικής αντιπαράθεσης, αντιπροτείνοντας

ουσιαστικά έναν αδιέξοδο εθνικό απομονωτισμό.

Παρά ταύτα, οφείλω να υπογραμμίσω ότι με την ίδρυση του Συνασπισμού από το

1992 διακηρύξαμε με ευθύτητα ότι «η Ελλάδα μπορεί», προτείνοντας ταυτόχρονα

και ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα σύγκλισης με στόχο την επίτευξη των οικονομικών

στόχων, αλλά ταυτόχρονα και την εξασφάλιση όρων κοινωνικής συνοχής. Θεωρώ

μεγάλη τη συμβολή του Συνασπισμού στην πορεία της Αριστεράς, αλλά και στην

πολιτική ζωή του τόπου γενικότερα, τον σταθερό ευρωπαϊκό του προσανατολισμό ­

τουλάχιστον τα πρώτα χρόνια της ύπαρξής του. Ο προσανατολισμός αυτός διέλυσε

αυταπάτες και αγκυλώσεις του παρελθόντος, επέτρεψε να ανοίξουν νέοι ορίζοντες

στην αντίληψη που έχει για την Ευρώπη η ελληνική κοινωνία στο σύνολό της.

Συνέβαλε σημαντικά στην ανανέωση και εν τέλει στην επιβίωση του πολιτικού

λόγου της ελληνικής Αριστεράς σε μια περίοδο εξαιρετικά δύσκολη, περίοδο

ιστορικής ήττας.

Νέα προβλήματα

Σήμερα, βεβαίως, αντιμετωπίζουμε νέα προβλήματα. Η ένταξη της Ελλάδας στην

Οικονομική και Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ) συνιστά σημαντικό ­ ιστορικής διάστασης

­ γεγονός, που διαμορφώνει νέες προοπτικές για το μέλλον. Αρκεί να

αναλογιστούμε τι σημαίνει για τους εργαζομένους ο δείκτης του πληθωρισμού να

είναι 3%. Τι σημαίνει για τους επιχειρηματίες και τις μικρομεσαίες

επιχειρήσεις τα επιτόκια να πέφτουν κάτω του 10%. Τι σημαίνει για την κεντρική

διοίκηση το έλλειμμά της να πλησιάσει το 2000 το 2% του Ακαθάριστου Εθνικού

Προϊόντος (ΑΕΠ). Αρκεί να αναλογιστούμε όλοι μας, πολίτες και πολιτικοί, μετά

την είσοδο της Ελλάδας στην ΟΝΕ, τι δυνατότητες δημιουργούνται και πόσοι πόροι

απελευθερώνονται».

Η δύναμη της Ευρώπης

Η κ. Μαρία Δαμανάκη πιστεύει στη δύναμη και στις δυνατότητες της Ευρώπης. Και

επισημαίνει στο βιβλίο της πως η Αριστερά αν έχει κάποια ελπίδα, μόνον σ’

αυτόν τον χώρο ­ τον ευρωπαϊκό ­ μπορεί να τη βρει.

«Η Ευρώπη» ­ τονίζει ­ «μπορεί να σηματοδοτήσει την επιστροφή της πολιτικής».

Και παραθέτει τέσσερις λόγους:

*«Η Ευρώπη διαθέτει το απαιτούμενο ελάχιστο μέγεθος ­ οικονομικά, πολιτικά και

κοινωνικά ­ ώστε να διαμορφώσει τη δική της παρέμβαση στην πλανητική σκακιέρα.

Έχει το μέγεθος που μπορεί να της εξασφαλίσει τη δική της παρουσία στο

παγκόσμιο σύστημα. Τις παραγωγικές δυνάμεις που καθιστούν την αυτορρύθμιση

δυνατή. Είναι βεβαίως εξαιρετικά παρακινδυνευμένο να μιλήσει κανείς για

ανεξάρτητη από τον ατλαντισμό δύναμη, είναι σαφές όμως ότι η Ευρώπη δεν

αποκλείεται εν δυνάμει να παίξει αυτό το ρόλο.

*Δεύτερον, η Ευρώπη διαθέτει σήμερα ­ κατά γενική ομολογία ­ το ανώτερο στον

κόσμο κοινωνικό, πολιτικό και πολιτιστικό κεκτημένο. Παρ’ όλες τις συνέπειες

της οικονομικής πολιτικής και πολιτιστικής παγκοσμιοποίησης, η κοινωνική

προστασία των αδυνάτων και η κοινωνική αλληλεγγύη παραμένουν αξίες σύμφυτες με

την ευρωπαϊκή κουλτούρα. Οι ρίζες του Διαφωτισμού είναι βαθιές στην ήπειρό μας

και υπερβαίνουν τις διαβρωτικές συνέπειες της απολιτικότητας και της ταύτισης

Δεξιάς – Αριστεράς.

*Τρίτο, η Ευρώπη είναι σήμερα ένα πολιτικό μόρφωμα σε εξέλιξη. Η συζήτηση για

την αναθεώρηση των συνθηκών, οι διακυβερνητικές συσκέψεις για τη θεσμική

μεταρρύθμιση, οι προβληματισμοί για την πολιτική ολοκλήρωση, το Σύνταγμα, την

Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία, όλα αυτά συνιστούν ένα τεράστιο πεδίο. Ένα πεδίο όπου

κρίσιμα θέματα παραμένουν ανοιχτά. Όπου η ανάκτηση της ουσίας της πολιτικής

αρμοδιότητας δεν αποκλείεται, όπου τα κοινωνικά διακυβεύματα μπορούν να

ανοίγουν ευρύτατους θεσμικούς ορίζοντες.

*Τέταρτον, η Ευρώπη έχει σήμερα τις προϋποθέσεις για να αναδείξει τα

ελπιδοφόρα πολιτικά υποκείμενα που θα αποδεχθούν ως ενεργοποιούσα αρχή της την

επιστροφή της πολιτικής. Να το θέσω αλλιώς: Η επιστροφή της Αριστεράς είναι

ένα μεγάλο στοίχημα. Ο καθένας και η καθεμιά μπορούμε να τοποθετηθούμε

απέναντί του θετικά ή αρνητικά ­ από την πιο αρνητική ως την πιο καταφατική

αποδοχή ­ στη γραμμή αυτής της πρόκλησης. Όμως, αν υπάρχει ελπίδα η Αριστερά

να επιστρέψει, η Ευρώπη είναι ένας χώρος ώριμος. Από πολιτική, κοινωνική και

ιστορική εν τέλει άποψη».

Μεγάλο στοίχημα η μάχη της πολιτικής με την οικονομία

Η κ. Μαρία Δαμανάκη πιστεύει ότι «το μεγάλο στοίχημα του επόμενου αιώνα θα

είναι η μάχη ανάμεσα στην οικονομία και την πολιτική». Τα ερωτήματα τα οποία

τίθενται είναι ασφαλώς πολλά:

«Θα επιστρέψει η πολιτική στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα; Θα θέσει τα όρια; Θα

διασφαλίσει το πλαίσιο για τη δράση των οικονομικών συμφερόντων στη δημόσια

ζωή και για την επιρροή τους στην άσκηση της εξουσίας; Θα υπερασπιστεί την

κοινωνία απέναντι στην αγορά; Θα υπερβεί την παγκοσμιοποίηση του κεφαλαίου με

στόχο την παγκοσμιοποίηση των δικαιωμάτων και των ευκαιριών;

Η απαισιόδοξη απάντηση στο ερώτημα αυτό τεκμηριώνει την πρόβλεψη για νέο

Μεσαίωνα. Υιοθετώ συνειδητά την αντίθετη άποψη, την εκδοχή της επιστροφής της

πολιτικής και μάλιστα με αξιώσεις. Η άποψη αυτή προϋποθέτει ένα ελάχιστο

απόθεμα ιστορικής αισιοδοξίας. Το απόθεμα αυτό το θεωρώ αναγκαίο. »Να

διώξουμε τον φόβο των πολιτών για το μέλλον». Αυτό πιστεύω ότι είναι το

μείζον.

Προνομιακό πεδίο η Ευρώπη

Σε κάθε περίπτωση είναι όμως βέβαιο ότι η Ευρώπη συνιστά το προνομιακό πεδίο

γι’ αυτή την επιστροφή της πολιτικής. Έχει το απαιτούμενο ελάχιστο οικονομικό

και κοινωνικό μέγεθος, διαθέτει το ανώτερο κοινωνικό, πολιτικό και πολιτιστικό

κεκτημένο. Η πολιτική της διαδρομή βρίσκεται σε ανοιχτή εξέλιξη. Επιπλέον

διαθέτει τους πολιτικούς συσχετισμούς, που δεν αποκλείουν τη γέννηση μιας Νέας

Ευρωπαϊκής Αριστεράς. Η επιστροφή της πολιτικής είναι δεμένη με την ανάκτηση

της αυτοπεποίθησης και τη δυναμική παρουσία της Αριστεράς στο πολιτικό

προσκήνιο.

Η Νέα Ευρωπαϊκή Αριστερά θα υπερασπιστεί την πολιτική αρμοδιότητα απέναντι

στις επιθέσεις για την πλήρη περιθωριοποίηση της πολιτικής στο όνομα της

οικονομικής κυριαρχίας. Είναι η πολιτική δύναμη που μπορεί να αντιμετωπίσει

τον εκσυγχρονισμό και την εξέλιξη ως μάχη, σταθερή στις αρχές της, χωρίς να

χάσει τον προσανατολισμό και την ψυχή της.

Η Νέα Ευρωπαϊκή Αριστερά έχει ανάγκη από ενότητα. Ενότητα υπερεθνική, γιατί τα

προβλήματα δεν θα αντιμετωπιστούν στα στενά εθνικά πλαίσια. Ενότητα ή έστω

συντονισμό ανάμεσα στα ποικίλα ρεύματα της σύγχρονης αριστερής ανανέωσης στην

Ευρώπη.

Αυτός ο συντονισμός θα προχωρήσει, στον βαθμό που θα προχωρεί η επεξεργασία

του νέου κοινωνικού σχεδίου, με βάση το οποίο η Νέα Ευρωπαϊκή Αριστερά θα

διαχειριστεί και θα διαμορφώσει το ευρωπαϊκό πολιτικό τοπίο. Ο Ευρωπαίοι

διανοούμενοι, επιστήμονες, πολιτικοί είναι ανάγκη να συνεργαστούν σε μια

τέτοια συζήτηση που θα διαμορφώσει το πρόπλασμα της Νέας Ευρωπαϊκής

Αριστεράς».

Δεν μας ταιριάζει η συντήρηση

«Η Αριστερά δεν μπορεί να είναι ούτε εχθρική ούτε έξω από τον εκσυγχρονισμό

των οικονομιών και των κοινωνιών», τονίζει στο βιβλίο της η κ. Μαρία Δαμανάκη.

«Ο εκσυγχρονισμός, διαδικασία τροφοδοτούμενη από την αρχή της ελευθερίας,

εδράζεται στη νεοτερικότητα και την καινοτομία. Ταυτόχρονα όμως δημιουργεί

νέες και πιο εκλεπτυσμένες μορφές καταπίεσης, εμπορευματοποίησης και

αλλοτρίωσης.

Με άλλα λόγια, ο εκσυγχρονισμός είναι πρόοδος αλλά και άρνηση της προόδου. Και

για να θυμηθούμε τους δημοκράτες της Αριστεράς στην Ιταλία, ο εκσυγχρονισμός

είναι μάχη. Δεν είναι μόνο διάλογος.

Η Αριστερά λοιπόν αγωνίζεται μέσα στις προκλήσεις του εκσυγχρονισμού που

διαπερνά την κοινωνία, αλλά χρειάζεται να μείνει σταθερή στις δικές της

απόψεις, παλεύοντας να μη χάσει τον προσανατολισμό και την ψυχή της.

Η Νέα Ευρωπαϊκή Αριστερά δεν θα κερδίσει αν οχυρωθεί πίσω από τη μάχη για την

υπεράσπιση των εθνικών αντιθέσεων, πίσω από τη «γραμμή της αντίστασης» για

«λιγότερη Ευρώπη».

Ούτε μπορεί να ανοίξει προοπτική στη βάση της καταγγελίας του νέου ευρωπαϊκού

Μεσαίωνα. Η απαισιοδοξία και ο μηδενισμός, που παρουσιάζουν ως μόνες διεξόδους

τη νοσταλγία του παρελθόντος, την αντίσταση σ’ οτιδήποτε νέο, τη λατρεία της

ακινησίας, οδηγούν τελικά σε μια ιδιόμορφη συντηρητική Αριστερά.

Αυτή η Αριστερά της συντήρησης φαίνεται να χαίρεται όταν ανακαλύπτει τις νέες

ανισότητες, γιατί επιβεβαιώνει την ύπαρξή της. Φαίνεται να λυπάται όταν

υπάρχουν βήματα προς τα μπρος, ακόμα και αν γίνονται ­ κυρίως όταν γίνονται ­

από δυνάμεις που γειτνιάζουν πολιτικά μ’ αυτή.

Η Νέα Ευρωπαϊκή Αριστερά καλείται να επεξεργαστεί το νέο κοινωνικό της σχέδιο

μέσα στο μεγάλο ταξίδι της ενοποίησης, της ολοκλήρωσης της Ευρώπης. Αυτό το

ταξίδι το επιθυμούν όλοι για διαφορετικούς σκοπούς και στόχους.

Το κεφάλαιο, η «κοινωνική συμμαχία» των εργαζομένων, η Αριστερά, η Δεξιά, τα

έθνη – κράτη της Ευρώπης.

Είναι ένα ταξίδι μέσα σε αντιθέσεις ­ εθνικές, οικονομικές, πολιτιστικές,

πολιτικές ­ αντιφάσεις, συγκρούσεις. Έχει βάθος ιστορικού χρόνου. Είναι μια

πορεία πρωτόγνωρη. Με δυο λόγια, η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση είναι ένα ταξίδι στον

κόσμο της ουτοπίας. Γι’ αυτό χρειάζεται έναν οδηγό. Αυτός ο οδηγός είναι η

ανθρώπινη συλλογική σκέψη, η πολιτική και εν τέλει η Αριστερά».