«Κάποιοι το αποκαλούν απαγόρευση, άλλοι καθυστέρηση – όποιος και αν είναι ο όρος, αυτή είναι μια τολμηρή κίνηση», γράφει η Κέιτι Γουάτσον, ανταποκρίτρια του BBC στην Αυστραλία, καθώς η μακρινή χώρα έγινε από το πρώτο δευτερόλεπτο της 10ης Δεκεμβρίου (χθες το μεσημέρι ώρα Ελλάδος) η πρώτη παγκοσμίως που απαγορεύει τη χρήση μέσων κοινωνικής δικτύωσης σε ανηλίκους κάτω των 16 ετών.
Στην πρώτη φάση εφαρμογής, το μέτρο – που συγκεντρώνει εύλογα έντονο διεθνές ενδιαφέρον – αφορά τα δέκα μεγαλύτερα και πιο δημοφιλή social media: Facebook, Instagram, Snapchat, Threads, TikTok, X, YouTube, Reddit και τις πλατφόρμες streaming Kick και Twitch. Βάσει νόμου, πρέπει πλέον να λαμβάνουν «εύλογα μέτρα», ώστε να διασφαλίζουν ότι οι συνολικά πέντε εκατομμύρια ανήλικοι Αυστραλοί κάτω των 16 ετών δεν έχουν λογαριασμό στις πλατφόρμες τους. Σε περίπτωση παραβιάσεων της απαγόρευσης, οι εταιρείες αντιμετωπίζουν πρόστιμα ύψους έως 28,2 εκατ. ευρώ. Ολες οι προαναφερθείσες, πλην του X του Ιλον Μασκ, δήλωσαν ότι – παρά τις αντιρρήσεις τους – θα συμμορφωθούν αξιοποιώντας διάφορες τεχνικές και εργαλεία: από την εκτίμηση της ηλικίας χρήστη μέσω της διαδικτυακής δραστηριότητας ή μέσω selfie, έως έλεγχο εγγράφων ταυτοποίησης, που ωστόσο εγείρει ερωτήματα σχετικά με το απόρρητο προσωπικών δεδομένων. Αλλες πλατφόρμες, όπως το YouTube Kids, το Google Classroom, καθώς και εφαρμογές ανταλλαγής μηνυμάτων, όπως το WhatsApp, εξακολουθούν να είναι προσβάσιμες από παιδιά και εφήβους – αν και η κυβέρνηση της Καμπέρας ανακοίνωσε ότι θα επανεξετάσει τη λίστα με τις πλατφόρμες, συν τω χρόνω.
Με το 96% των παιδιών και εφήβων ηλικίας 10 έως 15 ετών στην Αυστραλία να είναι (προ της απαγόρευσης) χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, οι Αρχές της χώρας τονίζουν ότι το νέο μέτρο αποσκοπεί στην προστασία των παιδιών από την έκθεση σε επιβλαβές περιεχόμενο, διαδικτυακή παρενόχληση, κυβερνοεκφοβισμό και «αρπακτικούς αλγορίθμους». Δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι τα δύο τρίτα (77%) των ερωτηθέντων Αυστραλών τάσσονται υπέρ της απαγόρευσης. Οι πρώτες αντιδράσεις είναι ωστόσο ανάμεικτες, ενώ υπάρχει προβληματισμός για την επιτυχή εφαρμογή του μέτρου.
Πρεμιέρα με «φάλτσα»
Η αυστραλιανή ηλεκτρονική έκδοση της «Guardian» αναφέρει ότι έχει ήδη λάβει αρκετές αναφορές για άτομα κάτω των 16 ετών, που παρ’ όλ’ αυτά κατάφεραν να περάσουν τον έλεγχο ηλικίας μέσω selfie. Μια 13χρονη Αυστραλή είπε στο BBC ότι χρειάστηκε λιγότερο από πέντε λεπτά για να ξεγελάσει τον μηχανισμό επαλήθευσης στο Snapchat. «Τράβηξα μια φωτογραφία της μαμάς μου, την έβαλα μπροστά στην κάμερα και μου έδωσε πρόσβαση. Εγραψε: “ευχαριστώ που επαληθεύσατε την ηλικία σας”. Ακουσα ότι κάποιος χρησιμοποίησε εικόνα της Μπιγιονσέ»…
Ενας αυστραλός γονέας, που διαφωνεί με την απαγόρευση, δήλωσε στην «Guardian» ότι έμαθε στο παιδί του πώς να παραβιάζει τον νόμο. «Της έχω δείξει πώς λειτουργούν τα VPN και άλλες μέθοδοι για την παράκαμψη των ηλικιακών περιορισμών», ανέφερε. «Επρεπε να της φτιάξω δικό της λογαριασμό στο YouTube για ενημλίκους, τη βοήθησα να παρακάμψει την εκτίμηση ηλικίας του TikTok και θα συνεχίσω να το κάνω κάθε φορά», τόνισε, «που θα μου το ζητάει». Ενα άλλος είπε ότι 15χρονη κόρη του ήταν «πολύ στενοχωρημένη» επειδή, σε αντίθεση με την ίδια, «όλοι οι φίλοι της, ηλικίας 14-15 ετών, έχουν επαληθευτεί ως 18 ετών». Τώρα φοβάται ότι «θα συνεχίσουν να χρησιμοποιούν το Snapchat για να μιλούν και να οργανώνουν κοινωνικές εκδηλώσεις, χωρίς αυτήν».
Πολλοί γονείς τάσσονται πάντως αναφανδόν υπέρ της απαγόρευσης, μεταξύ αυτών ένας που περιγράφει την κόρη του «εντελώς εθισμένη» στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η Εμα Μέισον, η κόρη της οποίας αυτοκτόνησε σε ηλικία 15 ετών, αφού έπεσε θύμα διαδικτυακού εκφοβισμού, τόνισε στο BBC ότι βλέπει το νέο μέτρο ως «προστασία» και όχι ως «έλεγχο».
«Από την αρχή έχουμε αναγνωρίσει ότι αυτή η διαδικασία δεν θα είναι 100% τέλεια», υπογράμμισε σε άρθρο ο αυστραλός πρωθυπουργός Αντονι Αλμπανέζι, «όμως το μήνυμα που στέλνει αυτός ο νόμος είναι 100% σαφές». Σε βιντεοσκοπημένο μήνυμά του, που σύμφωνα με το Sky News Australia θα μεταδίδεται στα σχολεία της χώρας αυτή την εβδομάδα, καλεί τους νέους κάτω των 16 ετών να «αξιοποιήσουν στο έπακρο» τις επερχόμενες διακοπές των Χριστουγέννων χωρίς τα social media. «Αρχίστε ένα νέο άθλημα, μάθετε ένα μουσικό όργανο ή διαβάστε ένα βιβλίο», αναφέρει. «Το σημαντικό είναι να περνάτε ποιοτικό χρόνο με τους φίλους και την οικογένειά σας, πρόσωπο με πρόσωπο».
Ενα ζωντανό πείραμα
Μοιραία, η παγκόσμια πρώτη εφαρμογή του μέτρου απαγόρευσης έχει προσελκύσει την προσοχή πολλών κρατών (συμπεριλαμβανομένης της ΕΕ), που προσανατολίζονται στην υιοθέτηση ανάλογων ή δικών τους περιορισμών στη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης από ανηλίκους.
Στην ίδια την Αυστραλία, εν τω μεταξύ, έχουν γίνει ήδη προσφυγές στο Ανώτατο Δικαστήριο κατά του νέου νόμου. Κατατέθηκαν ξεχωριστά από έναν πολιτειακό βουλευτή, καθώς και δύο 15χρονους, υποστηριζόμενους από την οργάνωση Digital Freedom Project. Καταγγέλλουν ότι η απαγόρευση θα καθιστούσε το Διαδίκτυο πιο επικίνδυνο για τους ανηλίκους και ότι θα μπορούσε να περιθωριοποιήσει νέους με αναπηρία, παιδιά από αγροτικές και απομακρυσμένες περιοχές και εφήβους ΛΟΑΤΚΙ+.
«Φαντάζει με κερκόπορτα για τον έλεγχο της πρόσβασης στο Διαδίκτυο από όλους τους Αυστραλούς», υποστήριξε για το μέτρο ο Ιλον Μασκ. Η απαγόρευση «δεν είναι μια μαγική συνταγή», ούτε απαραίτητα «μια νίκη για την ασφάλεια», σχολίασε ο πρώην γενικός διευθυντής του TikTok στο Ηνωμένο Βασίλειο και την Ευρώπη, Ρίτσαρντ Γουότεργουρθ.
«Οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο παρακολουθούσαν την έναρξη ισχύος του αυστραλιανού νόμου», και «πάντα αναφερόμουν σε αυτό ως το πρώτο ντόμινο», συνόψισε την κατάσταση η επίτροπος Ψηφιακής Ασφάλειας της Αυστραλίας, Τζούλι Ινμαν-Γκραντ, «γι’ αυτό και οι πλατφόρμες αντιδρούν».
