Από την αρχή η κυβέρνηση Τραμπ δεν προσπάθησε να κρύψει τη χαμηλή εκτίμησή της για την Ευρώπη. Ο πρόεδρος Τραμπ έχει εδώ και καιρό παρουσιάσει τους ευρωπαίους συμμάχους ως τζαμπατζήδες που δεν πληρώνουν αρκετά για την ασφάλειά τους και υποστήριξε ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση «σχηματίστηκε για να βλάψει τις Ηνωμένες Πολιτείες». Πλέον, αυτή η εχθρότητα αποτελεί επίσημη πολιτική του Λευκού Οίκου. Ο Τραμπ γυρίζει την πλάτη στην Ευρώπη, την αντιμετωπίζει ως εχθρό και την υποβαθμίζει σε εστία παρακμής, αναφέροντας ότι ακόμα και τα οικονομικά της προβλήματα «επισκιάζονται από την προοπτική του πολιτισμικού αφανισμού της», στα επόμενα 20 χρόνια, πριμοδοτώντας στην ουσία τα ακροδεξιά κόμματα.
Οι «New York Times» παρατηρούν ότι ουσιαστικά η κυβέρνηση Τραμπ απογυμνώνει την εξωτερική της πολιτική από τη γλώσσα των αξιών και επαναπροσδιορίζει τα αμερικανικά συμφέροντα με όρους κέρδους, ελέγχου της μετανάστευσης και αποφυγής των διεθνών δεσμεύσεων. Πρόκειται για μια κίνηση που μεταφράζεται σε άμεση παρέμβαση στις ευρωπαϊκές πολιτικές ισορροπίες και θέτει σε δοκιμασία τους κεντρώους ηγέτες της Γηραιάς Ηπείρου.
Η προειδοποίηση
Η κυβέρνηση Τραμπ εξέδωσε την Παρασκευή το έγγραφο 33 σελίδων του νέου δόγματος στρατηγικής για την εθνική ασφάλεια, με το οποίο καλεί τα ευρωπαϊκά έθνη να αναλάβουν την «πρωταρχική ευθύνη» για την άμυνά τους, υποδεικνύοντας ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν πρέπει πλέον να εγγυώνται την ασφάλεια της Ευρώπης. Κατηγορεί την ΕΕ ότι καταπνίγει την «πολιτική ελευθερία», προειδοποιεί ότι ορισμένα μέλη του ΝΑΤΟ κινδυνεύουν να γίνουν «κατά πλειοψηφία μη ευρωπαϊκά» και τονίζει πως οι ΗΠΑ θα πρέπει να ευθυγραμμιστούν με «πατριωτικά ευρωπαϊκά κόμματα» – δηλαδή με τα ακροδεξιά κινήματα της Ευρώπης.
Ο απότομος, δυναμικός και επίσημος χαρακτήρας του εγγράφου πρόσθεσε τραύμα στην αδιάκοπη προσβολή, σημειώνει η «El Pais», καθιστώντας σαφές στους ηγέτες της Ευρώπης ότι βρίσκονται σε ένα στρατηγικό σταυροδρόμι. Σε ένα έγγραφο με σφραγίδα του προέδρου, η διατλαντική συμμαχία δυσφημίζεται ανοιχτά από την υπερδύναμη που έχει διασφαλίσει την ευρωπαϊκή ασφάλεια στα 80 χρόνια από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. «Είναι εκεί, αναρτημένο στην επίσημη ιστοσελίδα του Λευκού Οίκου», κοιτάζοντας τον κόσμο κατάματα», σχολιάζει στην «Washington Post» ο Τσαρλς Κάπτσαν, ο οποίος είχε διατελέσει ανώτερος διευθυντής Ευρωπαϊκών Υποθέσεων στο Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας στην κυβέρνηση Ομπάμα. «Και αυτό το καθιστά πολύ δύσκολο να το χωνέψει κανείς».
Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν
Η ευρωπαϊκή απάντηση δεν άργησε να έρθει, διά στόματος εκπροσώπου της προέδρου της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. «Η ΕΕ αποφασίζει για την ΕΕ. Εμείς αποφασίζουμε για όσα αφορούν την κανονιστική μας αυτονομία, την προστασία της ελευθερίας της έκφρασης και τη διεθνή τάξη που βασίζεται σε κανόνες». «Αγαπητοί αμερικανοί φίλοι», προέτρεψε ο πολωνός πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ, «η Ευρώπη είναι ο στενότερος σύμμαχός σας, όχι το πρόβλημά σας. Και έχουμε κοινούς εχθρούς. Τουλάχιστον έτσι ήταν τα τελευταία 80 χρόνια. Πρέπει να εμμείνουμε σε αυτή τη στρατηγική, τη μόνη λογική για την κοινή μας ασφάλεια. Εκτός αν έχει αλλάξει κάτι». Και ο Ρομάνο Πρόντι, πρώην πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, σχολίασε: «Μέχρι τώρα δεν υπήρξε, ας πούμε, συστημική απάντηση. Ελπίζω ότι η ΕΕ θα επεξεργαστεί μια πολιτική που θα την κάνει πιο δυναμική».
Τα συμφέροντα
Η στρατηγική, όπως αναφέρει το Politico, περιγράφει την υποστήριξη των ΗΠΑ προς δυνάμεις που αντιτίθενται στη μετανάστευση, υιοθετούν αντι-ελιτίστικη ρητορική και προβάλλουν αφήγημα «διάσωσης» του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Το έγγραφο θέτει ανοιχτά ως στόχο την ενίσχυση τέτοιων πολιτικών χώρων και χαρακτηρίζει την άνοδο των ακροδεξιών κομμάτων ως θετική εξέλιξη για τα αμερικανικά συμφέροντα. Για το Παρίσι, το Βερολίνο και το Λονδίνο, το νέο δόγμα συνιστά σοβαρή πρόκληση. Με κρίσιμες αναμετρήσεις να πλησιάζουν σε Βρετανία και Γερμανία, αλλά και πιθανότητα πρόωρων εκλογών στη Γαλλία, τα υπερσυντηρητικά λαϊκιστικά κόμματα – όπως το Reform UK στη Βρετανία, η Εναλλακτική για τη Γερμανία και η Εθνική Συσπείρωση στη Γαλλία – εμφανίζονται έτοιμα να διεκδικήσουν τη δυναμική υπέρ τους.
Η πλέον σαφής προοπτική από τις Ηνωμένες Πολιτείες να αποσύρουν τη στρατιωτική προστασία που παρείχαν επί δεκαετίες στην Ευρώπη ήρθε λίγες μέρες αφότου η Ρωσία – της οποίας τα σημεία συζήτησης για τις ευρωπαϊκές χώρες, σύμφωνα με ορισμένους ειδικούς, μεταφέρθηκαν αυτούστια στο αμερικανικό έγγραφο στρατηγικής – προειδοποίησε ότι ήταν έτοιμη για πόλεμο με την Ευρώπη. «Θα είναι αυτή η στιγμή της ευρωπαϊκής αφύπνισης;» αναρωτήθηκε η Νάταλι Τότσι, καθηγήτρια στη Σχολή Προηγμένων Διεθνών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Χόπκινς, η οποία έχει εργαστεί ως σύμβουλος βασικών αξιωματούχων της Ευρωπαϊκής Ενωσης και έχει συντάξει μία από τις εκθέσεις στρατηγικής της. Η πραγματικότητα παραμένει ότι η Ευρώπη – χωρίς πραγματική στρατιωτική ολοκλήρωση, βασικές δυνατότητες και πυρομαχικά – εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις Ηνωμένες Πολιτείες και από μια κυβέρνηση που ισχυρίζεται ότι δεν τις συμπαθεί και πολύ. Μια αλλαγή είναι απαραίτητη, και μάλιστα άμεσα.
