Η ύβρις ήταν μια βασική έννοια στην κλασική αρχαιότητα, στοιχείο που πολύ συχνά κινητοποιεί τον μύθο στις τραγωδίες.
Πώς εκφραζόταν; Συνήθως με βιαιότητα, αλαζονεία, προσβλητικές πράξεις και λόγια παραβιάζονταν οι κανόνες: οι νόμοι της πολιτείας αλλά και ο άγραφος θεϊκός νόμος.
Η ύβρις εκφραζόταν εναντίον ζωντανών και νεκρών, εξόργιζε τους θεούς που την εξελάμβαναν ως δική τους προσβολή, γι’ αυτό συχνά η οργή τους ξεσπούσε στα κεφάλια των υβριστών.
Οι Αθηναίοι στους «Πέρσες» του Αισχύλου, ο Κρέων στην «Αντιγόνη» του Σοφοκλή ή ο Αίας στην ομώνυμη τραγωδία επίσης του Σοφοκλή βαρύνονταν για την ύβριν τους σε ανθρώπους και θεούς. Κι αυτό κινητοποιούσε μηχανισμούς τιμωρίας.
Στην εποχή μας, χαρακτηριστικά της οποίας είναι η απομυθοποίηση και η μαζικοποίηση, φαίνεται ότι και η ύβρις έχει γίνει προνόμιο της ατομικότητάς μας. Οσο μεγαλώνει η δυνατότητα όλων μας να εκφραζόμαστε δημοσίως, μέσω του Διαδικτύου, τόσο εκδημοκρατίζεται η υβριστική συμπεριφορά.
Οχι μόνο εναντίον προσώπων που μισούνται αλλά και εναντίον αγνώστων, κάποια από τα χαρακτηριστικά των οποίων ενδεχομένως να συγκλίνουν με κάποιους λόγους που επιτρέπουν την αλαζονική έκφραση του μίσους.
Μάλιστα, η έκλειψη των θεών, του φόβου της θείας μανίας τους, επιτρέπει στους αλαζόνες του Διαδικτύου να ξεσαλώνουν. Τους βοηθά η ιδεολογία τους, που λειτουργεί ως κίνητρο απόλυτης σχέσης με τα πράγματα και ως συστατικό διάκρισης από άλλους.
Ως γνωστόν, η ιδεολογία συνήθως είναι αδελφή της πολιτικής. Τα μεγάλα εγκλήματα της πολιτικής πάντα εκφράζονται στο όνομα της ιδεολογίας.
Ο Χίτλερ αιματοκύλησε τον κόσμο επικαλούμενος μια ανώτερη φυλή Αρίων. Ο κομμουνισμός έβαλε μπροστά μια ψευδεπίγραφη κοινωνική δικαιοσύνη. Ο Πούτιν επιτίθεται στην Ουκρανία δήθεν για τα δικαιώματα ρωσικών πληθυσμών στη χώρα.
Αλλωστε, κι ο ΣΥΡΙΖΑ του Αλέξη Τσίπρα καλλιέργησε μια ανακλαστική εχθροπάθεια εναντίον των αντιπάλων του. Ετσι γεννήθηκε το οιονεί εμφυλιοπολεμικό σύνθημα «ή εμείς ή αυτοί» με το οποίο ένας ποικιλόχρωμος αντιμνημονιακός στρατός ανέβηκε στην εξουσία.
Η αποτυχία του, όμως, δεν σήμανε την υποχώρησή του. Αντίθετα, δημιούργησε σύνδρομα στέρησης – και τη δίψα για έναν τέταρτο γύρο.
Η δίψα αυτή, με τη διάσπαση του ΣΥΡΙΖΑ, διαχύθηκε και στο πολιτικό προσκήνιο. Την υιοθέτησαν μάλιστα το σημερινό ΠΑΣΟΚ και, προφανώς, οι ακροδεξιοί επίγονοι του κυβερνητικού εταίρου το 2015, Πάνου Καμμένου.
Και μαζί, την υιοθέτησαν διάφοροι αυτόκλητοι οπαδοί αλλά και μη οπαδοί που, στο όνομα της νέας εχθροπάθειας εναντίον του Μητσοτάκη, απεργάζονται έναν νέο εμφύλιο λόγο. Μια ανανεωμένη κουλτούρα μίσους.
Αυτός ο πολύχρωμος κόσμος του φανατισμού ξέσπασε σε αδιανόητες για πολιτισμένους ανθρώπους ύβρεις μετά το άκουσμα, χθες, του ξαφνικού θανάτου ενός πολιτικού στελέχους της ΝΔ, του Απόστολου Βεσυρόπουλου, που οι περισσότεροι δεν τον είχαν καν ακουστά.
Η μαζική ύβρις είναι μια πράξη τρομερή. Κι αν γίνει πλειοψηφική, η νέμεσις (την οποία το 2015 γλιτώσαμε στο τσακ) σύντομα θα μπορούσε να πέσει στα κεφάλια όλων μας.
