Θα ήταν υπερβολικό εάν λέγαμε ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) είσβαλε στα νοσοκομεία. Θα επρόκειτο για μία τοποθέτηση που περισσότερο στοχεύει στη δημιουργία εντυπώσεων παρά στην ειλικρινή διατύπωση της πραγματικότητας. Στην πράξη εισέρχεται ήσυχα, μεθοδικά και με βήματα προσεκτικά. Θα τον προσομοίαζε κανείς σαν έναν ειδικό σύμβουλο, που κανείς δεν κάλεσε αλλά ολοένα και περισσότεροι φαίνεται να ακούνε.
Από το Λονδίνο μέχρι τη Βοστώνη, μεγάλα νοσοκομεία δοκιμάζουν ήδη συστήματα ΤΝ γιατη διαλογή (triage) στα Τμήματα Επειγόντων Περιστατικών, τα χρησιμοποιούν στην ανάλυση απεικονιστικών εξετάσεων… ακόμη και στην παρακολούθηση της απόδοσης προσωπικού. Με άλλα λόγια, όχι μόνο ιατρικές αλλά και διοικητικές αποφάσεις βασίζονται σε αλγορίθμους. Και τα αποτελέσματα είναι πολλά υποσχόμενα.
Ως εδώ όλα καλά. Ως γνωστόν τα λάθη είναι ανθρώπινα και ο περιορισμός τους μέσω της τεχνολογίας, ιδίως όταν διακυβεύεται η ανθρώπινη ζωή, είναι και οφείλει να είναι ο επιδιωκόμενος στόχος. Ζητούμενο όμως είναι η αποδοτικότητα: λιγότερα λάθη, περισσότερη ταχύτητα. Ομως, τι θα συμβεί εάν σταδιακά ο χρόνος του γιατρού μπροστά στην οθόνη αυξάνεται και ο χρόνος που περνά «σκανάροντας» διά ζώσης τον ασθενή ελαττώνεται;
Κι τι θα συμβεί εάν φτάσουμε στο σημείο που μία διάγνωση βγαίνει παθητικά, δηλαδή ως «στατιστικά σωστή»; Ποιος θα ευθύνεται; Δεν θα επρόκειτο και πάλι για ανθρώπινο λάθος;
Είναι αυτονόητο ότι τέτοιου είδους ζητήματα – νομικής, ηθικής και πρακτικής φύσεως –, απασχολούν μεγάλους φορείς όπως είναι ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ), η UNESCO και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (EMA), επιδιώκοντάς ένα σαφές πλαίσιο δεοντολογίας, λογοδοσίακαιδικλίδες ασφαλείας. Οχι όμως επειδή φοβούνται την τεχνολογία. Αλλά επειδή επιμένουν, μεταξύ άλλων, ότι η υγεία δεν είναι λογιστική:είναι επαφή, είναι κρίση, είναι νοιάξιμο και μεθοδική σκέψη. Κι αν αυτά κατοχυρωθούν ως δεδομένα και αδιαμφισβήτητα στην καθημερινή κλινική πράξη, τότε η ΤΝ «χωρά» ως ένας ακόμη σημαντικός βοηθός. O γιατρός αξιολογεί τη συνολική εικόνα, η ΤΝ την πιθανότητα.
Αρκεί βέβαια, και ο επιστήμονας να μην παρασυρθεί, οραματιζόμενος τον εαυτό του ως έναν roboγιατρό ή roboερευνητή (δανειζόμενοι την ορολογία από τη γνωστή ταινία επιστημονικής φαντασίας Robocop, όπου ένας αστυνομικός αναγεννάται ως ένα cyborg, για να πολεμήσει το έγκλημα). Γιατί καμιά φορά ο ενθουσιασμός για την αποδοτικότητα και την αριστεία μπορεί να παρασύρει και τους πιο λογικούς.
Απόδειξη; Πρόσφατα σε μία έγκριτη ιατρική επιθεώρηση, δημοσιεύτηκε ένα επιστημονικό άρθρο ανάμεσα σε εκατομμύρια άλλα, τα οποία παράγονται ετησίως. Με βάση ανθρώπινους υπολογισμούς (και όχι αυτούς της ΤΝ) δεν προοριζόταν για να λάβει ιδιαίτερη προσοχή, έκανε όμως την ανατροπή γνωρίζοντας παγκόσμια απήχησή. Δυστυχώς όμως, όχι για τους σωστούς λόγους.
Οπως γλαφυρά αναφέρει η βρετανική Guardian η αιτία ήταν «μια εντυπωσιακή εικόνα, η οποία απεικόνιζε έναν αρουραίο να κάθεται όρθιος με ένα απίστευτα μεγάλο “μόριο” και πάρα πολλούς όρχεις». Οι εικόνες είχαν πράγματι παραχθεί από ΤΝ, αν και αυτό επιτρεπόταν σύμφωνα με τους κανόνες του περιοδικού. Το πρόβλημα ήταν ότι οι συγγραφείς δεν είχαν επαληθεύσει την ακρίβεια του υλικού που παρήγαγε η ΤΝ. Αλλά ούτε και το προσωπικό του περιοδικού ή οι ειδικοί κριτές του εντόπισαν τα κραυγαλέα λάθη στην εικόνα. Τρεις ημέρες μετά τη δημοσίευση αποσύρθηκε. Ο προβληματισμός όμως, παρέμεινε. Η ΤΝ μπορεί να βλέπει τα πάντα. Ομως και αυτή χρειάζεται… διάγνωση.
