Royn Jacobsen
Λευκός ωκεανός
Η τετραλογία του Μπαρόυ, Β΄
Μτφ. Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη
Εκδ. Εστία, 2023, Σελ. 260
Τιμή 22 ευρώ
Στο δεύτερο μέρος της τετραλογίας του νορβηγού συγγραφέα Ρόι Γιάκομπσεν (1954) παρακολουθείται η πορεία της ηρωίδας του, της Ινγκρι Μπαρόυ, η οποία επιστρέφει στο νησί όπου γεννήθηκε και έζησε τα πρώτα χρόνια της ζωής της. Παράλληλα περιγράφεται με πολύ διακριτικό τρόπο η παρουσία των Γερμανών στη Νορβηγία.
Ηδη το πρώτο μέρος της τετραλογίας, Οι αφανείς, δεν πέρασε απαρατήρητο, αφού ήταν, μάλιστα, υποψήφιο για το Διεθνές Βραβείο Man Booker το 2017.
Η πρωτοτυπία, στο μυθιστόρημα, έγκειται στο γεγονός ότι ο συγγραφέας επιλέγει να μιλήσει για την κατοχή της Νορβηγίας από τους Γερμανούς κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και τη συνεργασία των συμπατριωτών του με τα στρατεύματα κατοχής σε χαμηλούς τόνους. Δεν δημιουργεί αντιθέσεις, τους καλούς και τους κακούς, όλοι και όλα κινούνται στην ίδια σκηνή και έχουν κοινή μοίρα. Η παρουσία των Γερμανών επηρεάζει ωστόσο τη ζωή, την καθημερινότητα των απλών ανθρώπων που προσπαθούν να επιβιώσουν, να ζήσουν κανονικά μέσα σε μη κανονικές συνθήκες, κοντά στην άγρια φύση αυτής της σκανδιναβικής χώρας.
Και ενώ η ηρωίδα πιστεύει ότι βρίσκεται μόνη στο νησί της και προετοιμάζεται για τον ερχομό του χειμώνα, αντιλαμβάνεται την παρουσία του ξένου με τον οποίο θα δεθεί συναισθηματικά. Ολα κυλούν συγκρατημένα, ακόμα και τα πτώματα των στρατιωτικών που ξέβρασαν τα κύματα στην παραλία του νησιού γίνονται ένα με την καθημερινότητά της.
Το ονειρικό στοιχείο, οι αναδρομές στο παρελθόν, η σύγχυση μερικές φορές μεταξύ των χρονικών σημείων, η ασάφεια σχετικά με την τύχη του αγνώστου που της άλλαξε τη ζωή, η χαλαρή σύνδεση των σκηνών και των εικόνων της καθημερινότητας ακόμα και των ταλαιπωρημένων προσφύγων συνθέτουν μια ιστορία που τα έχει όλα: ποιητικότητα, μοναξιά, επιμονή στον αγώνα για την επιβίωση μέσα στις πιο αντίξοες συνθήκες, τη σχέση του ανθρώπου με τη φύση και τον κύκλο της ζωής. Η ανθρώπινη παρουσία συμπλέει διακριτικά με το φυσικό στοιχείο, το οποίο άλλοτε γνωρίζει το άτομο πώς να το δαμάσει αποτελεσματικά, άλλοτε όχι.
Με ειρωνεία αντιμετωπίζονται οι φοβίες και οι δεισιδαιμονίες οι οποίες εν τέλει υποχωρούν για να δημιουργηθεί το καινούργιο πάνω στα ερείπια, ενώ στις παλιές δυσκολίες προστίθενται οι καινούργιες, με τα πρόσωπα όμως έτοιμα να τις αντιμετωπίσουν ακόμα και αν κάποια στιγμή πιστέψουν ότι «το τέλος του πολέμου είναι μια αυταπάτη». Ο αγώνας και οι αγωνίες για την κατάκτηση μιας σχετικής ευτυχίας συνεχίζονται καθώς όλα μένουν ανοιχτά αλλά και ασαφή.
Η έμπειρη μεταφράστρια απέδωσε με άνεση τις γλωσσικές αποχρώσεις.
William Faulkner
Καθώς ψυχορραγώ
Μτφ. Παναγιώτης Κεχαγιάς
Εκδ. Gutenberg, 2023, Σελ. 288
Τιμή 16 ευρώ
Ενα από τα αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας κυκλοφόρησε πρόσφατα, υποδειγματικά μεταφρασμένο, μολονότι είχε να αναμετρηθεί με τη μετάφραση του Μένη Κουμανταρέα, που εξεδόθη για πρώτη φορά από τον Κέδρο το 1970. Η παρούσα έρχεται να ξεπεράσει σε ορισμένες περιπτώσεις την πρώτη καθώς για χάρη της ποιητικότητας δεν αποβάλλεται η ακρίβεια των λέξεων.
Ο Γουίλιαμ Φόκνερ (1897-1962), Βραβείο Νομπέλ Λογοτεχνίας 1949, που στις ιστορίες των μυθιστορημάτων του δημιουργεί τον δικό του κόσμο στη φανταστική κομητεία Γιοκναπατάουφα, συνδέει αριστοτεχνικά τον πραγματικό κόσμο με αυτόν των συμβόλων και των υπαινικτικών αναφορών, με την ποιητική διάθεση, τον σαρκασμό και τη διάλυση του σύμπαντος που στήθηκε.
Αντλησε υλικό για τις ιστορίες του από τα αρχεία του τόπου του, του Μισισίπι – έζησε στην Οξφόρδη, το «Τζέφερσον» των έργων του – γιατί πίστευε ότι σ’ αυτά μπορούσε να βρει κανείς ομοιότητες με το «ανθρώπινο πνεύμα», με τον τρόπο που αυτό εκφράζεται σε κάθε τόπο και σε κάθε ήπειρο, ενώ, όπως είπε όταν αποδέχτηκε το βραβείο, το θέμα το οποίο αξίζει την αγωνία και τον κόπο του συγγραφέα είναι η ενασχόλησή του με «τη σύγκρουση της ανθρώπινης καρδιάς με την ίδια την ύπαρξή της».
Η ιστορία του μυθιστορήματος, μολονότι είναι απλή, θέτει με τη μοντέρνα μορφή της πολλά θέματα, με την κατάργηση της κλασικής μορφής της αφήγησης, εφόσον η εξιστόρηση γίνεται από πολλά πρόσωπα καθώς ο καθένας διακρίνεται για τη δική του οπτική γωνία, ενώ αναιρείται η χρονική σειρά, η ομαλή ροή του χρόνου. Το κάθε πρόσωπο είναι επικεντρωμένο σ’ αυτήν τη «σύγκρουση της ανθρώπινης καρδιάς» από τη δική του σκοπιά και σύμφωνα με τις προσωπικές του εμμονές, οι οποίες είτε το ευνοούν είτε δικαιολογούν τη στάση του.
Μολονότι τα γεγονότα αντανακλούν τον πραγματικό κόσμο, η απόδοσή τους, μέσω των ασύνδετων εικόνων και του ρυθμού, τονίζει τον ψυχολογικό παράγοντα, την επιλεκτική μνήμη του καθενός καθώς και τον κόσμο που προκύπτει μέσω του «εσωτερικού μονολόγου». Πρόκειται για έναν κόσμο που βρίσκεται μετέωρος και ακροβατεί μεταξύ του παρόντος και του παρελθόντος.
Ο προσεκτικός και υπομονετικός αναγνώστης θα διαπιστώσει ότι το Καθώς ψυχορραγώ, όπως και όλα τα έργα του Φόκνερ άλλωστε, είναι σύνθετο μέσα στην αποσπασματικότητά του και γι’ αυτό θα πρέπει να αναζητηθεί το διαφορετικό αλλά και το κοινό χαρακτηριστικό των ατόμων, πέρα από τον μύθο του που δεν είναι άλλος από τον θάνατο της Αντι Μπάντρεν, την κατασκευή του φερέτρου της από τον γιο της, αλλά και το γεμάτο απρόοπτα, δυσάρεστες και κωμικές στιγμές ταξίδι μεταφοράς της νεκρής γυναίκας από όλα τα μέλη της οικογένειας στην πόλη Τζέφερσον, όπου επιθυμούσε η ίδια να ενταφιαστεί.
