Ο κόσμος παρακολουθεί με ανυπομονησία τη διάθεση εμβολίων κατά της νόσου Covid-19 και προσδοκά την αποκατάσταση της ομαλότητας μετά από έναν χρόνο περιοριστικών μέτρων. Δεν θα βρεθεί όμως ποτέ το εμβόλιο για την άλλη απειλή που επικρέμαται κατά της ανθρωπότητας: την κλιματική αλλαγή.
Οι εικόνες αποκάλυψης από τις δασικές πυρκαγιές της Καλιφόρνιας και τις καταστροφικές πλημμύρες του Μπανγκλαντές προαναγγέλλουν αυτό που μας περιμένει αν δεν αντιμετωπίσουμε την κλιματική κρίση. Εάν δεν λάβουμε δραστικά μέτρα, οι καταστροφές αυτές θα είναι συχνότερες και όλο και πιο καταστροφικές. Επιπλέον, η κλιματική αλλαγή είναι μία από τις σοβαρότερες γεωπολιτικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε. Πολλαπλασιάζοντας τις συγκρούσεις, τροφοδοτεί την κοινωνικοπολιτική αστάθεια, δημιουργεί μεταναστευτικές πιέσεις, επιδεινώνει τις παγκόσμιες ανισότητες και απειλεί τα ανθρώπινα δικαιώματα και την ειρήνη, ιδίως στα πιο ευάλωτα κράτη.
Οι κλιματολόγοι έχουν δηλώσει σαφώς ότι για να περιοριστεί η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη σε 1,5 °C πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα - ο στόχος της Συμφωνίας των Παρισίων - δεν επιτρέπεται να εκπέμπονται πάνω από 580 γιγατόνοι διοξειδίου του άνθρακα παγκοσμίως. Αυτό είναι το ανώτατο όριο των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα δια παντός. Ωστόσο, με τον σημερινό παγκόσμιο όγκο εκπομπών περίπου 37 γιγατόνων ετησίως, θα έχουμε εξαντλήσει τα περιθώρια μέχρι το 2032. Πρέπει συνεπώς να απαλλαγούμε από τις ανθρακούχες εκπομπές χωρίς καθυστέρηση. Δεδομένου ότι η θερμοκρασία του πλανήτη έχει ήδη αυξηθεί κατά 1,1 °C, ενώ η αύξηση αυτή είναι πολύ υψηλότερη σε πολλές περιοχές, η επόμενη δεκαετία είναι η τελευταία μας ευκαιρία να λύσουμε το πρόβλημα.
Πράσινη Συμφωνία
Η Ευρωπαϊκή Ενωση πρωτοστατεί παγκοσμίως στο θέμα αυτό εδώ και δεκαετίες και έμεινε πιστή στις φιλοδοξίες της ακόμη και εν μέσω της κρίσης Covid-19. Μεταξύ άλλων, η ΕΕ έχει εγκαινιάσει ένα σχέδιο που ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Frans Timmermans έχει ορθώς αποκαλέσει «το οικολογικότερο σχέδιο ανάκαμψης στον κόσμο». Με την ευρωπαϊκή «Πράσινη Συμφωνία», η ΕΕ ανέβασε επίσης τον στόχο μείωσης των εκπομπών έως το 2030 σε 55% και είναι αποφασισμένη να κατακτήσει την κλιματική ουδετερότητα έως το 2050.
Για να στηρίξουν την προσπάθεια αυτή, τα κράτη μέλη συμφώνησαν να μετατρέψουν την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) σε Τράπεζα Κλίματος της ΕΕ. Οπως αναφέρεται στον «χάρτη πορείας για μια Τράπεζα Κλίματος 2021-2025», ο Ομιλος ΕΤΕπ προσβλέπει στην κινητοποίηση επενδύσεων ύψους 1 τρισ. ευρώ (1,2 τρισ. δολάρια) για τη δράση υπέρ του κλίματος και την περιβαλλοντική βιωσιμότητα μεταξύ 2021 και 2030. Είναι η πρώτη πολυμερής αναπτυξιακή τράπεζα στον κόσμο της οποίας οι δραστηριότητες είναι απόλυτα σύμφωνες προς τις διατάξεις της Συμφωνίας των Παρισίων.
Ωστόσο, για να είναι πραγματικά αποτελεσματική, η Ευρώπη πρέπει να συνοδεύσει τις προσπάθειες που καταβάλλει σε εσωτερικό επίπεδο. Σε έναν κόσμο όπου η ΕΕ αντιπροσωπεύει λιγότερο από το 8% των παγκόσμιων εκπομπών, οι προσπάθειές μας για το κλίμα δεν μπορούν να περιοριστούν στην ήπειρό μας. Εάν αφήσουμε να καλυφθεί η αυξανόμενη ζήτηση ενέργειας στην Αφρική και σε ορισμένες περιοχές της Ασίας με νέες ηλεκτροπαραγωγικές μονάδες που θα λειτουργούν με άνθρακα ή φυσικό αέριο και θα χρηματοδοτούνται από την Κίνα ή άλλες χώρες, η ελπίδα μας να περιορίσουμε την υπερθέρμανση του πλανήτη θα εξανεμισθεί κυριολεκτικά. Πρέπει να πείσουμε τους παγκόσμιους εταίρους μας να ενστερνισθούν τη φιλοδοξία μας και πρέπει να τους πιέσουμε - ή να τους βοηθήσουμε - να λάβουν τα αναγκαία μέτρα.
Οικολογικές επενδύσεις
Για τον σκοπό αυτόν, η Ευρώπη θα πρέπει να χρησιμοποιήσει το οικονομικό και διπλωματικό της εκτόπισμα στον αγώνα υπέρ του κλίματος και να γίνει παγκόσμια δύναμη στην κλιματική διπλωματία. Πρέπει να συνδυάσουμε τις προσπάθειές μας για το κλίμα με μια ρεαλιστική πολιτική, αναγνωρίζοντας την αδιαμφισβήτητη σχέση μεταξύ καινοτομίας και βιώσιμης ανάπτυξης. Μόνο μέσω της καινοτομίας μπορούμε να εξασφαλίσουμε τη μελλοντική ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης και να αντιμετωπίσουμε το κλιματικό ζήτημα εντός και εκτός των συνόρων μας. Και μόνο μέσω της καινοτομίας και των οικολογικών επενδύσεων μπορούμε να ενισχύσουμε την οικονομική ανθεκτικότητα στην Αφρική και αλλού.
Η Ευρώπη διαθέτει τα αναγκαία μέσα για να αλλάξει την κατάσταση σε παγκόσμιο επίπεδο. Ως μία από τις μεγαλύτερες αγορές και εμπορικούς συνασπισμούς στον κόσμο, η ΕΕ έχει τη δύναμη να θεσπίζει κανόνες και πρότυπα για τα εισαγόμενα αγαθά και υπηρεσίες. Εχουμε ήδη συνάψει ένα ευρύ φάσμα εμπορικών συμφωνιών και στρατηγικών συμπράξεων με χώρες και περιοχές σε όλον τον κόσμο και, ως σύνολο, η ΕΕ και τα κράτη μέλη της είναι ο μεγαλύτερος χορηγός αναπτυξιακής και ανθρωπιστικής βοήθειας παγκοσμίως. Τέλος, με την ΕΤΕπ, η ΕΕ έχει στη διάθεσή της τον μεγαλύτερο πολυμερή δανειστή. Η ικανότητα παρέμβασης της ΕΤΕπ είναι απολύτως αναγκαία. Σύμφωνα με τον Οργανισμό Εμπορίου και Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών, για την επίτευξη των στόχων μας για το κλίμα και τη βιώσιμη ανάπτυξη έως το 2030 πρέπει να καλυφθεί ένα ετήσιο επενδυτικό κενό ύψους περίπου 2,5 τρισεκατομμυρίων ευρώ. Πουθενά δεν μπορούμε να βασιστούμε μόνο στον δημόσιο τομέα, πολλώ μάλλον στις λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες. Ως δημόσιος χρηματοδοτικός οργανισμός και πρωτοπόρος στα πράσινα ομόλογα, ο ρόλος της ΕΤΕπ είναι πολύ σημαντικός για να μεταστραφεί η ιδιωτική χρηματοδότηση προς βιώσιμα επενδυτικά έργα σε παγκόσμιο επίπεδο αλλά και για να εξασφαλισθεί (με την τραπεζική εμπειρία και την τεχνογνωσία της) ότι όλα τα έργα έχουν νόημα από οικονομική άποψη.
Για να έχει παγκόσμιο αντίκτυπο, η ΕΕ πρέπει να αναπτύξει δυναμικά όλα τα μέσα που έχει στη διάθεσή της. Για παράδειγμα, όλες οι προσπάθειες που καταβάλει επί του παρόντος η ΕΕ για να αντιμετωπίσει τις κοινωνικές και οικονομικές ζημίες που προκάλεσε η πανδημία στις γειτονικές περιοχές θα πρέπει να σχεδιαστούν και να υλοποιηθούν με γνώμονα το ευρύτερο πρόγραμμα για το κλίμα.
Επιπλέον, και άλλες αναπτυξιακές τράπεζες θα πρέπει να ακολουθήσουν το παράδειγμα της ΕΤΕπ ευθυγραμμίζοντας τις δραστηριότητές τους με τους στόχους της Συμφωνίας των Παρισίων, προκειμένου να τεθούν σε αναπτυξιακή πορεία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και ανθεκτική στην κλιματική αλλαγή (ή, τουλάχιστον, για να μην υπονομεύσουν την πράσινη μετάβαση).
Ορόσημο η Γλασκώβη
Η διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή, που θα πραγματοποιηθεί στη Γλασκώβη (COP26) τον Νοέμβριο, θα αποτελέσει ορόσημο για την αναβάθμιση των παγκόσμιων στόχων. Σε αντίθεση με τις προηγούμενες COP, δεν θα αφιερωθεί τόσο στους νέους πολυμερείς κανόνες όσο στο να αποσπάσει μεγαλύτερη δέσμευση από όσο το δυνατόν περισσότερες χώρες - ιδίως εκείνες που είναι υπεύθυνες για τις περισσότερες εκπομπές. Την ερχόμενη εβδομάδα, οι υπουργοί Εξωτερικών της ΕΕ θα εξετάσουν με ποιο τρόπο θα μπορούσε να εξασφαλισθεί η επιτυχία της διάσκεψης της Γλασκώβης και να αναπτυχθεί η κλιματική και ενεργειακή διπλωματία μας για την προώθηση της εξωτερικής διάστασης της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας.
Η επιτάχυνση της δράσης για το κλίμα και η διαχείριση της ενεργειακής μετάβασης πρέπει να είναι στο επίκεντρο της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ και της συνεργασίας μας με τους παγκόσμιους εταίρους. Εξαίρουμε εν προκειμένω τη σημαντική απόφαση του προέδρου Biden να προσχωρήσουν εκ νέου οι ΗΠΑ στη Συμφωνία των Παρισίων. Ο,τι κάνουμε σήμερα θα διαμορφώσει την πορεία των επόμενων δεκαετιών. Το 2021 η Ευρώπη θα αξιοποιήσει όλο το διπλωματικό και οικονομικό της εκτόπισμα στον παγκόσμιο αγώνα κατά της κλιματικής αλλαγής. Οπως δήλωσε ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, António Guterres, πρόκειται για το «μεγαλύτερο στοίχημα της εποχής μας».
Ο Ζοζέπ Μπορέλ είναι ύπατος εκπρόσωπος της ΕΕ για την εξωτερική πολιτική και την ασφάλεια και αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Ο Βέρνερ Χόγερ είναι πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων
Copyright: Project Syndicate, 2021.
www.project-syndicate.org
