Έντυπη Έκδοση
Το παρόν άρθρο, όπως κι ένα μέρος του περιεχομένου του tanea.gr, είναι διαθέσιμο μόνο σε συνδρομητές.
Αν είστε συνδρομητής μπορείτε να συνδεθείτε από εδώ:
Σύνδεση μέλους
Αν θέλετε να γίνετε συνδρομητής μπορείτε να αποκτήσετε τη συνδρομή σας εδώ:
Εγγραφή μέλους
Η προσεχής επανέναρξη των διερευνητικών συνομιλιών μετά από τέσσερα χρόνια είναι ευπρόσδεκτη και θετικό βήμα. Ωστόσο υπό τις παρούσες συνθήκες είναι απλώς κάτι καλύτερο από το τίποτα. Δεν έχει παρά να αναλογιστεί κανείς ότι το 2002-03 και το 2010-16, που το κλίμα ήταν αφάνταστα καλύτερο, οι δύο πλευρές δεν είχαν καταλήξει σε συμφωνία παρά το γεγονός ότι υπήρχαν συγκλίσεις, ειδικά το 2003 (σχεδόν συμφωνία σε όλα, την εποχή του «καλού Ερντογάν») και το 2010. Τώρα όλα θα εξαρτηθούν από το αν και οι δύο πλευρές δείξουν εποικοδομητική διάθεση και δεν προσπαθήσουν να προκαταλάβουν την άλλη πλευρά, π.χ. από πλευρά Αθήνας με ατυχείς δηλώσεις περί μονομερούς επέκτασης των χωρικών υδάτων, από πλευράς Αγκυρας με άλλες προκλητικές δηλώσεις.
Εξυπακούεται ότι το ζητούμενο και το μόνο βιώσιμο είναι ένα συνολικό πακέτο με λύσεις «θετικού αθροίσματος», με δύο κερδισμένους, τόσο στο Αιγαίο όσο και στην Ανατολική Μεσόγειο.
Τα πράγματα είναι πολύ πιο βατά και κατάλληλα προς επίλυση στο Αιγαίο, γιατί στην Ανατολική Μεσόγειο εμπλέκονται και άλλοι, μεταξύ των οποίων η Κυπριακή Δημοκρατία που δεν αναγνωρίζει η Τουρκία. Υπάρχει και το πολύ δυσάρεστο, θα την έλεγα, ελληνική «αχίλλειος πτέρνα», ότι κύριος υπεύθυνος για τη μη επίλυση του Κυπριακού και για τη διατήρηση της απαράδεκτης διχοτόμησης δεν είναι τόσο η Αγκυρα, αλλά ο πρόεδρος Αναστασιάδης (και αυτό το γνωρίζουν άπαντες οι ασχολούμενοι με την επίλυση του Κυπριακού, και βέβαια ο ΓΓ του ΟΗΕ, η ΕΕ, το ΝΑΤΟ, κ.ά.).
Ας σκιαγραφήσουμε λοιπόν τις λογικές θετικού αθροίσματος λύσεις στο Αιγαίο.
Η κύρια διαφορά προς επίλυση είναι η αιγιαλίτιδα ζώνη, από την οποία εξαρτώνται και τρεις άλλες κύριες διαφορές, η υφαλοκρηπίδα, η ΑΟΖ και ο εναέριος χώρος. Εδώ μια λύση που δεν θα κλείνει το Αιγαίο από τη διεθνή (και τουρκική) ναυσιπλοΐα δεν είναι βέβαια τα 12, ούτε τα 10 μίλια (το όνειρο των ελλήνων εθνικιστών), αλλά τα 12 μίλια στα ελληνικά ηπειρωτικά εδάφη του Αιγαίου (και ίσως νοτίως της Κρήτης που δεν είναι Αιγαίο ή δυτικά αλλά όχι ανατολικά) και τα 6 μίλια (ως έχουν) σε όλα ή στα περισσότερα νησιά, ειδικά από τη μέση γραμμή του Αιγαίου και προς ανατολάς.
Σε ό,τι αφορά την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ, αφού πρώτα συμφωνηθεί η αιγιαλίτιδα ζώνη, διαπραγμάτευση που καταλήγει σε διμερή συμφωνία ή παραπομπή στο Διεθνές Δικαστήριο, ενδεχομένως και με πρόβλεψη για συνεκμετάλλευση για κοιτάσματα που βρίσκονται στο σημείο οριοθέτησης. Ας ελπίζουμε όμως πως τα κοιτάσματα είναι ελάχιστα και όχι άξια εκμετάλλευσης, και έτσι το Αιγαίο θα διασωθεί από τη μόλυνση (συμβάλλοντας έτσι στον ελληνικό τουρισμό, το κύριό μας οικονομικό χαρτί), μόλυνση που αναπόφευκτα θα προκύψει όσο προσεκτικές και να είναι οι εξορύξεις.
Για τον εθνικό εναέριο χώρο η λύση είναι μόνο μία: η εναρμόνιση με την αιγιαλίτιδα ζώνη, όπως συμβαίνει με όλες τις χώρες με θαλάσσιες ζώνες (έτσι η Ελλάδα θα γλιτώσει από τις πανάκριβες και επικίνδυνες αναχαιτίσεις).
Αφού λυθούν αυτά τα κύρια ζητήματα, τα υπόλοιπα θα χάσουν τη σημασία τους ή θα λυθούν με ευκολία, δηλαδή η στρατικοποίηση, τα Ιμια-«γκρίζες ζώνες» και η εναέρια κυκλοφορία (FIR).
Η επίλυση των διαφορών στο Αιγαίο για να είναι βιώσιµη, ανοίγοντας µια εποχή αγαστών ελληνοτουρκικών σχέσεων, όπως στη δεκαετία του 1930 και από το 1999 έως το 2011, θα πρέπει απαραιτήτως να πληροί και τα ακόλουθα:
1. Το κυριότερο, η λύση να απαντάει ικανοποιητικά στους φόβους και στις ανησυχίες των δύο πλευρών: επεκτατικός «νεο-οθωμανισμός» από τη µια, «ελληνική λίμνη» («Μεγάλη Ιδέα στο Αιγαίο») από την άλλη, και οι δύο αυτοί «μπαμπούλες» όντως να µην υφίστανται στις μεταξύ τους σχέσεις.
2. Η λύση στο σύνολό της να καλύπτει τις νομιμοποιημένες ανάγκες, τα εθνικά συμφέροντα και τις «έγνοιες ασφαλείας» (security concerns) των δύο πλευρών.
3. Με τη συμφωνηθείσα λύση οι δύο πλευρές να µην έχουν υποχωρήσει από τις λογικές «κόκκινες γραμμές» τους και η λύση (συνολικά και στις επιμέρους διαφορές) να θεωρείται έντιμος συμβιβασμός και όχι άδικη.
4. Να αποκλείεται στο μέλλον οποιαδήποτε - και με οποιοδήποτε τρόπο - επιβολή λύσης από τη μία ή την άλλη πλευρά.
Ο Αλέξης Ηρακλείδης είναι ομότιμος καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
