Έντυπη Έκδοση
Το παρόν άρθρο, όπως κι ένα μέρος του περιεχομένου του tanea.gr, είναι διαθέσιμο μόνο σε συνδρομητές.
Αν είστε συνδρομητής μπορείτε να συνδεθείτε από εδώ:
Σύνδεση μέλους
Αν θέλετε να γίνετε συνδρομητής μπορείτε να αποκτήσετε τη συνδρομή σας εδώ:
Εγγραφή μέλους
Εχετε αναρωτηθεί ποτέ γιατί στο άκουσμα του ονόματος Λουκρητία ο νους όλων μας πηγαίνει στην περιβόητη Λουκρητία Βοργία (1480-1519), την πασίγνωστη για τους σκανδαλώδεις έρωτες και τα εγκλήματα στα οποία φέρεται να είχε αναμειχθεί, και όχι στη ρωμαία ευγενή Λουκρητία, που ο βιασμός της από τον Σέξτο Ταρκύνιο, γιο του βασιλέα της Ρώμης, και η επακόλουθη αυτοκτονία της ήταν η αφορμή της εξέγερσης με την οποία εγκαθιδρύθηκε το 509 π.Χ. δημοκρατικό πολίτευμα στην Αιώνια Πόλη; Επιτρέψτε μου να εικάζω πως δεν είναι τόσο η ιστορική άγνοια η εξήγηση, όσο κάτι βαθύτερο και ταπεινό (με τη χειρότερη σημασία της λέξης) που «χαϊδεύει» ένστικτα και προκαταλήψεις, βαθιά ριζωμένες στην ατομική συνείδηση και υπεύθυνες, ίσως, για την αντοχή στερεοτύπων τα οποία συντηρούν το κοινωνικό κλίμα που αναπαράγει την πλέον ειδεχθή μορφή βίας, αυτή που έχει σχέση με τη σεξουαλική ελευθερία.
Σωματική ή ψυχολογική, η βία ειδικά κατά γυναικών είναι φαινόμενο τόσο σύνηθες που δεν είναι εφιαλτικό μόνο για τα θύματα, αλλά και απελπιστικό για τον κόσμο που ζούμε. Εναν κόσμο που πέρασε εύκολα στον μεταμοντερνισμό της σχετικοποίησης των αξιών, πριν αυτές γίνουν κοινό κτήμα των μοντέρνων μας κατακτήσεων. Πράξη που διαπερνά τα σύνορα θρησκειών, πολιτισμών, τάξεων και ιδεολογιών, η βία αυτή έχει το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό να γεννά διαρκή πόνο που συνεχώς επιστρέφει και υποσκάπτει την ψυχική υγεία βυθίζοντας σε μια λύπη που επίμονη λιμνάζει, καθώς η μετάθεση συνυπαιτιότητας στο θύμα που δεν υπήρξε… αρκούντως καχύποπτο είναι δυστυχώς ανατριχιαστικά διαδεδομένη. Η συκοφαντία των λέξεων ανθεί και πλάι σε κάθε τέρας αναφύονται αυτόκλητοι θεωρητικοί του τερατώδους.
Το χειρότερο; Στο περιβάλλον μιας ελευθεριότητας που βαφτίστηκε «απελευθέρωση» δεν υπάρχει σαφής ψυχολογικός και κοινωνικός ορισμός τι σημαίνει σεξουαλική βία. Μήπως η διεθνής σωματεμπορία δεν έχει γίνει σιωπηρά αποδεκτή από τις κοινωνίες μας αλλά και τη δημόσια τάξη μας ως συνδεόμενη με την άσκηση της σεξουαλικής ελευθερίας; Μήπως τα όρια του «φλερτ» σ' ένα εργασιακό περιβάλλον δεν είναι τόσο ελαστικά που όποιος τολμά να τα θέτει δεν χαρακτηρίζεται ευθύς «πουριτανός»;
Κι όμως. Η βία ως πρωτόγονο κακέκτυπο της δύναμης είναι η αντιθετική έννοια της γοητείας. Το σώμα είναι απλώς το εργαλείο. Σκοπός δεν είναι η κατάκτηση ή έστω η διοίκηση του άλλου σώματος αλλά ο εξευτελισμός του, η υποταγή, η δουλεία του. Υποκατάστατο εξουσίας, δαιμονικά ευφυής, η βία εκμεταλλεύεται, όσο κι αν μοιάζει παράδοξο, ακόμη και τη σεξουαλική απελευθέρωση, αναζητώντας σε αυτήν απλώς νέες ευκαιρίες, αφού στη θέση των πεπαλαιωμένων οχυρών που γκρεμίστηκαν και των νοοτροπιών οικογενειακής προστασίας που ξεπεράστηκαν δεν δημιουργήθηκαν νέοι, απαραίτητοι για την ασφαλή αυτοδιάθεση του σώματος θεσμοί. Μια γενιά με θάρρος υπαρκτικό και θέληση για ελεύθερη δράση συναντά διαρκώς στον δρόμο της πλήθος παραγόντων που διείδαν στη χειραφέτηση ένα νέο στάδιο εκμετάλλευσης του άλλου σώματος και των επιθυμιών που όσο εντονότερες είναι, τόσο πιο ευεπίφορες σε εκβιασμούς γίνονται.
Θα μπορούσαμε ασφαλώς να πούμε πολλά όσον αφορά τον χαρακτήρα του θύτη, όταν τίθενται ζητήματα που τον ενοχλούν, τον διαψεύδουν, τον απορρίπτουν. Αυτό που έχει σημασία ωστόσο δεν είναι πώς ενεργοποιείται μια πρωτογενής αντίδραση που κλιμακώνεται από τον θυμό στη συκοφαντία και από την προσβολή στη βία. Το πλέον λυπηρό εδώ είναι πως ο θύτης εξακολουθεί να θυμάται, συχνά μάλιστα επαίρεται σε κύκλους ομοφύλων (αλλοιώνοντας τα πραγματικά περιστατικά), χωρίς υποψία καν πως η πιο ευγενική λειτουργία της μνήμης είναι οι τύψεις και πως είναι ιδιαζόντως πρόστυχο να σκευωρείς όταν καταγγέλλεσαι ότι υπερέβης τις φυσικές δυνατότητές σου διά της βίας προς ένα πρόσωπο πιο αδύναμο από σένα. Προς ένα πρόσωπο που επιπλέον καλείται να μετασχηματίσει τα δάκρυά του σε νομικές αποδείξεις.
Αν δεν υπάρχει τίποτε απεχθέστερο από τη βία όσων υπερασπίζονται μια επιθυμία μετατρέποντας τους φόβους τους σε απειλές και τις ελλείψεις τους σε γροθιές, εξίσου θλιβερή είναι η ψυχολογική βία των ανταλλαγμάτων, τα οποία μπορούν να παρέχουν όσοι αναρριχώνται σε θέσεις ευθύνης χάρη σε ένα σκοτεινό σύστημα αναξιοκρατίας και (ιδιωτικού ή δημόσιου) κοτζαμπασισμού. Γιατί δεν είναι μικρότερη η ταπείνωση που επιφυλάσσεται, ειδικά σε νεότερους/νεότερες, σε κάθε πεδίο όπου λειτουργεί αξιολόγηση (πανεπιστήμιο, μέσα παραγωγής, πολιτισμός, αθλητισμός) και όπου ο σεξισμός καλά κρατεί.
Από την άλλη πλευρά, η απόδοση ιδεολογικών χαρακτηριστικών ή θρησκευτικών/κοινωνικών αντιλήψεων (π.χ. στο Ισλάμ ή στην πατριαρχία) σε φρικώδεις ατομικές πράξεις νομίζω πως αποτελεί σφάλμα το οποίο δεν εξηγεί γιατί πολλοί δράστες είναι άνθρωποι χωρίς τέτοιες αναφορές και, κυρίως, διότι συγκαλύπτουν τη βαθύτερη αιτία που διαπερνά όλες τις ιδεολογίες και είναι η εντονότατη ροπή προς τη βία μιας χωρίς ηθικές αναστολές ελλειμματικής προσωπικότητας. Θα ήταν απρόσφορο, προφανώς, να περιμένουμε την εξάλειψη τέτοιων προσωπικοτήτων ή την αλλαγή νοοτροπίας - ο φαλλοκρατισμός θάλλει τόσο στη συντηρητική υποκρισία όσο και στον προοδευτικό χλευασμό αξιών της παράδοσης. Ο μόνος δρόμος που έχουμε για την αντιμετώπιση της βίας, εδώ και τώρα (αυτό είναι το ζήτημα), είναι οι θεσμοί. Η βεβαιότητα του κολασμού και συγχρόνως η αξιοκρατία σε όλα τα επίπεδα, από την ανάδειξη της διοίκησης στο τελευταίο σωματείο της χώρας ως τη στελέχωση των Αρχών ελέγχου. Οι θεσμοί λοιπόν - δεδομένου ότι δεν υπάρχει στους καιρούς μας η σοφία του Δανιήλ για να απαλλάξει τη συκοφαντούμενη από τους Κριτές Σωσάννα, όπως στη βιβλική ιστορία, αλλά και επειδή μεταξύ ισχυρού και αδυνάμου είναι η ελευθερία που σκλαβώνει και ο νόμος που ελευθερώνει.
Ο Κώστας Χατζηαντωνίου είναι συγγραφέας. Πρόσφατα κυκλοφόρησε από τον Καστανιώτη το μυθιστόρημά του «Το στέμμα των αυγών», με αναφορά στην Αυτοκρατορία της Νίκαιας
