Έντυπη Έκδοση
Το παρόν άρθρο, όπως κι ένα μέρος του περιεχομένου του tanea.gr, είναι διαθέσιμο μόνο σε συνδρομητές.
Αν είστε συνδρομητής μπορείτε να συνδεθείτε από εδώ:
Σύνδεση μέλους
Αν θέλετε να γίνετε συνδρομητής μπορείτε να αποκτήσετε τη συνδρομή σας εδώ:
Εγγραφή μέλους
Ανάμεσα στο όλο και πιο έντονο σινοαμερικανικό δράμα και την επίμονη κρίση της COVID-19, ο κόσμος υφίσταται αναμφισβήτητα θεμελιώδεις, ιστορικές αλλαγές. Φαινομενικά σθεναρές δομές που οικοδομήθηκαν στη διάρκεια δεκαετιών εμφανίζουν ξαφνικά έναν μεγάλο βαθμό ελατότητας ή απλώς χάνονται.
Στο αρχαίο παρελθόν, οι πρωτοφανείς σημερινές εξελίξεις θα είχαν κάνει τους ανθρώπους να επαγρυπνούν για σημάδια μιας επερχόμενης Αποκάλυψης. Πέραν της πανδημίας και των γεωπολιτικών εντάσεων, ο κόσμος βρίσκεται επίσης αντιμέτωπος με την κλιματική κρίση, τη βαλκανοποίηση της παγκόσμιας οικονομίας και τη μεγάλης εμβέλειας τεχνολογική αναστάτωση που φέρνουν η ψηφιοποίηση και η τεχνητή νοημοσύνη.
Πάνε οι μέρες που η Δύση - υπό την ηγεσία των ΗΠΑ, με τη στήριξη των Ευρωπαίων και άλλων συμμάχων τους - απολάμβανε αδιαφιλονίκητη πολιτική, στρατιωτική, οικονομική και τεχνολογική υπεροχή. Τριάντα χρόνια μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου - όταν η Γερμανία επανενώθηκε και οι ΗΠΑ αναδύθηκαν ως μοναδική παγκόσμια υπερδύναμη - το επιχείρημα της δυτικής ηγετικής θέσης δεν είναι πλέον αξιόπιστο και η Ανατολική Ασία, με μια όλο και πιο απολυταρχική και εθνικιστική Κίνα στα ηνία, κινείται γρήγορα προκειμένου να την υποκαταστήσει.
Δεν ήταν όμως η κλιμακούμενη αντιπαλότητα με την Κίνα αυτή που αποδυνάμωσε τη Δύση. Η δυτική παρακμή προήλθε σχεδόν αποκλειστικά από εσωτερικές εξελίξεις και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού, ιδιαίτερα - αν και όχι αποκλειστικά - εντός του αγγλοσαξονικού κόσμου. Το δημοψήφισμα του Ηνωμένου Βασιλείου για το Brexit και η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στην αμερικανική προεδρία, το 2016, σηματοδότησαν μια ξεκάθαρη ρήξη όσον αφορά τη διατλαντική δέσμευση στις φιλελεύθερες αξίες και μια παγκόσμια τάξη βασισμένη σε κανόνες, αναγγέλλοντας την αναβίωση μιας στενόμυαλης, χωρίς μέλλον, εμμονής με την εθνική κυριαρχία.
Η διατλαντική Δύση, μια έννοια που συγκεκριμενοποιήθηκε με την ίδρυση του ΝΑΤΟ έπειτα από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, ήταν αποτέλεσμα του στρατιωτικού θριάμβου των ΗΠΑ και του ΗΒ στον Ειρηνικό και στα ευρωπαϊκά πεδία. Οι ηγέτες των δύο αυτών χωρών ήταν που δημιούργησαν τη μεταπολεμική τάξη πραγμάτων και τους βασικούς θεσμούς της, από τα Ηνωμένα Εθνη και τη Γενική Συμφωνία Δασμών και Εμπορίου (τον πρόδρομο του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου) έως την Παγκόσμια Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Ετσι λοιπόν η «φιλελεύθερη παγκόσμια τάξη» - και «η Δύση» γενικότερα - ήταν εξ ολοκλήρου μια αγγλοσαξονική πρωτοβουλία, την οποία η νίκη στον Ψυχρό Πόλεμο δικαίωσε.
Τις ακόλουθες δεκαετίες ωστόσο οι δυνάμεις του αγγλοσαξονικού κόσμου εξαντλήθηκαν και πολλοί από τους πολίτες του άρχισαν να λαχταρούν επιστροφή σε μια μυθική αυτοκρατορική χρυσή εποχή. Η προοπτική της ανάκτησης περασμένων μεγαλείων έγινε ένα επιτυχημένο πολιτικό σύνθημα και στις δύο χώρες. Πρακτικά βέβαια τόσο το δόγμα «Πρώτα η Αμερική» του Ντόναλντ Τραμπ όσο και το σύνθημα «Παίρνουμε πίσω τον έλεγχο» του Μπόρις Τζόνσον ισοδυναμούν με μια αυτοκαταστροφική αναστροφή. Οι ιδρυτές μιας διεθνούς τάξης που κατοχυρώνει τη δημοκρατία, το κράτος δικαίου, τη συλλογική ασφάλεια και τις οικουμενικές αξίες τη διαλύουν τώρα εκ των έσω, υπονομεύοντας έτσι την ίδια τους τη δύναμη. Και αυτή η αγγλοσαξονική αυτοκαταστροφή έχει δημιουργήσει ένα κενό, που δεν οδηγεί σε μια νέα τάξη αλλά στο χάος.
Φυσικά, οι Ευρωπαίοι - ξεκινώντας από τους Γερμανούς - δεν είναι σε θέση να κάθονται πίσω αυτάρεσκα ή να δείχνουν με το δάχτυλο τους Αγγλοσάξονες. Παρασιτώντας στα θέματα ασφαλείας και σηκώνοντας απλώς τους ώμους για τα επίμονα υψηλά εμπορικά πλεονάσματα, φέρουν και αυτοί ευθύνες για τη σημερινή εθνικιστική αναζωπύρωση.
Αν η Δύση - ως ιδέα και ως πολιτικό μπλοκ - θέλει να επιβιώσει, κάτι πρέπει να αλλάξει. Τόσο οι ΗΠΑ όσο και η ΕΕ θα είναι πιο αδύναμες μόνες παρά ως ενιαίο μέτωπο. Αλλά οι Ευρωπαίοι δεν έχουν σήμερα άλλη επιλογή πέραν του να μετασχηματίσουν αυτή καθαυτή την ΕΕ σε έναν παράγοντα ισχύος.
Ο Γιόσκα Φίσερ, συνιδρυτής και ιστορικός ηγέτης των γερμανών Πρασίνων, διατέλεσε υπουργός Εξωτερικών και αντικαγκελάριος της Γερμανίας την περίοδο 1998-2005.
