Μπετόβεν: Οι Εννέα Συμφωνίες, εισαγωγές και Μεγάλη Φούγκα, Χέρμαν Σέρχεν, Φιλαρμονική Ορχήστρα της Βιέννης, Βασιλική Φιλαρμονική Ορχήστρα του Λονδίνου, Αγγλική Ορχήστρα Μπαρόκ, Deutsche Grammophon, 8 CD

Μπετόβεν: Οι Εννέα Συμφωνίες, εισαγωγή «Λεονώρα ΙΙΙ», Ουίλιαμ Στάινμπεργκ, Συμφωνική Ορχήστρα του Πίτσμπουργκ, Deutsche Grammophon, 5 CD

Ακάθεκτες συνεχίζονται οι εκδόσεις και οι επανεκδόσεις για το έτος Μπετόβεν. Δύο από τις πιο πρόσφατες είναι ανάμεσα στις πλέον δυσεύρετες μα και σημαντικές: εκείνες του Χέρμαν Σέρχεν και του Ουίλιαμ Στάινμπεργκ. Προέρχονται από μικρές εταιρείες αναφοράς που στο μικρό διάστημα που επιβίωσαν άφησαν πίσω τους υποδειγματικές παραγωγές που μέχρι και σήμερα πολλοί τις αναζητούν με μανία. Και όχι άδικα. Οι δύο εταιρείες ήταν αμερικανικές. Ο ένας κύκλος ηχογραφήθηκε στην Ευρώπη, ο άλλος στις ΗΠΑ.

ΕΝΑΣ ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΣΤΟ ΠΟΝΤΙΟΥΜ. Ο Σέρχεν ηχογράφησε τον κύκλο Μπετόβεν στις αρχές της δεκαετίας του ’50 για τη νεοϊδρυθείσα τότε Γουεστμίνστερ με δύο ορχήστρες: τη Φιλαρμονική της Βιέννης και τη Βασιλική Φιλαρμονική του Λονδίνου. Η Γουεστμίνστερ επέβαλε γρήγορα την παρουσία της στη διεθνή σκηνή όμως, επίσης γρήγορα, έκλεισε. Μα δεν ξεχάστηκε. Αντίθετα, έγινε θρύλος. Ο Κουρτ Λιστ κατάφερε να συγκεντρώσει σε αυτήν εξαιρετικούς μουσικούς και οι ηχογραφήσεις του έγιναν αμέσως κλασικές, ιδίως εκείνες της μουσικής δωματίου στην πρώτη μεταπολεμική δεκαετία στη Βιέννη: τα κουαρτέτα Μπαρίλι και Κονζερτχάουζ, προερχόμενα και τα δύο από τη Φιλαρμονική, ηχογράφησαν εκεί. Ο Σέρχεν είχε τη δική του μοναδικότητα στο πεδίο της διεύθυνσης ορχήστρας. Με τη διαφορά ότι ο Μπετόβεν του ήταν ό,τι πιο «αιρετικό» μπορούσε να υπάρξει. Ο Σέρχεν είναι ίσως ο πρώτος αρχιμουσικός που αμφισβήτησε τόσο επιθετικά και εμπεριστατωμένα τον μεταρομαντικό τρόπο ερμηνείας. Οταν ηχογραφούσε αυτόν τον κύκλο, ο Φουρτβένγκλερ και ο Κνάπερστσμπους ήταν ακόμα στη ζωή, ενώ ο Κάραγιαν έκανε τα πρώτα του διεθνή βήματα. Οι ερμηνείες του Σέρχεν ήταν στον απόλυτο αντίποδα όλων αυτών. Η επιμονή του, ειδικά με την τήρηση των μετρονομικών οδηγιών του Μπετόβεν, ήταν σοκ για όλους όσους είχαν συνηθίσει εκείνες τις αναγνώσεις. Και ήταν πολύ δύσκολη για τις ίδιες τις ορχήστρες που για να παρακολουθήσουν αυτή τη φρενίτιδα έπρεπε να ξεπεράσουν κατά πολύ τους εαυτούς τους. Ο Σέρχεν κατάφερε να τους οδηγήσει σε αυτή την κατεύθυνση. Μόνον ο Βάινγκαρτνερ και σε ένα βαθμό ο Τοσκανίνι είχαν κάνει κάτι σαν αυτό πιο πριν. Σήμερα, οι ερμηνείες του Σέρχεν αντιμετωπίζονται και σωστά ως πιο αυθεντικές από όλων των παραπάνω. Οι εξελίξεις της έρευνας και της ερμηνευτικής τον δικαίωσαν πλήρως. Αν σκεφτεί κανείς μία επιπλέον διάσταση, τον τρόπο που περιορίζει τη «γλυκύτητα» του συναισθήματος μέσα λ.χ. από το ανελέητα ελεγχόμενο βιμπράτο που τότε κυριαρχούσε, θα καταλάβει γιατί ήταν τόσο μπροστά από την εποχή του. Από αυτή την άποψη, αν δεν έχει ακούσει κάποιος αυτές τις ερμηνείες δεν μπορεί να πει ότι έχει επαρκή εικόνα του συμφωνικού Μπετόβεν.

ΤΟ ΘΑΥΜΑ ΤΟΥ ΠΙΤΣΜΠΟΥΡΓΚ. Ο Στάινμπεργκ, ένας επίσης μεγάλος μαέστρος, που υπήρξε βοηθός του Τοσκανίνι, ηχογράφησε τον δικό του κύκλο στη δεκαετία του ’60 για την Κομάντ με την ορχήστρα του στο Πίτσμπουργκ. Η Κομάντ έκλεισε. Στη συνέχεια, συνδέθηκε με μία άλλη εταιρεία αναφοράς, τη Μέρκιουρι του πρωτοπόρου Μπομπ Φάιν. Αυτό έγινε μετά το τέλος μιας άλλης ιστορικής πρωτοπόρου εταιρείας, της Εβερεστ στην οποία είχε πάει για λίγο ο Στάινμπεργκ μετά την Κάπιτολ. Το υλικό της Κομάντ πέρασε από την Εβερεστ και τη Μέρκιουρι αλλά δεν εκδόθηκε ξανά με συστηματικό τρόπο, παρά μόνον σποραδικά, καθώς οι περισσότερες από τις μήτρες είχαν, ως τώρα, χαθεί. Ολες αυτές οι εταιρείες ήταν στην αιχμή της τεχνολογίας του ήχου. Ομως δεν είναι γι’ αυτό που κυρίως έχει αξία αυτός ο κύκλος. Είναι επειδή ο Στάινμπεργκ και η ορχήστρα του, όσο κι αν δεν είναι σήμερα γνωστό, έκαναν ένα μικρό θαύμα: έγιναν πραγματικά από τους σημαντικότερους συμφωνικούς ερμηνευτές της εποχής τους και, ερμηνευτικά, ήταν επίσης μπροστά από αυτήν. Και αυτό φαίνεται πολύ καθαρά στον εξαιρετικό τους Μπετόβεν. Ενα σφάλμα πάντως υπάρχει στο κείμενο της έκδοσης: δεν είναι η πρώτη φορά που, όπως αναφέρεται, ο κύκλος αυτός βγαίνει σε CD. Εχει εκδοθεί άλλες τρεις φορές: στην Ιαπωνία, αλλά και διεθνώς, από τη γαλλοκαναδική St-Laurent Studio και από τη γαλλική ΧΧI. Ομως, πολύ σημαντικό: για πρώτη φορά, έχουμε εδώ τα αυθεντικά tapes (κακώς δεν αναφέρονται λεπτομέρειες), με το μόνο που εξακολουθεί να λείπει να είναι από το τελευταίο μέρος της Ενάτης Συμφωνίας, που, όπως στις άλλες εκδόσεις, έχει μεταγραφεί από (αποδεκτό) βινύλιο.