Υποπτοι πλεονασμοί

Πήρε κι έδωσε προεκλογικά – αν και συνεχίζεται πολύ πιο χαλαρά, μετεκλογικά – η φράση «πολιτικός πολιτισμός». Ποιος τον διαθέτει, ποιος τον στερείται και ποιος τελικά συνιστά ένα υπόδειγμα όσον αφορά την ενσάρκωσή του. «Λόγια για λόγια, κι άλλα λόγια» όπως έγραφε σ’ ένα κείμενό του το περασμένο Σαββατοκύριακο στα «ΝΕΑ» ο εξαίρετος ποιητής και φιλόλογος Ν.Δ. Τριανταφυλλόπουλος. Αν κάτι ενοχλεί βαθιά, είναι κυρίως γιατί οι συγκεκριμένες λέξεις – «πολιτικός πολιτισμός» – φαίνεται ν’ αποκλείουν ή να κάνουν υποδεέστερη την ύπαρξη οποιασδήποτε άλλης μορφής πολιτισμού και πως όταν υπάρχει «πολιτικός πολιτισμός» μπορούμε να κοιμόμαστε ήσυχοι, έστω κι αν άλλης χροιάς πολιτισμοί έχουν περάσει στα αζήτητα. Κανείς δεν φαίνεται ν’ ανησυχεί αν ο πολιτικός πολιτισμός μπορεί να είναι αποτέλεσμα μιας σύμβασης, καθώς μάς προϋποθέτει αποκλειστικά ως όντα κοινωνικά, δηλαδή σε μια ή σε πολλές εκφάνσεις της δημόσιας συμπεριφοράς μας, δηλαδή είναι κάτι που μπορεί να ρυθμιστεί, χωρίς να αποτελεί ένα βαθύτερο και ουσιαστικό μας στοιχείο. Μοιάζει σαν όλη γενικότερα η προσπάθεια των ανθρώπων να μη γίνεται προκειμένου να εκφραστούν μ’ έναν τρόπο που ν’ απηχεί αυτό που πραγματικά είναι, αλλά αποκλειστικά και μόνο για τη διατήρηση και την ενίσχυση των προσχημάτων. Ακόμη κι αν δεν είχαν υπάρξει φωνές δυνατές που να έχουν υψωθεί στεντόρειες όσον αφορά την ενιαία και αδιαίρετη μορφή του πολιτισμού, πάλι θα έπρεπε να μας βάλει σε σκέψεις το γεγονός ότι ο πολιτισμός θα μπορούσε να υπάρξει αυτόνομα ως «πολιτικός πολιτισμός», ως «εκπαιδευτικός πολιτισμός», ως «οικογενειακός πολιτισμός», ως «ταξιδιωτικός πολιτισμός» και πάει λέγοντας. Και όταν λέμε για φωνές δυνατές, εννοούμε τη φωνή του μέγιστου φιλοσόφου και καθηγητή του πανεπιστημίου Ι.Ν. Θεοδωρακόπουλου, που στα μέσα της δεκαετίας του ’70 με σειρά άρθρων του εξηγούσε γιατί το μάθημα της «Αγωγής» στα σχολεία θα έπρεπε να συστήνεται απλά ως «μάθημα Αγωγής» κι όχι ως μάθημα «Αγωγής του πολίτη». Αφού όταν αποκτάς «αγωγή», την έχεις και ως πολίτης, και ως γονιός, και ως φίλος, και ως εργαζόμενος και ως άνθρωπος που ταξιδεύει.